Ο επικεφαλής οικονομολόγος του ΔΝΤ Ολιβιέ Μπλανσάρ εντοπίζει το παγκόσμιο οικονομικό πρόβλημα στην αβεβαιότητα που κυριαρχεί διεθνώς και «αποτρέπει τις εταιρείες να επενδύσουν και τα νοικοκυριά να αυξήσουν τις δαπάνες τους». Γάλλος ο ίδιος, εκφράζει την ανησυχία του Ταμείου για «την ικανότητα των ευρωπαίων πολιτικών να ελέγξουν την κρίση του ευρώ». Και επίσης την ανησυχία για την «ικανότητα των αμερικανών πολιτικών να συμφωνήσουν σε ένα δημοσιονομικό και φορολογικό πρόγραμμα» που θα ανακόψει την άνοδο του αμερικανικού χρέους προς τη… στρατόσφαιρα.
Ο πρόεδρος της ΕΚΤ Μάριο Ντράγκι μιλώντας ενώπιον του δυσκολότερου ακροατηρίου –στην ολομέλεια της Μπούντεσταγκ –την περασμένη εβδομάδα υπεραμύνθηκε του προγράμματος αγοράς κυβερνητικών ομολόγων, διαβεβαιώνοντας τους γερμανούς βουλευτές ότι το πρόβλημα της Ευρώπης δεν είναι ο πληθωρισμός, αλλά ο αποπληθωρισμός –και στα χρόνια της Βαϊμάρης δεν ήταν ο πληθωρισμός αλλά ο αποπληθωρισμός εκείνος που έστρωσε το χαλί στους ναζιστές.
Ο πρόεδρος της Fed Μπεν Μπερνάνκι εξήγγειλε ένα ακόμη πιο γενναιόδωρο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης, το οποίο θα εξασφαλίζει στην αμερικανική οικονομία 40 δισ. δολάρια μηνιαίως (!) προκειμένου να κρατηθεί πάνω από την επιφάνεια του νερού. «Το πρόγραμμα βασίζεται στην αγορά κρατικών ομολόγων και θα συνεχιστεί μέχρι να ανακάμψει και να σταθεροποιηθεί η αγορά εργασίας» διευκρίνισε ο αμερικανός κεντρικός τραπεζίτης.
Από την πλευρά του ο επικεφαλής καθηγητής του Ινστιτούτου Brookings Εσβαρ Πράσαντ διαπιστώνει μια μεγάλη κάμψη της οικονομικής δραστηριότητας σε υπερεθνικό επίπεδο το τελευταίο εξάμηνο του 2012, ενώ οι «Financial Times» σε εκτενές αφιέρωμά τους για την παγκόσμια οικονομία σημειώνουν ότι η υπέρβαση του αδιεξόδου στην Ευρώπη με αιχμή την εξεύρεση μιας βιώσιμης λύσης στην Ελλάδα και ενός αξιόπιστου προγράμματος διάσωσης τραπεζών της Ισπανίας θα αποτελούσε το αποφασιστικότερο βήμα για την ανάκτηση της χαμένης αξιοπιστίας ολόκληρης της ευρωζώνης έναντι της διεθνούς οικονομικής κοινότητας.
Είναι προφανές ότι η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση και η απρόβλεπτα βαθιά ύφεση που ακολούθησε έχουν κλονίσει –αν όχι ανατρέψει –πολλές οικονομικές, ιδεολογικές και πρακτικές σταθερές του πρόσφατου παρελθόντος, της περιόδου της μεγάλης οικονομικής μεγέθυνσης των δεκαετιών 1990 και 2000 δηλαδή. Οι ειδικοί προειδοποιούν ότι η εμμονή σε συνταγές που αποδείχθηκαν από αποτυχημένες οικονομικά ως επικίνδυνες και διαλυτικές κοινωνικά, κινδυνεύει να ανατρέψει κάθε προσπάθεια οικονομικής σταθεροποίησης και ανάπτυξης. Και είναι πεπεισμένοι ότι, έτσι όπως έχουν εξελιχθεί τα πράγματα, η λύση στα οικονομικά αδιέξοδα θα πρέπει να είναι απολύτως και αμιγώς πολιτική.
