Τσακώθηκαν, για μια ακόμα φορά. Οι φωνές ήταν αρκετά δυνατές – λένε – ανάμεσα στον Πωλ Τόμσεν, τον επικεφαλής απεσταλμένο του ΔΝΤ, και στον έλληνα Υπ. Οικονομικών. Ο Γιάννης Στουρνάρας φέρεται να απείλησε πρώτα ότι θα παραιτηθεί και στη συνέχεια ότι θα διαλυθεί ο κυβερνητικός συνασπισμός.
«Αδιαφορώ», λέγεται ότι απάντησε ο απεσταλμένος του ΔΝΤ και έφυγε. Πριν από 10 μέρες, Παρασκευή, οι «κύριοι με τα μαύρα» – όπως τους λένε οι Έλληνες – αναχώρησαν. Η τρόικα δεν άντεχε άλλο.
Δεν είναι η πρώτη φορά, που ο Τόμσεν και οι συνάδελφοί του διακόπτουν πρόωρα την επίσκεψή τους και δεν είναι κάτι καινούργιο το ότι δεν μπορούν να συμφωνήσουν με την άλλη πλευρά για το τι πρέπει να γίνει. Η ελληνική διάσωση είναι προς το παρόν κυρίως ένα πράγμα: ένα ζοφερό deja-vu.
Και, αντίθετα με όσα λέει, φυσικά δεν μπορεί να είναι αδιάφορο στον Τόμσεν το αν συμφωνεί με τους Έλληνες ή όχι. Γιατί η χώρα πρέπει να παραμείνει στην ευρωζώνη, πρέπει να σωθεί, με κάθε τίμημα. Και γι’ αυτό οι τρεις της τρόικας επανέρχονται την Κυριακή. Θέλουν επιτέλους να ολοκληρώσουν τις διαπραγματεύσεις για ένα πακέτο μέτρων λιτότητας μεγαλύτερο των 11,5 δις. ευρώ, το οποίο στην πραγματικότητα έπρεπε να είχε αποφασιστεί από τον Ιούνιο – προϋπόθεση για τη δεύτερη δανειακή σύμβαση. Επιπλέον, η κυβέρνηση ελπίζει σε νέα φορολογικά έσοδα ύψους 2 δις. ευρώ.
Τα μέτρα δεν έχουν αποφασιστεί ακόμα ούτε – πολύ περισσότερο – έχουν επικυρωθεί από τη Βουλή, και γίνονται απεργίες σε ολόκληρη τη χώρα. Την περασμένη Τετάρτη έπεφταν πάλι μπουκάλια, πέτρες και κροτίδες κρότου-λάμψης. Μόνο στην Αθήνα διαδήλωσαν δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι. Και παρ’ όλα αυτά τρόικα και κυβέρνηση θα συμφωνήσουν και αυτή τη φορά.
Και τα βάρη των περικοπών θα σηκώσουν και πάλι εκείνοι, οι οποίοι, ούτως ή άλλως, δεν κατέχουν πολλά: οι συνταξιούχοι και οι υπάλληλοι, οι άρρωστοι και οι ανάπηροι. Η οργή τους είναι κατανοητή, γιατί δεν είναι μόνον οι εφοπλιστές και οι μεγαλοεργολάβοι που έχουν μεταφέρει σε ασφαλή μέρη τις περιουσίες τους.
Αυτή τη στιγμή κυκλοφορεί στην Αθήνα μια λίστα με τα ονόματα 33 πολιτικών, που παραδόξως έχουν συσσωρεύσει στους τραπεζικούς λογαριασμούς τους μεγάλα ποσά, την προέλευση των οποίων η εφορία δεν μπορεί να εξηγήσει. Ο πρόεδρος της Βουλής παραιτήθηκε ως ύποπτος διαφθοράς.
