«Πολύ ενδιαφέρον το τρέιλερ της ταινίας», είναι το πρώτο πράγμα που λέω στον Ντέιβιντ Κρόνενμπεργκ μετά τις συστάσεις στην ταράτσα του ξενοδοχείου «Noga Hilton» των Καννών. Ο καναδός σκηνοθέτης, ντυμένος στα μαύρα, με αθλητικό παπούτσι και λευκό T-shirt, με κοιτάζει απορημένος. Προσπαθεί να καταλάβει. «Η πρώτη ταινία για το νέο μιλένιουμ» επαναλαμβάνω το μότο και του ζητώ να μου αναπτύξει τη φιλοσοφία της διαφήμισης. Και πέφτω από τα σύννεφα: «Είναι προτιμότερο να μην πιστεύετε πάντα στις διαφημίσεις. Ούτε και στα τρέιλερ».
Μα πώς γίνεται, αναρωτιέμαι μεγαλόφωνα. Στο κάτω-κάτω δική του ταινία δεν είναι; «Δεν διαφωνώ, όλοι κοιτάξαμε το τρέιλερ, εκφέραμε τις απόψεις μας. Αλλά οι διαφημιστές δουλεύουν πολύ παράξενα. Εχουν στα χέρια τους μια πρώτη ύλη και το αποτέλεσμα της επεξεργασίας που κάνουν για να πουλήσουν το προϊόν πολλές φορές πιάνει στον ύπνο τον ίδιο τον δημιουργό. Αλλες φορές δεν αντιπροσωπεύει την ταινία, άλλες φορές την αντιπροσωπεύει». Ενώ όμως για τον Κρόνενμπεργκ ο στόχος του συγκεκριμένου μηνύματος είναι σήμερα αληθής, δεν ήταν και τόσο αληθής όταν το πρωτοείδε.
«Είναι μια πτυχή της ταινίας – ίσως γι’ αυτό και δεν είχα αντίρρηση» εξηγεί. «Θα έλεγες ότι η ταινία, κατά έναν παράξενο, πολύ ιδιαίτερο τρόπο, είναι ένα ντοκυμαντέρ για την εποχή που η ιστορία λαμβάνει χώρα, στις αρχές του νέου μιλένιουμ. Ομως τίποτε δεν έγινε εκ προθέσεως από την αρχή».
Τι περίπου συμβαίνει λοιπόν στο «Cosmopolis», το οποίο τελικά μοιάζει πάρα πολύ με το κλασικό μυθιστόρημα του Ντον ΝτεΛίλο, όπου και στηρίχθηκε το σενάριο; Βρισκόμαστε στη Νέα Υόρκη στις αρχές της νέας χιλιετίας. Ο Ερικ Πάρκερ είναι ένας 28χρονος οικονομολόγος, αδιαμφισβήτητος κυρίαρχος της Γουόλ Στριτ, ο οποίος, ενώ ονειρεύεται να ζήσει σε έναν διαφορετικό πολιτισμό του μέλλοντος, βλέπει μια ακαθόριστη σκιά πάνω από τον γαλαξία της αυτοκρατορίας του.
Ολα θα γίνουν κατά τη διάρκεια μιας ημέρας καθώς διασχίζει με το αμάξι του το Μανχάταν για να πάει να κουρευτεί στο παλιό κουρείο του πατέρα του. Τα μάτια του παραμένουν κολλημένα στην ισοτιμία του γεν: ανεβαίνει επικίνδυνα, παρά τις προσδοκίες όλων, καταστρέφοντας τις επενδύσεις του. Κάθε λεπτό που περνά ο Ερικ βλέπει την αυτοκρατορία του να ξεγλιστρά από τα χέρια του. Στο μεταξύ άγριες συμπλοκές ξεσπούν στους δρόμους της πόλης. Ο πραγματικός κόσμος απειλεί το σύννεφο μέσα στο οποίο ο Ερικ ζούσε ως τώρα και η οδύσσειά του κλιμακώνεται.
