Το 80% σε περιπτώσεις τύφλωσης μπορεί να αποφευχθεί

Η όραση αποτελεί την πιο σημαντική από τις αισθήσεις, αφού συνδέεται άμεσα με την ομαλή εκτέλεση θεμελιωδών δραστηριοτήτων της καθημερινής μας ζωής, όπως διάβασμα, οδήγηση, προσανατολισμός στον χώρο. Τα τελευταία χρόνια η βελτίωση του προσδόκιμου ζωής και η βαθμιαία γήρανση του παγκόσμιου πληθυσμού οδήγησαν σε σημαντική αύξηση της τύφλωσης. Ως τύφλωση ορίζεται η οπτική αναπηρία που οφείλεται σε έκπτωση της κεντρικής όρασης κάτω του 1/20 στο καλύτερο μάτι ή σε περιορισμό της περιφερικής όρασης σε 10 ή λιγότερες μοίρες. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WΗΟ) ο αριθμός των τυφλών αγγίζει τα 40 εκατομμύρια ενώ τα άτομα με προβλήματα όρασης γενικότερα φτάνουν τα 160 εκατομμύρια παγκοσμίως, με το 80% από αυτά να έχει ηλικία μεγαλύτερη των 50 ετών. Στη χώρα μας, ο αριθμός των τυφλών ανέρχεται περίπου στις 20.000 ενώ τετραπλάσιος είναι ο αριθμός των ανθρώπων με σοβαρό πρόβλημα όρασης που αντιστοιχεί σε ποσοστό αναπηρίας πάνω από 67%.

Τα αίτια της μειονεκτικής όρασης είναι πολλά και επηρεάζονται σημαντικά από την ηλικία εμφάνισής της και τις κοινωνικοοικονομικές συνθήκες κάθε χώρας. Ετσι διακρίνονται σημαντικές διαφοροποιήσεις μεταξύ των ανεπτυγμένων και των αναπτυσσόμενων χωρών τόσο στη συχνότητα εμφάνισης όσο και στην προέλευση της τύφλωσης. Συγκεκριμένα, παθήσεις όπως η ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδος, η διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια, το γλαύκωμα καθώς και γενετικές παθήσεις που σχετίζονται με «ελαττωματικά» γονίδια ενέχονται συχνότερα στην τύφλωση που συναντάται στον δυτικό κόσμο. Αντίθετα, η αιτιολογία των προβλημάτων όρασης είναι εντελώς διαφορετική στις αναπτυσσόμενες χώρες όπως Νοτιοανατολική Ασία, Τροπική Αφρική, Κεντρική και Ν. Αμερική. Στις χώρες αυτές η κακή διατροφή, η πλημμελής υγιεινή και η έλλειψη ιατρικού προσωπικού ευθύνονται για παθήσεις όπως ο καταρράκτης, το γλαύκωμα, η ανεπαρκής διόρθωση διαθλαστικών ανωμαλιών, όπως η μυωπία και ο αστιγματισμός, καθώς και χρόνιες οφθαλμικές μολύνσεις, όπως το τράχωμα, που συχνά οδηγούν στην τύφλωση.

Σήμερα εκτιμάται ότι το 80% των παραπάνω περιπτώσεων τύφλωσης, ιδιαίτερα στις αναπτυσσόμενες περιοχές, θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί. Η έλλειψη και η ανισότητα της πρόσβασης σε υπηρεσίες πρόληψης και υγιεινής των ματιών σε αυτές τις περιοχές του κόσμου περιορίζουν τα οφέλη που θα μπορούσαν οι πάσχοντες να είχαν από τις σύγχρονες ιατρικές εξελίξεις, ενώ εκμηδενίζουν τις πιθανότητες πρόληψης.

Ωστόσο, σημαντικά είναι τα προβλήματα και σε πολλές ανεπτυγμένες χώρες, όπως η Ελλάδα, όπου η έλλειψη ή η πλημμελής εφαρμογή προγραμμάτων πρόληψης της τύφλωσης εμποδίζει τον περιορισμό θεραπεύσιμων οφθαλμικών παθήσεων. Το τελευταίο έχει τεράστιες επιπτώσεις στην κοινωνική, επαγγελματική και οικογενειακή ζωή των ατόμων με προβλήματα όρασης. Παράλληλα, σημαντικές είναι και οι επιβαρύνσεις για τον κρατικό οικονομικό προϋπολογισμό αφού το κόστος της αποκατάστασης και της περίθαλψης που παρέχεται σε άτομα με οπτική αναπηρία είναι υψηλό, ενώ λιγότερο εμφανείς αλλά εξίσου σημαντικές είναι και οι έμμεσες δαπάνες που προκύπτουν από την απώλεια της παραγωγικότητας αυτών των ατόμων.

Παγκόσμιοι οργανισμοί όπως η Διεθνής Επιτροπή για την Πρόληψη της Τύφλωσης και η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας θέσπισαν την Παγκόσμια Ημέρα Ορασης (κατά της Τύφλωσης) η οποία γιορτάζεται κάθε χρόνο τη δεύτερη Πέμπτη του Οκτωβρίου. Η πρωτοβουλία αυτή έχει ως στόχο να ευαισθητοποιήσει τη διεθνή κοινότητα σχετικά με το πρόβλημα της τύφλωσης και να ενημερώσει για τις κοινωνικοοικονομικές προεκτάσεις του. Ταυτόχρονα προγράμματα όπως το «Οραση 20/20» στοχεύουν στην εξάλειψη της δυνητικά αποτρέψιμης τύφλωσης μέχρι το έτος 2020, προλαμβάνοντας ή αντιμετωπίζοντας περισσότερες από 100 εκατομμύρια περιπτώσεις τύφλωσης μέσα σε δύο δεκαετίες.

Ο συνδυασμός πρωτοβουλιών όπως οι παραπάνω με σύγχρονες ιατρικές εξελίξεις όπως η γονιδιακή θεραπεία, η χρήση βλαστοκυττάρων, η τεχνητή όραση καθώς και η βελτιστοποίηση της θεραπείας με εγκεκριμένες ενδοϋαλοειδικές ενέσεις, είναι σίγουρο ότι θα περιορίσει αισθητά τον αριθμό των ατόμων με προβλήματα όρασης. Ωστόσο η συνέπεια στις προληπτικές οφθαλμολογικές εξετάσεις που περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων τον έλεγχο της διάθλασης, τη μέτρηση της ενδοφθάλμιας πίεσης και τη βυθοσκόπηση θεωρείται απαραίτητη για την επίτευξη του στόχου αυτού.