Αποθαρρυντικές οι προβλέψεις για την ανάκαμψη
Η κρίση χρέους στην ευρωζώνη πλήττει αναπτυγμένες και αναδυόμενες αγορές
«Τη στιγμή που η παγκόσμια οικονομία επιβραδύνεται, η πορεία των οικονομιών θα καθοριστεί από τρεις παράγοντες: πολιτική, πολιτική και πολιτική». Αυτό εκτιμούν οικονομολόγοι κορυφαίων διεθνών τραπεζών, οι οποίοι θεωρούν ότι το μεγάλο ερώτημα για τους ηγέτες αυτού του κόσμου αφορά το κατά πόσο θα μπορέσουν να εξημερώσουν τη «Νέμεση», την εκδικητική ελληνική θεά ώστε να αποφευχθεί ένα καταστροφικό σενάριο παγκόσμιας ύφεσης, πιστωτικής κρίσης και διάλυσης της ευρωζώνης.
Η κρίση χρέους στην ευρωζώνη πλήττει αναπτυγμένες και αναδυόμενες αγορές
«Τη στιγμή που η παγκόσμια οικονομία επιβραδύνεται, η πορεία των οικονομιών θα καθοριστεί από τρεις παράγοντες: πολιτική, πολιτική και πολιτική». Αυτό εκτιμούν οικονομολόγοι κορυφαίων διεθνών τραπεζών, οι οποίοι θεωρούν ότι το μεγάλο ερώτημα για τους ηγέτες αυτού του κόσμου αφορά το κατά πόσο θα μπορέσουν να εξημερώσουν τη «Νέμεση», την εκδικητική ελληνική θεά ώστε να αποφευχθεί ένα καταστροφικό σενάριο παγκόσμιας ύφεσης, πιστωτικής κρίσης και διάλυσης της ευρωζώνης.
Οι πολιτικοί πάντως που αντιμετωπίζουν τις προκλήσεις αυτές εμφανίζονται σε πολλές περιπτώσεις «αδύναμοι και απρόθυμοι να κάνουν τις σωστές κινήσεις» υποστηρίζουν αναλυτές της αγοράς, την ώρα που ο αναπτυγμένος κόσμος έχει εξαντλήσει κατά ένα μεγάλο μέρος τα νομισματικά του εργαλεία και οι ισολογισμοί των κεντρικών τραπεζών συνεχώς διευρύνονται.
Μεγάλοι κίνδυνοι για την παγκόσμια οικονομία παραμένουν η κρίση χρέους στην ευρωζώνη, η δημοσιονομική πολιτική των ΗΠΑ και μια απότομη επιβράδυνση της οικονομικής ανάπτυξης της Κίνας.
Η υποχώρηση πάντως σήμερα της οικονομικής εμπιστοσύνης και της παγκόσμιας ζήτησης, κυρίως λόγω της όξυνσης της αβεβαιότητας που πηγάζει από την ευρωπαϊκή κρίση, επιβραδύνει την ανάπτυξη της παγκόσμιας οικονομίας. Ωστόσο, αρκετοί οικονομολόγοι θεωρούν πως οι πρόσφατες δραστικές αποφάσεις της ΕΚΤ για τη διαχείριση του κινδύνου διάσπασης της ευρωζώνης, η χαλάρωση της νομισματικής πολιτικής από πολλές κεντρικές τράπεζες και τα αργά αλλά σταθερά βήματα των ευρωπαίων πολιτικών προς της εύρεση μιας βιώσιμης λύσης για την κρίση χρέους αναμένεται να επιτρέψουν στην παγκόσμια οικονομία να αναπτυχθεί ταχύτερα το επόμενο 12μηνο.