Το σινεμά της κατανάλωσης
Ηταν οι διάλογοι στο μυθιστόρημα του Ντον ΝτεΛίλο που ώθησαν τον Ντέιβιντ Κρόνενμπεργκ στη δημιουργία της δικής του «Cosmopolis». «Ως σκηνοθέτης είσαι δραματουργός, δεν μπορείς παρά να σκέφτεσαι ηθοποιούς να μιλούν και να παίζουν. Η πιο γνωστή κινηματογραφική εικόνα είναι του ανθρώπινου προσώπου ενώ μιλά. Διαβάζοντας το μυθιστόρημα του ΝτεΛίλο έβλεπα διαρκώς μπροστά μου, εκστασιασμένος, ηθοποιούς να λένε τα λόγια του. Αυτό ήταν το κλειδί μου, αυτό επιδιώκω και από τους θεατές: να επιτρέψουν στους διάλογους να τους παρασύρουν».
Αυτό δεν σημαίνει απαραιτήτως ότι το κοινό «θα απορροφήσει τα πάντα με την πρώτη» λέει ο σκηνοθέτης, αναφερόμενος μάλιστα στην αμέσως προηγούμενη δουλειά του, «Μια επικίνδυνη μέθοδος», επίσης μια ταινία «με διαλόγους από δωμάτιο σε δωμάτιο. Ούτε φυσικά και επιδιώκω από τον κόσμο να βλέπει δύο φορές τις ταινίες μου. Σας εγγυώμαι όμως ότι μετά τη δεύτερη θέαση πολλά πράγματα ξεκαθαρίζουν».
Για τον Κρόνενμπεργκ, έναν ήπιο άνθρωπο που μιλάει αργά και σιγά, είναι μάλλον απογοητευτικό ότι κατά ένα μεγάλο μέρος του ο σύγχρονος κινηματογράφος είναι απλώς καταναλωτικός. «Σαν να τρως ένα γλειφιτζούρι. Οταν το γλειφιτζούρι τελειώνει, το έχεις μεν απολαύσει, αλλά και ξεχάσει. Εμένα ο στόχος μου είναι να κάνω ένα σινεμά που δεν θα παλιώνει με τα χρόνια, αντιθέτως, θα γίνεται όλο και πιο πλούσιο, όλο και πιο βαθύ. Γι’ αυτό και μου αρέσει να βάζω πολλά στις ταινίες μου».
«Το χρήμα μάς δείχνει ποιοι είμαστε»
«Το χρήμα είναι τεχνολογία και ως γνωστόν η τεχνολογία με ενδιαφέρει» λέει ο Κρόνενμπεργκ. «Σε αντίθεση με τα όσα πολύς κόσμος θεωρεί, η τεχνολογία είναι πέρα για πέρα μια ανθρώπινη κατάσταση, είναι η έκφραση του ανθρώπινου σώματος. Η φωνή, το αφτί, το μάτι, όλα εργαλεία του ανθρώπινου σώματος. Οπως και το χρήμα. Δεν είναι εφεύρεση των ζώων, αλλά του ανθρώπου. Κατά μία έννοια το χρήμα είναι η έκφραση του ανθρώπου προς τον άνθρωπο. Το χρήμα μάς δείχνει ποιοι είμαστε. Η οικονομική κρίση που ζούμε δεν είναι κάτι σαν το τσουνάμι στην Ιαπωνία. Δεν είναι μια φυσική καταστροφή, κατασκευάστηκε από ανθρώπους».
Για τον ίδιο η οικονομική κρίση μπορεί να οδηγήσει «σε κάτι αισιόδοξο, αν αναγκάσει όλον τον κόσμο να δουλέψει συλλογικά. Λένε ότι αν η Ελλάδα γκρεμιστεί, όλοι θα γκρεμιστούν. Αυτό για μένα είναι καλό, γιατί σημαίνει ότι όλοι θα πρέπει να ψάξουν να βρουν μια λύση ώστε να μην γκρεμιστεί η Ελλάδα. Η κατάρρευση της Ελλάδας τρομάζει» λέει μεταφέροντας την ανησυχία των Ελλήνων του Τορόντο, όπου διαμένει. «Πιστεύω στην αισιοδοξία, αρκεί να μην είναι μια αισιόδοξη φαντασίωση».
