ΤΟ ΒΗΜΑ – THE NEW YORK TIMES
Φτάνει πια τόση αυταρέσκεια. Μέχρι και πριν από λίγες μέρες «κοινή πεποίθηση» ήταν ότι η Ευρώπη επιτέλους έθεσε την κατάσταση υπό έλεγχο. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, υποσχόμενη ότι εν ανάγκη θα αγοράσει κρατικά ομόλογα προβληματικών κρατών, εξευμένισε τις αγορές. Το μόνο που έπρεπε να κάνουν τα κράτη-οφειλέτες, σύμφωνα με αυτό το παραμύθι, ήταν να συμφωνήσουν σε περισσότερη και πιο σκληρή λιτότητα – ο όρος για να δανειοδοτηθούν – κι όλα θα πήγαιναν καλά.
Αλλά όσοι σερβίρουν «κοινές πεποιθήσεις» ξέχασαν ότι εδώ εμπλέκονται και οι λαοί. Ξαφνικά, στην Ισπανία και την Ελλάδα ξεσπούν απεργίες, οργανώνονται τεράστιες διαδηλώσεις. Ο κόσμος σε αυτές τις δύο χώρες λέει, πολύ απλά, ότι έφτασε στα όριά του: με την ανεργία σε επίπεδα Μεγάλης Υφεσης και με τους πρώην εργαζόμενους της μεσαίας τάξης να γυρεύουν τροφή στα σκουπίδια, η πολιτική της λιτότητας ήδη έχασε το μέτρο. Κι αυτό δείχνει ότι τα συμπεφωνημένα μπορεί πλέον να μην ισχύουν.
Αρκετοί σχολιαστές υποστηρίζουν ότι Ισπανοί και ‘Ελληνες απλώς καθυστερούν την έλευση του αναπόφευκτου, διαδηλώνοντας εναντίον θυσιών τις οποίες πρέπει ούτως ή άλλως να υποστούν. Ομως η αλήθεια είναι ότι οι διαδηλωτές έχουν δίκιο. Η επιπλέον λιτότητα δεν εξυπηρετεί κανέναν χρήσιμο στόχο. Οι παράλογοι παίκτες εδώ είναι οι, υποτίθεται, σοβαροί πολιτικοί και αξιωματούχοι που απαιτούν από τον κόσμο να υποφέρει κι άλλο.
Αναλογιστείτε τα βάσανα της Ισπανίας. Ποιό είναι το πραγματικό οικονομικό πρόβλημα; Βασικά η Ισπανία υφίσταται τις παρενέργειες μιας τεράστιας «φούσκας» στην αγορά ακινήτων, κάτι που προκάλεσε οικονομική έκρηξη και μια περίοδο πληθωρισμού, καθιστώντας ανίκανη την ισπανική βιομηχανία να αντιμετωπίσει τον ευρωπαϊκό ανταγωνισμό.
Οταν η φούσκα έσκασε η Ισπανία αφέθηκε να λύσει μόνη της το δύσκολο πρόβλημα: πώς να ανακτήσει την ανταγωνιστικότητά της, μια επώδυνη διαδικασία που παίρνει χρόνια. Διότι αν η Ισπανία δεν εγκαταλείψει το ευρώ – ένα βήμα που κανείς δεν επιθυμεί να κάνει – είναι καταδικασμένη σε πολυετή και υψηλή ανεργία. Το αδιέξοδο επιβαρύνεται από τις μεγάλες περικοπές δαπανών.
Κατ’ αρχάς, η Ισπανία δεν έφτασε εδώ που έφτασε λόγω της ανήθικης κυβέρνησής της. Αντιθέτως, την παραμονή της κρίσης, ο προϋπολογισμός της Ισπανίας ήταν πλεονασματικός και το χρέος της μικρό. Τα μεγάλα ελλείμματα προέκυψαν όταν η οικονομία της βούλιαξε, συμπαρασύροντας τα έσοδα – και πάλι όμως το ισπανικό πρόβλημα χρέους δεν μοιάζει τόσο δυσβάσταχτο.