«Αχίλλειος πτέρνα» το τραπεζικό
Οι ευρωπαίοι πολιτικοί προσπαθούν για μια λύση της κρίσης χρέους, ενώ παράλληλα αναζητούν τρόπους αναζωογόνησης της ανάπτυξης, την ώρα που το τραπεζικό σύστημα παραμένει η «αχίλλειος πτέρνα» της ζώνης του ευρώ. Η απόφαση της ΕΚΤ για απεριόριστες αγορές ομολόγων δείχνει να έχει τιθασεύσει τους φόβους για διάσπαση του ενιαίου νομίσματος. Ωστόσο το οικονομικό περιβάλλον για τις χώρες της περιφέρειας παραμένει έντονα υφεσιακό, ενώ συνολικά η οικονομία της ευρωζώνης βρίσκεται σε τροχιά επιβράδυνσης/ύφεσης.
Οι ευρωπαίοι πολιτικοί προσπαθούν για μια λύση της κρίσης χρέους, ενώ παράλληλα αναζητούν τρόπους αναζωογόνησης της ανάπτυξης, την ώρα που το τραπεζικό σύστημα παραμένει η «αχίλλειος πτέρνα» της ζώνης του ευρώ. Η απόφαση της ΕΚΤ για απεριόριστες αγορές ομολόγων δείχνει να έχει τιθασεύσει τους φόβους για διάσπαση του ενιαίου νομίσματος. Ωστόσο το οικονομικό περιβάλλον για τις χώρες της περιφέρειας παραμένει έντονα υφεσιακό, ενώ συνολικά η οικονομία της ευρωζώνης βρίσκεται σε τροχιά επιβράδυνσης/ύφεσης.
Για την Deloitte υπάρχουν δυο βεβαιότητες για το μέλλον της ευρωζώνης. Πρώτον, ότι οι χώρες πρέπει να ξεπληρώσουν τα χρέη τους (deleverage) και να βάλουν σε τάξη τις δημοσιονομικές τους υποθέσεις επειδή το δημόσιο χρέος έχει φθάσει σε πολλές περιπτώσεις σε μη βιώσιμα επίπεδα. Δεύτερον, ότι χρειάζεται ανάπτυξη. Η πρόκληση για τις περισσότερες οικονομίες είναι να βρουν την ισορροπία στη συγκράτηση των δαπανών, τόσο στον δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα, διατηρώντας ταυτόχρονα τις οικονομικές συνθήκες για την προώθηση της ανάπτυξης και της απασχόλησης.
Σε χρόνια ταλάντευση
Η Ιαπωνία παλεύει με το ισχυρό νόμισμα και τα εμπορικά τα ελλείμματα, ενώ η χώρα προχώρησε σε πιο επιθετική στάση χαλάρωσης που υιοθέτησε η κεντρική τράπεζα της χώρας. Η οικονομία συνεχίζει να ταλαντεύεται μεταξύ ύφεσης και ανάπτυξης. Η μείωση των εξαγωγών στην Ευρώπη και την Κίνα, η αναπροσαρμογή δαπανών, η αλλαγή της νομισματικής πολιτικής, καθώς και η πιθανότητα μεγάλης αύξησης των φόρων μπορεί να καθυστερήσουν τη σταθεροποίηση της ανάπτυξης στη χώρα.
Η Ιαπωνία παλεύει με το ισχυρό νόμισμα και τα εμπορικά τα ελλείμματα, ενώ η χώρα προχώρησε σε πιο επιθετική στάση χαλάρωσης που υιοθέτησε η κεντρική τράπεζα της χώρας. Η οικονομία συνεχίζει να ταλαντεύεται μεταξύ ύφεσης και ανάπτυξης. Η μείωση των εξαγωγών στην Ευρώπη και την Κίνα, η αναπροσαρμογή δαπανών, η αλλαγή της νομισματικής πολιτικής, καθώς και η πιθανότητα μεγάλης αύξησης των φόρων μπορεί να καθυστερήσουν τη σταθεροποίηση της ανάπτυξης στη χώρα.
