Ενα απομεσήμερο η Ζυράννα Ζατέλη δέχθηκε στο σπίτι της ένα τηλεφώνημα. Ηταν ο συλλέκτης Βλάσης Φρυσίρας. «Θέλεις να έρθουμε σπίτι μαζί με τον Θανάση Μακρή να τον γνωρίσεις και να συζητήσουμε να κάνει το πορτρέτο σου;» τη ρώτησε. Η συγγραφέας ομολογεί ότι δεν πέταξε τη σκούφια της. Ως ευγενικός άνθρωπος που είναι, όμως, και παρά τις επιφυλάξεις της, δέχθηκε να ανοίξει την πόρτα της στον συλλέκτη και στον ζωγράφο σε ορισμένη ημέρα και ώρα.
«Δεν γνωρίζω και πολλά από ζωγραφική» λέει. «Ενιωσα όμως από την πρώτη στιγμή της επίσκεψης στο σπίτι μου ότι υπήρχε «χημεία» μεταξύ εμού και του καλλιτέχνη. Αποφάσισα λοιπόν να τον εμπιστευθώ πρώτα ως άνθρωπο και μετά ως ζωγράφο, κυρίως με τη δύναμη της διαίσθησης». Στάθηκε, λοιπόν, απέναντι από τον φωτογραφικό φακό του Μακρή – δεδομένου ότι θα τη ζωγράφιζε μετά στο εργαστήριό του με οδηγό τις φωτογραφίες που θα της τραβούσε σε εκείνο το ραντεβού. Οταν ολοκληρώθηκε η λήψη και ήρθε η ώρα να φύγουν ο συλλέκτης και ο ζωγράφος, η Ζυράννα Ζατέλη άρχισε να συνειδητοποιεί τι είχε συμβεί. «Ως τότε δεν το είχα πολυκαταλάβει. Μόλις έκλεισε η πόρτα πίσω τους και τους χαιρέτησα, είπα από μέσα μου: «Και τώρα τι έκανα;»».
Από την πλευρά του, ο Θανάσης Μακρής, ένας από τους έλληνες καλλιτέχνες της γενιάς του ’80 που σπούδασαν στη Σχολή Καλών Τεχνών του Παρισιού, επιθυμούσε εδώ και 10-15 χρόνια να ζωγραφίσει τη Ζυράννα Ζατέλη και μάλιστα χωρίς να έχει διαβάσει ούτε ένα βιβλίο της. «Μου είχε «καθήσει» το συγκεκριμένο πρόσωπο» εξηγεί. Οταν, λοιπόν, άρχισε να οργανώνει μαζί με τον Βλάση Φρυσίρα μια μεγάλη αναδρομική έκθεση έργων του – θα εγκαινιαστεί την Τετάρτη 3 Οκτωβρίου στο Μουσείο Φρυσίρα – και ο συλλέκτης τού ανέφερε την επιθυμία του να ζωγραφίσει τη Ζατέλη, ο παλιός του «καημός» ξαναβγήκε στην επιφάνεια.

