Ιστορικό μυθιστόρημα

Τα τελευταία χρόνια έχουμε κατακλυστεί από ιστορικά μυθιστορήματα όπου κάποιοι από τους έλληνες συγγραφείς διεκδικούν δάφνες υψηλής λογοτεχνίας ή κυνηγούν να γίνει το βιβλίο τους ένα αναγνωρίσιμο μπεστ σέλερ. Κυρίως εμπνέονται από την Ανατολή και τα πάθη της. Η καταστροφή του ’22, η προσφυγιά, ο μικρασιατικός πολιτισμός γίνονται πεδίο συγγραφικής έμπνευσης. Δυστυχώς, πλην εξαιρέσεων, τα περισσότερα από αυτά τα ιστορικά μυθιστορήματα είναι προσχηματικά. Χρησιμοποιούν το ιστορικό πλαίσιο για να εντάξουν δακρύβρεχτες οικογενειακές και ερωτικές ιστορίες καπηλευόμενοι το αμείωτο ενδιαφέρον των αναγνωστών για τις «χαμένες πατρίδες». Αλλοι επιλέγουν τους αρχαίους ή βυζαντινούς χρόνους για να παρουσιάσουν περιπέτειες που σπανίως είναι ιστορικά έγκυρες και λογοτεχνικά καλές. Δεδομένου ότι οι πηγές μας για εκείνες τις περιόδους είναι λιγότερες ή δύσκολα προσβάσιμες οι συγγραφείς ιστορικών μυθιστορημάτων για τα χρόνια των αρχαίων ή των βυζαντινών συγγράφουν τις πλέον ανούσιες και βαρετές ιστορίες. Μια πρόσφατη τάση είναι οι ιστορίες με εβραίους ή άλλους κυνηγημένους.

Οι συγγραφείς ιστορικών μυθιστορημάτων διακρίνονται σε αυτούς που παραμένουν πιστοί στα ιστορικά δεδομένα, σε αυτούς που συνθέτουν ένα αφήγημα με 50% μυθοπλασία και το υπόλοιπο ιστορικά δεδομένα και σε εκείνους που χειρίζονται την ιστορία ως ένα οποιοδήποτε υλικό χρησιμοποιώντας, ακόμα και «διαστρέφοντας», τα ιστορικά δεδομένα ανάλογα με το πώς τους βολεύει στην αφηγηματική διαδικασία ώστε να προχωρήσουν σε μια σύνθεση χωρίς όρια και προϋποθέσεις. Η ιστορική εγκυρότητα, όπως τη ζητούσε ο Γκέοργκ Λούκατς, με πλήρη πιστότητα στα ιστορικά στοιχεία, στις πηγές, ακόμη και στα κοστούμια, δεν εξασφαλίζει το καλό μυθιστόρημα. Αλλά και η φαντασία από μόνη της, χωρίς λογοτεχνική επάρκεια δεν λέει τίποτα. Μπορεί το ιστορικό μυθιστόρημα να έχει την αρχή του στον 19ο αιώνα και τον Γουόλτερ Σκοτ, αλλά η επάνοδός του στον 20ό αιώνα έγινε με προεξάρχοντα τον Ουμπέρτο Εκο, ο οποίος χρησιμοποίησε στοιχεία της μεσαιωνικής ιστορίας για να γράψει τα μυθιστορήματά του, και αργότερα τον Νταν Μπράουν, που έγραψε θρίλερ χρησιμοποιώντας επιλεκτικά διάφορα ιστορικά στοιχεία. Αυτοί έκαναν το μεγάλο κακό, καθώς έγιναν παγκοσμίως γνωστοί, πούλησαν εκατομμύρια αντίτυπα και δημιούργησαν την εντύπωση ότι το να γράψεις ένα μπεστ σέλερ είναι πολύ εύκολο: ανακατεύεις Ιστορία, φαντασία, έρωτες, ίσως και λίγο θρίλερ. Στην παγίδα τους έπεσαν και πολλοί έλληνες φερέλπιδες συγγραφείς που θέλησαν να τους μιμηθούν, μάλλον άκομψα. Κρίμα γιατί στη χώρα μας είχαμε παλιά καλούς ιστορικούς μυθιστοριογράφους όπως ο Τάσος Αθανασιάδης, ο Αγγελος Βλάχος, ο Ρόδης Ρούφος, ο Ηλίας Βενέζης, ο Αγγελος Τερζάκης, ο Νίκος Θέμελης, αλλά και νεότερους, όπως η Ρέα Γαλανάκη, η Αθηνά Κακούρη κ.ά., από τους οποίους οι σύγχρονοι δεν διδάχθηκαν σχεδόν τίποτα.