Μεγάλη επιβράδυνση
Η Βραζιλία προχωρεί σε χαλάρωση της νομισματικής της πολιτικής για να στηρίξει την ανάπτυξη, δημιουργώντας όμως εμπορικούς περιορισμούς. Φέτος η χώρα βιώνει μια σημαντική επιβράδυνση. Η παγκόσμια κατάσταση έχει επίσης οδηγήσει στην αντιστροφή της κατεύθυνσης του νομίσματος της χώρας δημιουργώντας προβλήματα στη συσσώρευση του κεφαλαίου και τον πληθωρισμό. Συνεχίζεται ωστόσο η ισχυρή καταναλωτική ζήτηση, αλλά τα υψηλά επίπεδα χρέους και η αδυναμία πληρωμής τους απειλούν να την επιβραδύνουν.
Η Βραζιλία προχωρεί σε χαλάρωση της νομισματικής της πολιτικής για να στηρίξει την ανάπτυξη, δημιουργώντας όμως εμπορικούς περιορισμούς. Φέτος η χώρα βιώνει μια σημαντική επιβράδυνση. Η παγκόσμια κατάσταση έχει επίσης οδηγήσει στην αντιστροφή της κατεύθυνσης του νομίσματος της χώρας δημιουργώντας προβλήματα στη συσσώρευση του κεφαλαίου και τον πληθωρισμό. Συνεχίζεται ωστόσο η ισχυρή καταναλωτική ζήτηση, αλλά τα υψηλά επίπεδα χρέους και η αδυναμία πληρωμής τους απειλούν να την επιβραδύνουν.
Δημοσιονομική προσαρμογή
Οι ΗΠΑ βρίσκονται αντιμέτωπες με την αναγκαία δημοσιονομική προσαρμογή που αναμένεται να επηρεάσει αρνητικά την οικονομική δραστηριότητα. Την 1η Ιανουαρίου του 2013 εξάλλου τίθενται σε ισχύ ορισμένα δημοσιονομικά μέτρα (αυξήσεις στη φορολογία λόγω λήξης φοροαπαλλαγών και μειώσεις στις δημόσιες δαπάνες) που ξεπερνούν τα 600 δισ. δολ., δηλαδή πάνω από 4% του ΑΕΠ των ΗΠΑ.
Οι ΗΠΑ βρίσκονται αντιμέτωπες με την αναγκαία δημοσιονομική προσαρμογή που αναμένεται να επηρεάσει αρνητικά την οικονομική δραστηριότητα. Την 1η Ιανουαρίου του 2013 εξάλλου τίθενται σε ισχύ ορισμένα δημοσιονομικά μέτρα (αυξήσεις στη φορολογία λόγω λήξης φοροαπαλλαγών και μειώσεις στις δημόσιες δαπάνες) που ξεπερνούν τα 600 δισ. δολ., δηλαδή πάνω από 4% του ΑΕΠ των ΗΠΑ.
Ενα ευρύ φάσμα διαρθρωτικών προβλημάτων αποτελεί επίσης συνεχή απειλή για την ανάπτυξη, καθώς σε δύσκολους οικονομικούς καιρούς κάνουν την οικονομία πιο ευάλωτη στην ύφεση. Επίσης, ο επόμενος πρόεδρος των ΗΠΑ θα αντιμετωπίσει σοβαρές δυσκολίες τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό. Πιεστικά προβλήματα παραμένουν στο «μέτωπο» του χρέους και του ελλείμματος, αλλά και οι προκλήσεις στο πεδίο της εξωτερικής πολιτικής αναμένεται να έρθουν με έμφαση στο προσκήνιο.
Η στεγαστική αγορά φαίνεται να διέρχεται μια ανάκαμψη, ενώ η ανεργία έχει υποχωρήσει. Ωστόσο, εάν οι Δημοκρατικοί και οι Ρεπουμπλικανοί δεν μπορέσουν να συμφωνήσουν σχετικά με τα μέτρα για τη μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος τότε μία νέα ύφεση θα είναι γεγονός.