Και τα θύματα; Οι παράπλευρες απώλειες; Είναι δύσκολο να καταλάβεις αν στην απάντηση του σκηνοθέτη υπάρχει κυνισμός ή συναίσθημα: «Δεν υπάρχει πόλεμος χωρίς θύματα και αυτή τη στιγμή ζούμε σε κατάσταση πολέμου. Σίγουρα δεν πιστεύω ότι είναι το τέλος του κόσμου, αλλά ο πόνος και τα βάσανα, αυτά είναι αληθινά».
«Αυτό που στην πραγματικότητα είπα είναι ότι δεν χρειάζεται να καταλαβαίνουμε αμέσως τα πάντα, γιατί ούτως ή άλλως υπάρχουν δεκάδες διαφορετικές αναγνώσεις του ίδιου πράγματος. Ακόμη και όταν γράφω τα δικά μου πρωτότυπα σενάρια, θα πρέπει πρώτα να γυρίζω την ταινία για να καταλάβω απολύτως για ποιον λόγο την έκανα ή τι ήθελα να πω γράφοντας το σενάριο. Γιατί δεν ξέρω τα πάντα και θα βαριόμουν απίστευτα αν τα ήξερα εκ των προτέρων. Θα ήταν βαρετή η δημιουργία της ταινίας». Το μόνο που θέλει να ξέρει είναι αν βρήκε ενδιαφέρον το βιβλίο και αν η ιδέα της μετατροπής του σε ταινία έχει ίντριγκα, έτσι ώστε και εκείνος να μάθει κάτι παραπάνω ενώ τη γυρίζει.
«Θα βαριόμουν αν ήξερα εκ των προτέρων τι ταινία γυρίζω»
Λίγο πριν από τη συνάντησή μου με τον σκηνοθέτη ο Ρόμπερτ Πάτινσον, που πρωταγωνιστεί στον ρόλο του Ερικ Πάκερ, μου εξομολογήθηκε ότι, μόλις διάβασε το σενάριο και το μυθιστόρημα, είπε στον Κρόνενμπεργκ ότι δίσταζε να δεχθεί τον ρόλο γιατί δεν καταλάβαινε τι ήθελε να πει το μυθιστόρημα. Ο Κρόνενμπεργκ του απάντησε «κανένα πρόβλημα, ούτε εγώ το καταλαβαίνω». Το μνημονεύω στον σκηνοθέτη.
Λίγο πριν από τη συνάντησή μου με τον σκηνοθέτη ο Ρόμπερτ Πάτινσον, που πρωταγωνιστεί στον ρόλο του Ερικ Πάκερ, μου εξομολογήθηκε ότι, μόλις διάβασε το σενάριο και το μυθιστόρημα, είπε στον Κρόνενμπεργκ ότι δίσταζε να δεχθεί τον ρόλο γιατί δεν καταλάβαινε τι ήθελε να πει το μυθιστόρημα. Ο Κρόνενμπεργκ του απάντησε «κανένα πρόβλημα, ούτε εγώ το καταλαβαίνω». Το μνημονεύω στον σκηνοθέτη.
«Αυτό που στην πραγματικότητα είπα είναι ότι δεν χρειάζεται να καταλαβαίνουμε αμέσως τα πάντα, γιατί ούτως ή άλλως υπάρχουν δεκάδες διαφορετικές αναγνώσεις του ίδιου πράγματος. Ακόμη και όταν γράφω τα δικά μου πρωτότυπα σενάρια, θα πρέπει πρώτα να γυρίζω την ταινία για να καταλάβω απολύτως για ποιον λόγο την έκανα ή τι ήθελα να πω γράφοντας το σενάριο. Γιατί δεν ξέρω τα πάντα και θα βαριόμουν απίστευτα αν τα ήξερα εκ των προτέρων. Θα ήταν βαρετή η δημιουργία της ταινίας». Το μόνο που θέλει να ξέρει είναι αν βρήκε ενδιαφέρον το βιβλίο και αν η ιδέα της μετατροπής του σε ταινία έχει ίντριγκα, έτσι ώστε και εκείνος να μάθει κάτι παραπάνω ενώ τη γυρίζει.
πότε & πού:
Η ταινία «Cosmopolis» προβάλλεται στις αίθουσες από την Πέμπτη 27 Σεπτεμβρίου σε διανομή Village
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