Κι όμως, η ΕΕ φαίνεται πως είναι αποφασισμένη να συνεχίσει τη στρατηγική της. Γι’ αυτό ο Τόμσεν και οι συνάδελφοί του Μ. Μορς και Κ. Μαζούχ δεν αντιμετωπίζουν απλώς δυσκολίες, αλλά έχουν μια σχεδόν άνευ προοπτικής αποστολή. Πρέπει να συντάξουν μια έκθεση, που θα επιτρέψει στους πιστωτές να εκταμιεύσουν την επόμενη δόση των 31,5 δις. ευρώ, κρατώντας έτσι τη σχεδόν χρεοκοπημένη χώρα – μέχρι νεωτέρας – εντός της ευρωζώνης. Γιατί έτσι θέλουν οι πολιτικοί.
Ταυτόχρονα όμως, πρέπει να επιβάλουν επιτέλους στους Έλληνες τις μεταρρυθμίσεις, που εκείνοι εξαγγέλλουν εδώ και δυόμισι χρόνια, δεν έχουν όμως εφαρμόσει μέχρι τώρα. Τα κίνητρα της διάσωσης είναι ευδιάκριτα: Είναι τόσο άσχημα τα πράγματα στην Ευρωζώνη, όσον αφορά τις εν δυνάμει μεγάλες εστίες ανάφλεξης της Ισπανίας και της Ιταλίας, ώστε δεν θέλει κανείς να πάρει το ρίσκο μιας „Grexit“. Οι συνέπειες μια εξόδου της Ελλάδας φαντάζουν ανυπολόγιστες. Η υπόλοιπη Ευρώπη έχει φοβηθεί. Η θεωρία του ντόμινο δεν συζητείται απλώς πλέον, αλλά αποτελεί το κυρίαρχο σενάριο. Γι’ αυτό αναμένεται να μπει μια μπάρα προστασίας από τη διάλυση της Ευρωζώνης.
Αυτό σημαίνει ότι θα συνεχιστεί ό,τι γινόταν μέχρι τώρα, ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα της έκθεσης της τρόικας. Ή πολύ περισσότερο: Η έκθεση θα είναι όπως πρέπει να είναι, ανεξάρτητα από το τι συμβαίνει ή δεν συμβαίνει στα ελληνικά υπουργεία.
«Η έξοδος δεν μπορεί να αποτελεί τη λύση», δήλωσε ο γάλλος πρωθυπουργός Ζ.Μ.Ερό. Και ο ιταλός πρωθυπουργός Μ. Μόντι τόνισε: «Η Ελλάδα δεν είναι μόνη της». «Δεν μπορεί να υπάρξει έξοδος με τη Γαλλία και την Ιταλία», επιβεβαιώνει ένας απεσταλμένος της τρόικας, υπεύθυνος για τη διοικητική μεταρρύθμιση, που επισκέπτεται για τέταρτη φορά την Αθήνα από τότε που ανέλαβε η νέα κυβέρνηση του Αντώνη Σαμαρά τα καθήκοντά της. Όσον αφορά την επιτυχία των μεταρρυθμίσεων, δεν είναι αισιόδοξος, λέει. Μόνον ένα πράγμα είναι σαφές: «Θα συνεχίσουμε όπως μέχρι τώρα» λέει.
Όπως μέχρι τώρα, αν και δεν είναι καν σαφές το πώς θα πληρωθούν στο μέλλον οι ξένοι εμπειρογνώμονες, που θα βοηθήσουν το κράτος να κάνει τις μεταρρυθμίσεις. Μέχρι τώρα το κόστος αναλαμβάνουν οι χώρες των απεσταλμένων και τα έξοδα ταξιδιού τα αναλαμβάνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Στην πραγματικότητα, έπρεπε να πληρώνουν οι Έλληνες για το know-how, αφού υπάρχουν πολλά χρήματα γι’ αυτό, τουλάχιστον 400 εκατομμύρια ευρώ στο Ταμείο Κοινωνικής Συνοχής.
