Από την τραπεζική ένωση στην ομοσπονδιακή Ευρώπη

Oι προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που ανακοινώθηκαν την προηγούμενη Τετάρτη για την ενιαία εποπτεία του ευρωπαϊκού τραπεζικού τομέα από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα δεν αποβλέπουν μόνο στη σταθερότητα του τραπεζικού συστήματος, στη διασφάλιση της ενιαίας αγοράς και στη σταθεροποίηση του ευρώ, αλλά αποτελούν ταυτόχρονα ένα σημαντικό βήμα για την επίτευξη της ομοσπονδιακής πολιτικής της Ευρώπης.

Οι προτάσεις της Επιτροπής εκχωρούν στην ΕΚΤ τεράστιες εξουσίες για την εποπτεία 6.000 ευρωπαϊκών τραπεζών. Οι εξουσίες αυτές, π.χ. αδειοδότηση, έγκριση συμμετοχής μεγάλων μετόχων, εποπτεία χρηματοπιστωτικών ομίλων, επιβολή ύψους επάρκειας κεφαλαίων, ανάκληση αδειών, επιβολή προστίμων, ασκούνται σήμερα από τις εποπτικές αρχές των κρατών-μελών.

Η υιοθέτηση και εφαρμογή της νέας εποπτείας ως τις αρχές του 2013 αποτελεί προϋπόθεση για τη χρηματοδότηση από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης (ΕΜΣ) προβληματικών τραπεζών, όπως π.χ. στην Ισπανία. Η ΕΚΤ θα έχει άμεση εποπτική αρμοδιότητα για τράπεζες που λαμβάνουν βοήθεια από τον ΕΜΣ. Ως τα μέσα του 2013 υπό την εποπτεία της ΕΚΤ θα τεθούν οι συστημικής σημασίας τράπεζες της ευρωζώνης, ενώ ως το τέλος του 2013 οι εποπτικές της αρμοδιότητες θα επεκταθούν σε όλες – ακόμη και τις μικρές – τις τράπεζες της ευρωζώνης. Οι εθνικές εποπτικές αρχές διατηρούν εξουσίες για την προστασία των καταναλωτών, το «ξέπλυμα» χρημάτων και για τα υποκαταστήματα τραπεζών τρίτων χωρών.

Η παρούσα πρόταση θα πρέπει να θεωρηθεί αναπόσπαστο τμήμα μιας συνολικής πρότασης που περιλαμβάνει επίσης μία ευρωπαϊκή Αρχή και Ταμείο για τη διάλυση και επανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών, καθώς και ένα Ευρωπαϊκό Σύστημα Εγγύησης Καταθέσεων. Ορισμένες συνέπειες των προτάσεων της Επιτροπής, αν υιοθετηθούν ως έχουν, είναι οι εξής:

πρώτον, ενισχύεται καθοριστικά το ευρώ εφόσον θα διαρραγεί ο ανατροφοδοτούμενος φαύλος κύκλος υπερχρεωμένων κρατών – τραπεζών που αποσταθεροποιεί την ευρωζώνη.

Δεύτερον, ενισχύεται το τραπεζικό σύστημα εφόσον η ΕΚΤ που συνιστά τον εν τοις πράγμασι δανειστή τελευταίας προσφυγής του τραπεζικού τομέα θα έχει και την εποπτική ευθύνη των τραπεζών. Η ΕΚΤ έχει μεγαλύτερα εχέγγυα ανεξαρτησίας από εκείνα των εθνικών εποπτικών αρχών που θεωρούν εαυτούς μέρος μιας εθνικής τραπεζικής αγοράς. Θα διαθέτει και σημαντικά εργαλεία παρέμβασης και διαχείρισης κρίσεων. Ιδιαίτερα ευεργετικά θα είναι τα αποτελέσματα της σταθεροποίησης για τα κράτη των οποίων τα τραπεζικά συστήματα υφίστανται την έξοδο των καταθέσεων και εγκαταλείπονται από τους επενδυτές, εφόσον θα υπάρχει δυνατότητα ανακεφαλαιοποίησης, διάλυσης και προστασίας των καταθέσεων, χωρίς να υπάρχουν ευρύτεροι κραδασμοί. Δεν είναι τυχαίο ότι στις ΗΠΑ τα τελευταία χρόνια έχουν κλείσει εκατοντάδες μικρομεσαίες τράπεζες χωρίς να προκαλούνται ευρύτεροι κραδασμοί. Επίσης το κόστος των χρεοκοπιών ή της ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών δεν θα μετατίθεται στον φορολογούμενο, αλλά θα αναλαμβάνεται από τον ευρύτερο τραπεζικό τομέα.

Τρίτον, διασφαλίζεται η ενιαία αγορά, το πιο σημαντικό οικονομικό κεκτημένο της Ευρώπης, καθώς η εμπέδωση της τραπεζικής ένωσης θα αντιστρέψει τον κατακερματισμό που υφίσταται σήμερα το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα, με τις διάφορες μορφές προστατευτισμού, περιχαράκωσης των εθνικών τραπεζικών συστημάτων (π.χ. περιορίζουν τη χορήγηση δανείων σε άλλα κράτη ή επαναπατρίζουν κεφάλαια από αλλοδαπές θυγατρικές τράπεζες), έλλειψης ρευστότητας, οιονεί έλεγχο της κίνησης των κεφαλαίων και διαφορετικά επιτόκια χρηματοδότησης αναλόγως του κινδύνου του τραπεζικού συστήματος.

Τέταρτον, ανοίγει η πορεία προς μια ομοσπονδιακή Ευρώπη. Δυστυχώς όμως η μεγάλη ενίσχυση των εξουσιών της ΕΚΤ δεν αντισταθμίζεται προς το παρόν από τους εύρωστους ομοσπονδιακούς θεσμούς δημοσιονομικής πολιτικής που θα έπρεπε να είχαν θεσπίσει ήδη οι πολιτικές ηγεσίες της ΕΕ. Με τις νέες αρμοδιότητές της η ΕΚΤ υπερτονίζει την επικίνδυνη πολιτική και θεσμική ασυμμετρία της ΕΕ, η οποία έχει ανάγκη από ευρωπαϊκούς θεσμούς στον δημοσιονομικό τομέα, οι οποίοι θα είναι εμπεδωμένοι σε μια πολιτική ένωση όπου θα δεσπόζει ο δημοκρατικός διάλογος και τα ομοσπονδιακά ευρωπαϊκά όργανα θα λογοδοτούν στο ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

Στη δίνη της μεγάλης αυτής οικονομικής κρίσης η ΕΚΤ έχει διαδραματίσει επιτυχημένα τον ρόλο της, αλλά έχει αναγκαστεί εκ των πραγμάτων να υποκαταστήσει τις ενέργειες και δράσεις των πολιτικών ηγεσιών για τη διάσωση τραπεζών, αλλά και κρατών. Για πόσο ακόμα καιρό οι πολιτικές ηγεσίες θα κωλυσιεργούν, κολλημένες σε αντιλήψεις βεστφαλιανής περιόδου και προστατευτισμού, αναθέτοντας το μέλλον της ανάπτυξης και της δημιουργίας θέσεων απασχόλησης στους κεντρικούς τραπεζίτες;