Αβέβαιη ανάπτυξη
Η ρωσική οικονομία απολαμβάνει σήμερα ισχυρή καταναλωτική ζήτηση, ιστορικά χαμηλό πληθωρισμό και αύξηση των κρατικών δαπανών για υποδομές, αλλά αυτοί οι παράγοντες είναι πιθανό να επηρεαστούν από την ύφεση στην Ευρώπη, την επιβράδυνση στην Κίνα και τη μείωση της τιμής του πετρελαίου. Επιπλέον, τόσο η εγχώρια όσο και η εξωτερική αβεβαιότητα υπονομεύουν τις επενδύσεις, με αποτέλεσμα να βλάπτονται μακροπρόθεσμα οι προοπτικές ανάπτυξης.
Η ρωσική οικονομία απολαμβάνει σήμερα ισχυρή καταναλωτική ζήτηση, ιστορικά χαμηλό πληθωρισμό και αύξηση των κρατικών δαπανών για υποδομές, αλλά αυτοί οι παράγοντες είναι πιθανό να επηρεαστούν από την ύφεση στην Ευρώπη, την επιβράδυνση στην Κίνα και τη μείωση της τιμής του πετρελαίου. Επιπλέον, τόσο η εγχώρια όσο και η εξωτερική αβεβαιότητα υπονομεύουν τις επενδύσεις, με αποτέλεσμα να βλάπτονται μακροπρόθεσμα οι προοπτικές ανάπτυξης.
Υψηλός πληθωρισμός
Η Ινδία από την πλευρά της βρίσκεται εγκλωβισμένη μεταξύ μιας ενδεχόμενης πολιτικής παράλυσης αλλά και των μεγάλων ελλειμμάτων. Η επιβράδυνση της οικονομικής δραστηριότητας υπήρξε μεγαλύτερη από ό,τι πολλοί αναλυτές περίμεναν. Ο υψηλός πληθωρισμός και η σταθερή υποτίμηση της ρούπια αναστέλλουν μια γρήγορη ανάκαμψη της ινδικής οικονομίας. Επιπλέον, η αποτυχία της κυβέρνησης να εφαρμόσει φιλικές προς την αγορά μεταρρυθμίσεις επηρεάζουν αρνητικά την επενδυτική ψυχολογία στην Ινδία.
Η Ινδία από την πλευρά της βρίσκεται εγκλωβισμένη μεταξύ μιας ενδεχόμενης πολιτικής παράλυσης αλλά και των μεγάλων ελλειμμάτων. Η επιβράδυνση της οικονομικής δραστηριότητας υπήρξε μεγαλύτερη από ό,τι πολλοί αναλυτές περίμεναν. Ο υψηλός πληθωρισμός και η σταθερή υποτίμηση της ρούπια αναστέλλουν μια γρήγορη ανάκαμψη της ινδικής οικονομίας. Επιπλέον, η αποτυχία της κυβέρνησης να εφαρμόσει φιλικές προς την αγορά μεταρρυθμίσεις επηρεάζουν αρνητικά την επενδυτική ψυχολογία στην Ινδία.
Προσπάθεια ενίσχυσης της κατανάλωσης
Η Κίνα προσπαθεί να ενισχύσει την κατανάλωση ώστε το οικονομικό της μοντέλο να μπορεί να βασίζεται όχι μόνο στις εξαγωγές αλλά και στην εγχώρια ζήτηση. Μια επιβράδυνση όμως της οικονομίας της Κίνας λόγω του ασθενούς παγκόσμιου οικονομικού περιβάλλοντος σε συνδυασμό με τη διόρθωση της κινεζικής αγοράς ακινήτων και τις διαρθρωτικές οικονομικές μεταρρυθμίσεις δεν μπορεί να αποκλειστεί. Ο ρυθμός ανάπτυξης για το 2012 εξάλλου αναμένεται να είναι ο πιο χαμηλός που σημειώθηκε από το 1999.