Όπως λέει όμως ένας υπάλληλος της Επιτροπής, η κυβέρνηση συνεχίζει να αμελεί να ζητήσει αυτά τα χρήματα. Γι’ αυτό, για παράδειγμα, δεν κινείται τίποτα όσον αφορά τη μεταρρύθμιση της τοπικής αυτοδιοίκησης, για την οποία είναι υπεύθυνοι οι Γερμανοί. Επί έξι μήνες ειδικοί της Εταιρείας Διεθνούς Συνεργασίας, κατ’ εντολήν του γερμανικού υπουργού οικονομίας, επεξεργάζονταν έναν οδικό χάρτη μαζί με τους Έλληνες. Τίποτε μέχρι τώρα δεν έχει εφαρμοστεί, επειδή δεν υπάρχει η χρηματοδότηση.
Παρόμοιο δίλημμα αντιμετωπίζεται και στον τομέα της υγείας: Εδώ βοηθούν Γερμανοί και Σουηδοί για τη διαχείριση των νοσοκομείων και την καθιέρωση της ηλεκτρονικής συνταγογράφησης. Μέχρι τώρα οι δύο αυτές χώρες έχουν προκαταβάλει γι’ αυτόν τον σκοπό μερικά εκατομμύρια ευρώ. Επίσης εξοργισμένοι είναι οι διασώστες για την ελληνική ανικανότητα απορρόφησης των εκκρεμούντων κονδυλίων από τις Βρυξέλλες.
Κανείς πλέον από όσους έχουν δει εκ των έσω ένα ελληνικό Υπουργείο δεν πιστεύει ότι οι Έλληνες μπορούν μόνοι τους να φέρουν εις πέρας το επειγόντως αναγκαίο «state building“ τους. Γιατί βέβαια οι περικοπές δεν αποτελούν δομικές μεταρρυθμίσεις.
Κι όμως έτσι θα συνεχιστεί η κατάσταση, όπως δείχνουν και οι πρόσφατες δηλώσεις της Κριστίν Λαγκάρντ. Η διευθύντρια του ΔΝΤ, που την άνοιξη ακόμα λυπόταν περισσότερο τα παιδιά της Αφρικής παρά τους Έλληνες, μπορεί πλέον «να φανταστεί κάλλιστα μια επιμήκυνση του ελληνικού προγράμματος προσαρμογής».
Η αλλαγή ατμόσφαιρας δεν μπορεί να οφείλεται στον μεταρρυθμιστικό ζήλο των Ελλήνων, γιατί στην καλύτερη περίπτωση εκείνος μπορεί να χαρακτηριστεί υπερβολικά αργός. Βέβαια, οι απεσταλμένοι μιλούν κατά βάση φιλικά για τη νέα κυβέρνηση. «Οι υπουργοί εμφανίζονται περισσότερο συνεργάσιμοι πλέον», λέει μέλος της task force. Μερικοί από αυτούς μάλιστα γνωρίζουν ακόμα και τα νούμερα για τα οποία συζητάμε, λέει ένας άλλος, εκφράζοντας πραγματική έκπληξη γι’ αυτό.
Την ουσία του κακού συνεχίζει να αποτελεί η έλλειψη μεταρρυθμίσεων. Η φορολογική ηθική των Ελλήνων δεν αναβαθμίστηκε με την κρίση, αλλά και το κράτος χρωστά στον ιδιωτικό τομέα περί τα επτά δισ. ευρώ. Για πολλά χρόνια έκανε χρήση υπηρεσιών και ανέθετε έργα, για τα οποία δεν πλήρωσε, από την επισκευή κλιματιστικών μέχρι τα ενοίκια κτιρίων.
Αρχικά, 50 δις. ευρώ επρόκειτο να εισπραχθούν από την πώληση δημόσιας περιουσίας εντός τετραετίας. Εξαγγέλθηκε η «μεγαλύτερη επιχείρηση ιδιωτικοποιήσεων όλων των εποχών». Τον Ιανουάριο ωστόσο, ο επικεφαλής της Υπηρεσίας Ιδιωτικοποιήσεων παραδέχτηκε ότι ο στόχος των 50 δισ. ήταν πολύ φιλόδοξος. Τον Ιούνιο παραιτήθηκε και έκτοτε οι στόχοι διορθώνονται συνεχώς προς τα κάτω: 1,5 δισ. είναι όλα κι όλα όσα θα μπορέσει να εισπράξει η Ελλάδα εφέτος από την πώληση δημόσιας περιουσίας.