«Το βρήκα καλύτερο από εμένα»
Για τρεις-τέσσερις ημέρες δούλεψε με μεγάλη ένταση, ξενυχτώντας σχεδόν, το πορτρέτο της Ζυράννας Ζατέλη στο εργαστήριό του βάσει των φωτογραφιών που είχε τραβήξει σπίτι της. Περίπου μία εβδομάδα πριν από την έκθεση οι τρεις ανανέωσαν το ραντεβού τους, αυτή τη φορά στο σπίτι του Βλάση Φρυσίρα, ώστε η συγγραφέας να δει το πορτρέτο της. «Στην αρχή κοιτούσα κάτι άλλο, όταν ξαφνικά έπεσα πάνω του» λέει η ίδια. «Και εμένα όταν μου αρέσει κάτι ενθουσιάζομαι. Ετσι έγινε και με το πορτρέτο. Μου άρεσε από την πρώτη ματιά. Εβγαζε… Ζυράννα Ζατέλη. Για την ακρίβεια, το βρήκα καλύτερο από εμένα». Το πορτρέτο της Ζυράννας Ζατέλη είναι το τελευταίο μιας σειράς έργων του Θανάση Μακρή που προέκυψαν έπειτα από μακρόχρονη άσκηση επάνω στην ανθρώπινη φιγούρα. Ενα σημαντικό – ίσως το σημαντικότερο – μέρος της αναδρομικής του έκθεσης αποτελείται από πίνακες που απεικονίζουν ανθρώπους οι οποίοι τον έχουν επηρεάσει βαθιά – από τους Χαΐνηδες ως τον Ψαραντώνη και από τη Μαρίζα Κωχ ως τον Λάκη Παπαστάθη.
Ωστόσο ο Θανάσης Μακρής δεν ζωγραφίζει μόνο καλλιτέχνες. Ζωγραφίζει και πρόσωπα της αθηναϊκής ζωής, όπως η Ρόζυ Οικονομίδου, μέλη της οικογένειάς του, όπως η γυναίκα του Λήδα, αλλά και άγνωστες στο πλατύ κοινό μορφές που τις κατονομάζει με τα μικρά τους ονόματα: ο Γιάννης, η Κωνσταντίνα… Κάθε έργο έχει τη δική του μικρή ιστορία. Οπως ο «Μάικ», ο αφρικανικής καταγωγής γνώριμός του, που έκανε βοηθητικές δουλειές επί 25 χρόνια στην Ελλάδα και πριν από λίγες ημέρες, όταν έληξε η άδεια παραμονής του, βρέθηκε στη φυλακή. «Πρόλαβα στο παρά πέντε» λέει ο καλλιτέχνης. Ή ο «Αρης από τον Αγιοσίδερη», ο παιδικός του φίλος από την Καλαμάτα: ο ζωγράφος τον θυμόταν γεροδεμένο και αθλητικό και τον ξανασυνάντησε εντελώς διαφορετικό, έπειτα από ένα ατύχημα που είχε με το πόδι του.
Ο Θανάσης Μακρής έχει φιλοτεχνήσει περίπου 30-35 όρθια πορτρέτα. «Κάνω πορτρέτα ανθρώπων που μου «δίνουν» κάτι. Κάποιους μπορεί να μην τους γνωρίζω, αλλά να τους συναντήσω και για κάποιον λόγο να με ξαφνιάσουν» αναφέρει. Ο καλλιτέχνης ζωγραφίζει από φυσική πόζα, από φωτογραφία ή ακόμη και από μνήμης. Από φωτογραφία έγινε το πορτρέτο της φωτογράφου και κόρης του πολιτικού Γεωργίου Ράλλη, Ιωάννας – «τη γνώρισα μέσω κάποιων φίλων» – και της Μαρίζας Κωχ. «Δεν θα ξεχάσω ποτέ με πόση προθυμία άλλαζε φορέματα για τις διαφορετικές πόζες. Είχε μια κοριτσίστικη, αυθόρμητη φιλαρέσκεια» λέει για την τραγουδίστρια.
Το πορτρέτο του Ψαραντώνη έγινε για λογαριασμό της έκθεσης του «ΒΗΜΑMen» «20Χ20», ενώ η σειρά «Χαΐνηδες» με αφορμή τον αγαπητό παιδικό του φίλο Μιχάλη Νικόπουλο, μέλος του κρητικού συγκροτήματος. «Προσέρχονταν στο εργαστήριο για να ποζάρουν ένας-ένας, σαν παρέλαση» θυμάται ο Θανάσης Μακρής.

«Η πινελιά του ξεχωρίζει, είναι δυναμική»
Εκτός από πορτρέτα, η έκθεση περιλαμβάνει τοπία και θαλασσογραφίες, γυμνά και συνθέσεις του Θανάση Μακρή, όπως τα τελευταία έργα που δούλεψε με «μοντέλα» τη γυναίκα του και τα παιδιά του. «Η πινελιά του ξεχωρίζει, είναι δυναμική. Μπορεί να είναι παραστατικός ζωγράφος, αλλά έχει μια τάση αφαίρεσης που τον κάνει ξεχωριστό» σημειώνει ο Βλάσης Φρυσίρας, ο οποίος φιλοξενεί στον χώρο του έκθεση του Μακρή στο πλαίσιο μιας γενικότερης παρουσίασης της εικαστικής γενιάς του ’80.
«Ξεκίνησα με τον Πάνο Φειδάκη, συνέχισα με τον Εδουάρδο Σακαγιάν, σειρά τώρα έχει ο Μακρής και έπονται κι άλλοι» μας λέει ο συλλέκτης. «Προσπαθώ να δείχνω εκφραστές διαφορετικών τάσεων και οι επιλογές γίνονται με αυστηρότατα κριτήρια». Σύμφωνα με τον ίδιο, έχουν ήδη προγραμματιστεί οι δράσεις του Μουσείου για την επόμενη τριετία. Ο λόγος για την έκθεση «Εκλεκτικές ευρωπαϊκές συγγένειες. Τριλογία ζωγραφικής», που θα καλύπτει τις πέντε τελευταίες δεκαετίες, από το 1960 ως σήμερα, και για τρεις παρουσιάσεις που θα γίνουν το 2013, το 2014 και το 2015 αντίστοιχα.
Ενδιαμέσως θα πραγματοποιηθούν εκθέσεις του Δημήτρη Τζαμουράνη, του έλληνα ζωγράφου που ζει και εργάζεται στη Γερμανία, του γερμανού καλλιτέχνη με έδρα τη Φραγκφούρτη Σιμόν Πασιέκα, καθώς και η ομαδική παρουσίαση «Το ψέμα της σάρκας» με 27 έργα ισάριθμων καλλιτεχνών συν 30 γυμνά του εξπρεσιονιστή ζωγράφου Ζαν Ρουστέν από τη συλλογή Φρυσίρα.

πότε & πού:
«Θανάσης Μακρής, μια αναδρομή», Μουσείο Φρυσίρα, Μονής Αστερίου 3, Πλάκα. Από 3.10.2012 ως 13 .1.2013. Πληροφορίες: www.frissirasmuseum.com.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