Η Κίνα προσπαθεί να ενισχύσει την κατανάλωση ώστε το οικονομικό της μοντέλο να μπορεί να βασίζεται όχι μόνο στις εξαγωγές αλλά και στην εγχώρια ζήτηση. Μια επιβράδυνση όμως της οικονομίας της Κίνας λόγω του ασθενούς παγκόσμιου οικονομικού περιβάλλοντος σε συνδυασμό με τη διόρθωση της κινεζικής αγοράς ακινήτων και τις διαρθρωτικές οικονομικές μεταρρυθμίσεις δεν μπορεί να αποκλειστεί. Ο ρυθμός ανάπτυξης για το 2012 εξάλλου αναμένεται να είναι ο πιο χαμηλός που σημειώθηκε από το 1999.
Σύμφωνα με τους δείκτες που χρησιμοποιεί η JP Morgan, το νομισματικό περιβάλλον στην Κίνα εξακολουθεί να είναι ιδιαίτερα αυστηρό, ενώ μέχρι στιγμής τα μέτρα χαλάρωσης δεν ήταν καθόλου αποφασιστικά. Ωστόσο δεν αναμένονται αποφασιστικές κινήσεις για την τόνωση της οικονομικής δραστηριότητας πριν από το συνέδριο του Κομμουνιστικού Κόμματος στις αρχές Νοεμβρίου και προτού αναλάβει η νέα ηγεσία στο πρώτο τρίμηνο του 2013.
Μια «ανώμαλη προσγείωση» της κινεζικής οικονομίας θα έχει επιπτώσεις στους κύριους εμπορικούς της εταίρους, όπως για παράδειγμα η Ευρώπη και οι ΗΠΑ.
Οι γεωπολιτικοί κίνδυνοι
Σημαντικός παράγοντας αβεβαιότητας για την πορεία της παγκόσμιας οικονομίας είναι οι γεωπολιτικοί κίνδυνοι που παραμένουν στο προσκήνιο. Με τις εκλογές του Ιανουαρίου στο Ισραήλ να μεταθέτουν την απειλή μιας επίθεσης στο Ιράν, με τον εμφύλιο πόλεμο στη Συρία να συνεχίζεται με αμείωτη ένταση και με τη δυναμική της Αραβικής Ανοιξης να διατηρείται, η περιοχή της Μέσης Ανατολής θα παραμείνει στο επίκεντρο στο πρώτο εξάμηνο του 2013, αναφέρει σε ανάλυσή της η Citigroup, η οποία συνδέει τις εξελίξεις με το αποτέλεσμα των αμερικανικών εκλογών.
Σημαντικός παράγοντας αβεβαιότητας για την πορεία της παγκόσμιας οικονομίας είναι οι γεωπολιτικοί κίνδυνοι που παραμένουν στο προσκήνιο. Με τις εκλογές του Ιανουαρίου στο Ισραήλ να μεταθέτουν την απειλή μιας επίθεσης στο Ιράν, με τον εμφύλιο πόλεμο στη Συρία να συνεχίζεται με αμείωτη ένταση και με τη δυναμική της Αραβικής Ανοιξης να διατηρείται, η περιοχή της Μέσης Ανατολής θα παραμείνει στο επίκεντρο στο πρώτο εξάμηνο του 2013, αναφέρει σε ανάλυσή της η Citigroup, η οποία συνδέει τις εξελίξεις με το αποτέλεσμα των αμερικανικών εκλογών.