Πράγματι, η χώρα δυσκολεύεται να βρει δανειστές για να χρηματοδοτήσει τα ελλείμματά της. Αυτό οφείλεται κυρίως στους φόβους που καλλιεργούν οι γενικότερες δυσκολίες που αντιμετωπίζει το κράτος, από τους οποίους δεν εξαιρείται ο φόβος πολιτικών αναταραχών λόγω της ιδιαίτερα υψηλής ανεργίας. Οι φόβοι αυτοί δε θα εξαλειφθούν μειώνοντας κατά λίγες μονάδες το έλλειμμα του προϋπολογισμού.
Σύμφωνα με έρευνα του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου οι περικοπές δαπανών σε οικονομίες που αντιμετωπίζουν βαριά ύφεση μπορούν να κλονίσουν την εμπιστοσύνη των επενδυτών, καθώς επιταχύνουν τους ρυθμούς της ύφεσης.
Εν ολίγοις, με απλούς οικονομικούς συλλογισμούς προκύπτει ότι η Ισπανία δεν χρειάζεται άλλα μέτρα λιτότητας. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι πρέπει και να πανηγυρίζει – πιθανόν να μην έχει καν εναλλακτική (εκτός από την έξοδο από την ευρωζώνη) από μία παρατεταμένη δύσκολη περίοδο. Όμως οι άγριες περικοπές σε βασικές δημόσιες υπηρεσίες, προνοιακά επιδόματα κτλ. στην πραγματικότητα μειώνουν τις πιθανότητες τις χώρας για ανάκαμψη.
Γιατί τότε διατυπώνονται απαιτήσεις για ακόμη μεγαλύτερα βάσανα ;
Αυτό εξηγείται εν μέρει λόγω του ότι στην Ευρώπη, όπως και στην Αμερική, ουκ ολίγοι VSP, δηλαδή Πολύ Σοβαροί Ανθρωποι (Very Serious People) εξαπατήθηκαν από την κουλτούρα της λιτότητας, τουτέστιν από την πεποίθηση ότι ο άμεσος κίνδυνος είναι τα ελλείμματα του προϋπολογισμού κι όχι η μαζική ανεργία και ότι η μείωση του ελλείμματος θα λύσει κατά κάποιον τρόπο το έλλειμμα που γεννήθηκε από υπερβολές στον ιδιωτικό τομέα.
Πέραν τούτου, σε μεγάλο μέρος της κοινής γνώμης στο σκληρό πυρήνα της Ευρώπης – ιδίως στη Γερμανία – είναι βαθιά ριζωμένη μία εσφαλμένη αντίληψη της κατάστασης. Μιλήστε σε Γερμανούς αξιωματούχους για το ευρώ και θα κάνουν λόγο για ένα παιχνίδι ηθικής, για κράτη που έζησαν κάποτε καλά και τώρα καλούνται να πληρώσουν τον αναπόφευκτο λογαριασμό. Αδιαφορούν για τα γεγονότα που αποδεικνύουν ότι δεν συνέβη καθόλου έτσι. Ξεχνούν το ενοχλητικό γεγονός ότι οι γερμανικές τράπεζες έπαιξαν μεγάλο ρόλο στη διόγκωση της φούσκας των ακινήτων της Ισπανίας. «Έγκλημα και Τιμωρία» είναι η δική τους αντίληψη – και επιμένουν σε αυτή.
Δυστυχώς, την ίδια αντίληψη έχουν πολλοί Γερμανοί ψηφοφόροι, κυρίως γιατί έτσι τους είπαν οι πολιτικοί. Ο δε φόβος αντιδράσεων από τους ψηφοφόρους που πιστεύουν – εσφαλμένα – ότι πληρώνουν τις συνέπειες της ανευθυνότητας των χωρών της νότιας Ευρώπης, δεν αφήνει περιθώρια στους γερμανούς πολιτικούς να προβούν σε δανεισμό έκτακτης ανάγκης προς την Ισπανία και άλλες χώρες προτού «τιμωρηθούν» οι δανειζόμενοι. Και πέρασε η εποχή που θα μπορούσε να μπει ένα τέλος σε αυτή την ανελέητη ανοησία.
Αν η Γερμανία θέλει πραγματικά να σώσει το ευρώ, ας αφήσει την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα να πράξει ό,τι είναι απαραίτητο για τη διάσωση των χρεωμένων χωρών. Χωρίς να απαιτεί από τους λαούς να υποφέρουν περισσότερο.