Λόγω της δύσκολης κατάστασης λέγεται ότι τώρα θα εμπλακεί στη διάσωση και η Παγκόσμια Τράπεζα. Με τη βοήθεια των ειδικών από την Ουάσιγκτον η χώρα θα πρέπει επιτέλους να γίνει επιχειρηματικά φιλικότερη και να δημιουργήσει κίνητρα για επενδυτές. Είναι κάτι σαν μια τελευταία προσπάθεια – λέει ανώτερος διαμεσολαβητής της ΕΕ, που πηγαινοέρχεται στην Αθήνα και τις Βρυξέλλες και συνεργάζεται στενά τόσο με την τρόικα όσο και με τα ελληνικά υπουργεία. Περισσότερο διεθνές know-how δεν μπορεί να υπάρξει πλέον, αφού θα είναι πλέον στην Αθήνα το ΔΝΤ, η Παγκόσμια Τράπεζα, η task force της Ευρωπαϊκή Επιτροπής και οι ειδικοί που στέλνουν τα κράτη-μέλη.
Παρ’ όλα αυτά, όλα παραπέμπουν στο ότι η χώρα θα συνεχίσει να έχει ανάγκη χρηματοδοτικής βοήθειας και μετά το 2014. Το βάρος του χρέους για μια Ελλάδα εντός του ευρώ παραμένει δυσβάστακτο, η ύφεση τρομακτική, η ανάπτυξη υπερβολικά χαμηλή. Αυτό οι απεσταλμένοι όλης της γης δεν μπορούν να το αλλάξουν. Μια ακόμα αναδιάρθρωση του χρέους θα ήταν μία δυνατότητα απαλλαγής των Ελλήνων από το βάρος τους. Ωστόσο προϋπόθεση γι’ αυτήν αποτελεί ένα απαλλαγμένο από τα παράσιτα των προηγούμενων δεκαετιών μικρότερο κράτος, που δεν θα σπεύσει και πάλι να υπερχρεωθεί. Ένα κράτος, που θα μπορεί να καλύπτει με δικά του έξοδα τις βασικές ανάγκες των πολιτών του.
Μόνον οι έλληνες πολιτικοί είναι αυτοί που πρέπει να δείξουν τη βούληση να πετύχουν κάτι τέτοιο. Αλλά αυτούς δεν τους εμπιστεύεται ούτε ο λαός τους πλέον. 79% των Ελλήνων, σύμφωνα με μια δημοσκόπηση, δεν είναι ικανοποιημένο με το έργο της κυβέρνησης, παρόλο που σχεδόν ίδιο ποσοστό συνεχίζει να πιστεύει στην Ευρώπη και στο ευρώ.
Σε ένα γραφείο, στην αριστοκρατική οδό Βασιλίσσης Σοφίας, βρίσκεται ο Αντώνης Μανιτάκης, πρώην καθηγητής του Συνταγματικού δικαίου και τώρα υπουργός Διοικητικής Μεταρρύθμισης. Είναι ένας από τους φερέλπιδες, που οι διεθνείς απεσταλμένοι τον συμπαθούν. Δεν είναι μέλος κόμματος, αλλά ένας από εκείνους που ξέρουν τα νούμερα.
Μαζί με γάλλους εμπειρογνώμονες ο Μανιτάκης διαπίστωσε ότι η κρατική μηχανή θα αριθμεί μέχρι το 2015 184.000 λιγότερους δημοσίους υπαλλήλους, και μάλιστα χωρίς απολύσεις. Ο όρος της τρόικας είναι να είναι κατά 150.000 λιγότεροι. Όπως λέει ο υπουργός, μόνο με τις συνταξιοδοτήσεις ο αριθμητικός αυτός στόχος θα επιτευχθεί. Ο δημόσιος τομέας δεν είναι πλέον τόσο ελκυστικός, αφότου περικόπηκαν οι μισθοί. Η τρόικα εξέτασε αυτά τα δεδομένα και τα επιβεβαίωσε. Στην έκθεσή της αναμένεται πλέον να τα τονίσει θετικά.