Τρομάζει παγκοσμίως η πτώση της ζήτησης
Πρόκληση η τόνωση της ιδιωτικής κατανάλωσης
Τον κώδωνα του κινδύνου για μια δεύτερη βουτιά της παγκόσμιας οικονομίας κρούουν διάφοροι διεθνείς οικονομικοί οργανισμοί, ινστιτούτα και δεξαμενές σκέψης. Οι επιφανείς οικονομολόγοι που μετέχουν σε αυτά εντοπίζουν την πηγή των ανησυχιών τους σε δύο παράγοντες: στην αδυναμία των μεγάλων δυτικών οικονομιών και κυρίως της ευρωζώνης και των ΗΠΑ να ανακτήσουν ένα σταθερό αναπτυξιακό βήμα και ταυτόχρονα στην αδυναμία των αναδυόμενων οικονομιών να πάρουν το παιχνίδι πάνω τους. Να σύρουν αυτές δηλαδή το άρμα της παγκόσμιας οικονομίας.
Πρόκληση η τόνωση της ιδιωτικής κατανάλωσης
Τον κώδωνα του κινδύνου για μια δεύτερη βουτιά της παγκόσμιας οικονομίας κρούουν διάφοροι διεθνείς οικονομικοί οργανισμοί, ινστιτούτα και δεξαμενές σκέψης. Οι επιφανείς οικονομολόγοι που μετέχουν σε αυτά εντοπίζουν την πηγή των ανησυχιών τους σε δύο παράγοντες: στην αδυναμία των μεγάλων δυτικών οικονομιών και κυρίως της ευρωζώνης και των ΗΠΑ να ανακτήσουν ένα σταθερό αναπτυξιακό βήμα και ταυτόχρονα στην αδυναμία των αναδυόμενων οικονομιών να πάρουν το παιχνίδι πάνω τους. Να σύρουν αυτές δηλαδή το άρμα της παγκόσμιας οικονομίας.
Πέντε χρόνια πλέον μετά το σκάσιμο της χρηματοπιστωτικής φούσκας και της φούσκας των ακινήτων στις ΗΠΑ, που τίναξαν στον αέρα το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα και ουσιαστικά τον μεταβιομηχανικό καπιταλισμό, η αιτία της αδυναμίας ανάκαμψης των οικονομιών στο σύνολό τους, και των ανεπτυγμένων και των αναπτυσσομένων, έχει καταστεί προφανής: πρόκειται για την κάμψη της καταναλωτικής ζήτησης. Διότι οι όπου γης καταναλωτές εμφανίζονται απρόθυμοι να αυξήσουν τις δαπάνες τους. Και αυτό επειδή αφενός δεν υπάρχουν πιστώσεις και αφετέρου επειδή όσοι έχουν ακόμη τη δουλειά τους και κάποιες οικονομίες στην άκρη, δεν αισθάνονται οικονομικώς ασφαλείς για να περιορίσουν τις αποταμιεύσεις τους.
Στη Δύση η οικονομική αβεβαιότητα και ο φόβος για το μέλλον έχουν εγκατασταθεί στη συνείδηση των καταναλωτών. Η απόφανση αυτή περιλαμβάνεται, μεταξύ άλλων, στην εξαμηνιαία έκθεση για την παγκόσμια οικονομία που δημοσιοποίησε στις αρχές Οκτωβρίου το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.
Επιπλέον –και κυρίως –η αβεβαιότητα και ο φόβος που γεμίζουν τις τσέπες των δυτικών καταναλωτών με… καβούρια οφείλονται στις κατακλυσμιαίες εργασιακές μεταρρυθμίσεις που εφάρμοσαν κατά την πενταετία της κρίσης πολλές κυβερνήσεις προκειμένου να συμμαζέψουν και να εξυγιάνουν τα δημοσιονομικά τους και να αποκαταστήσουν την κλονισθείσα εμπιστοσύνη των αγορών προς αυτές. Η πρακτική αυτή εφαρμόζεται μετ’ επιτάσεως στην Ευρώπη. Στις ΗΠΑ αιτία της αβεβαιότητας των καταναλωτών είναι η απροθυμία των εργοδοτών να δημιουργήσουν νέες θέσεις εργασίας. Την «ψυχολογία» του αμερικανού καταναλωτή έπληξε κατά κύριο λόγο η κατάρρευση του καταναλωτικού μοντέλου που είχε οικοδομηθεί την τελευταία δεκαετία.
