Οι σημερινοί κατασκευαστές βιολιών είναι αδύνατο να βρουν το ξύλο που χρησιμοποιούσε ο Αντόνιο Στραντιβάρι -φαίνεται όμως ότι κάποιοι μύκητες μπορούν να τους βοηθήσουν. Η επεξεργασία του ξύλου με ειδικούς μύκητες αλλάζει τη δομή του και επιτρέπει την κατασκευή βιολιών της ίδιας τονικής ποιότητας, δείχνουν να επιβεβαιώνουν τα αφτιά των ειδικών.
Το ξύλο της «Μικρής Εποχής των Παγετώνων»
Ο διάσημος κατασκευαστής βιολιών Στραντιβάριους χρησιμοποιούσε ξύλο από δέντρα που μεγάλωναν την περίοδο 1645-1715, στο μέσο της λεγόμενης «Μικρής Εποχής των Παγετώνων», εξήγησαν οι ελβετοί ερευνητές σε συμπόσιο του Κέντρου Μοριακής Ιατρικής Max Delbrück στο Βερολίνο.
Στους παρατεταμένους χειμώνες και τα δροσερά καλοκαίρια αυτής της περιόδου, το ξύλο μεγάλωνε ιδιαίτερα αργά και ομοιόμορφα, με αποτέλεσμα να έχει χαμηλή πυκνότητα και ελαστικότητα, ενώ παράλληλα προσέφερε υψηλή ταχύτητα μετάδοσης του ήχου (τα ηχητικά κύματα ταξιδεύουν ταχύτερα μέσα στα στερεά σώματα σε σχέση με τον αέρα).
Σήμερα, οι κατασκευαστές βιολιών μπορούν μόνο να ονειρευτούν ξύλο αυτής της ποιότητας. Όπως φαίνεται, όμως, οι ερευνητές των Ελβετικών Ομοσπονδιακών Εργαστηρίων Επιστήμης και Τεχνολογίας Υλικών βρήκαν τη λύση. Η ομάδα του καθηγητή Φράνσις Σβάρτσε εντόπισε δύο είδη μυκήτων που βελτιώνουν τις ακουστικές ιδιότητες του σφένδαμου, από τον οποίο κατασκευάζεται το κυρίως σώμα του βιολιού, και της ερυθρελάτης από τη οποία αποτελείται το καπάκι του οργάνου.
Οι ερευνητές εκμεταλλεύτηκαν το γεγονός ότι οι μύκητες είναι οι μόνοι οργανισμοί που μπορούν να αποδομούν τα σκληρά συστατικά του ξύλου. «Κανονικά, οι μύκητες μειώνουν την πυκνότητα του ξύλου, την ίδια στιγμή όμως μειώνουν και την ταχύτητα με την οποία ταξιδεύει ο ήχος μέσα στο ξύλο», εξηγεί ο δρ Σβαρτς.
Δύο είδη μυκήτων
Όμως τα δύο συγκεκριμένα είδη μυκήτων, Physisporinus vitreus και Xylaria longipes, έχουν ιδιαίτερες ιδιότητες: «Το μοναδικό τους χαρακτηριστικό είναι ότι σταδιακά αποδομούν τα κυτταρικά τοιχώματα, προκαλώντας έτσι τη λέπτυνσή του. Ακόμα όμως και σε προχωρημένα στάδια αποσύνθεσης, μια δομή σαν σκληρή σκαλωσιά παραμένει στη θέση της, μέσω της οποίας μπορούν να ταξιδεύουν απευθείας τα ηχητικά κύματα».
Επιπλέον, το ξύλο δεν χάνει την ακαμψία του, ένα επίσης σημαντικό χαρακτηριστικό στα βιολιά.
Οι ερευνητές άφησαν τους μύκητες να αναπτυχθούν στο ξύλο για εννέα μήνες, κάτω από ελεγχόμενες συνθήκες, και στη συνέχεια τους σκότωσαν με αέριο οξειδίου του αιθυλενίου.
Με τη βοήθεια δύο έμπειρων κατασκευαστών οργάνων, η ερευνητική ομάδα δημιούργησε τα πρώτα βιολιά που αποτελούνται από αυτό το «μυκοξύλο».
Το πείραμα που «ξεγελά» τα αφτιά
Ακολούθησε μια τυφλή δοκιμή, στην οποία ο ίδιος βιολιστής έπαιξε πίσω από μία κουρτίνα ένα νέο βιολί αλλά και ένα Στραντιβάριους του 1711. Σύμφωνα με τους ερευνητές, τόσο το απλό κοινό όσο και η κριτική επιτροπή ξεγελάστηκαν και πίστεψαν ότι το νέο βιολί ήταν το πραγματικό Στραντιβάριους.
Στόχος της ερευνητικής ομάδας είναι τώρα να κατασκευάσει ακόμα 30 βιολιά από «μυκοξύλο» και να αξιοποιήσει τους μύκητες για την παραγωγή βιολιών σε εμπορική κλίμακα.
Όπως όμως παραδέχεται ο δρ Σβαρτς, οι δοκιμές με τις οποίες εξετάζονται οι ακουστικές ιδιότητες των νέων βιολιών «είναι πάντα υποκειμενικές».
«Δεν υπάρχει ξεκάθαρη, επιστημονική μέθοδος για τη μέτρηση της τονικής ποιότητας» επισημαίνει.