Στην Ανατολή η καταναλωτική απροθυμία ουσιαστικά οφείλεται σε πολιτισμικούς λόγους –και αυτό είναι κάτι στο οποίο δεν αναφέρονται οι διεθνείς οργανισμοί. Είναι γνωστό από τις πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες του «ιαπωνικού θαύματος» ότι οι Ασιάτες δεν έχουν καταναλωτική συνείδηση. Ειδικότερα στην Κίνα, στην οποία πολλοί Δυτικοί είχαν εναποθέσει τις ελπίδες τους ότι θα σήκωνε στους ώμους της την παγκόσμια οικονομία, οι ιλιγγιώδεις ρυθμοί ανάπτυξης των τελευταίων ετών οφείλονται στις δημόσιες επενδύσεις και βεβαίως στις εξαγωγές και στο φθηνό
Ως πολλαπλασιαστής για την κάμψη της κατανάλωσης και την οικονομική δυσπραγία σε Ανατολή και Δύση –ακριβέστερα σε αναπτυσσόμενες και ανεπτυγμένες οικονομίες –λειτουργεί βεβαίως η περίφημη παγκοσμιοποίηση. Αυτό καθίσταται φανερό στη δραματική επιβράδυνση οικονομιών όπως η βραζιλιάνικη, για παράδειγμα, οι οποίες εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τις εξαγωγές τους στις παραδοσιακές καταναλώτριες χώρες, που είναι οι ανεπτυγμένες οικονομίες των ΗΠΑ και της Ευρώπης. Ετσι, Δύση και Ανατολή έχουν εμπλακεί σε έναν φαύλο κύκλο στον οποίο η οικονομική αβεβαιότητα πλήττει την ιδιωτική κατανάλωση, που περιορίζει τα κέρδη των επιχειρήσεων, που αποτρέπουν τους εργοδότες να προχωρήσουν σε προσλήψεις, με αποτέλεσμα να επιτείνεται ακόμη περισσότερο η αβεβαιότητα. Στην ευρωζώνη η διαδικασία αυτή έχει σαφώς καταστροφικότερες επιπτώσεις από οπουδήποτε αλλού στον πλανήτη λόγω της θεσμικής ανεπάρκειας της νομισματικής ένωσης και επίσης λόγω των ιδεοληπτικών αγκυλώσεων των κυβερνήσεων των βορείων και της πολιτικής αδυναμίας των νοτίων χωρών να εφαρμόσουν αναπτυξιακή πολιτική.
Τα σενάρια της Black Rock
1. Στασιμότητα
Ισχνή ανάπτυξη, χαμηλός πληθωρισμός, αυξημένη ανεργία. Η παγκόσμια οικονομία επιβραδύνει, με τις ΗΠΑ και τις αναδυόμενες αγορές να χάνουν τη δυναμική τους.
2. Απόκλιση
Οι αναδυόμενες οικονομίες ξεπερνούν τις ΗΠΑ, η Ιαπωνία επιβραδύνει, η ευρωζώνη αναπτύσσεται με ρυθμό χελώνας, ενώ η οικονομία της Κίνας επανακτά τη δυναμική της.
3. Νέμεση
Παγκόσμια ύφεση και πιστωτική κρίση, κοινωνική αναταραχή και βίαιες απώλειες διαφόρων μορφών επένδυσης. Η ελληνική θεά τιμωρεί τις οικονομίες και τις αγορές.
4. Ανάπτυξη
Η παγκόσμια οικονομία απογαλακτίζεται από τη χαλαρή νομισματική πολιτική των κεντρικών τραπεζών και η ανάπτυξη επανέρχεται σε πιο μακροπρόθεσμη βάση.
5. Πληθωρισμός
Οι υψηλές τιμές των εμπορευμάτων και η συνέχιση της νομισματικής χαλάρωσης οδηγούν σε πληθωρισμό ο οποίος θα ελαφρύνει το χρέος του αναπτυγμένου κόσμου.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
