Τα εύσημα του γερμανικού Τύπου στην καγκελάριο Ανγκελα Μέρκελ για το πνεύμα οικονομίας που επέδειξε εμφανιζόμενη στην εφετινή πρεμιέρα του διάσημου Φεστιβάλ του Μπαϊρόιτ με το ίδιο φόρεμα που είχε φορέσει στην αντίστοιχη εκδήλωση του 2008 σχολιάστηκαν ποικιλοτρόπως εντός και εκτός της χώρας. Ωστόσο, για μια ακόμη φορά, η σαπουνόπερα που «τρέχει» παράλληλα με τις εκδηλώσεις της διοργάνωσης και αφορά την ίδια τη δυναστεία των Βάγκνερ είναι αυτή που κλέβει διεθνώς την παράσταση.
Εν αρχή ην η ηχηρή αποχώρηση του ρώσου βαρύτονου Εβγκένι Νικίτιν ο οποίος επρόκειτο να πρωταγωνιστήσει στην εναρκτήρια νέα παραγωγή του «Ιπτάμενου Ολλανδού». Ο 38χρονος Νικίτιν αναγκάστηκε να αποχωρήσει μόλις λίγα 24ωρα πριν από το ντεμπούτο του στον «Ναό» του Βάγκνερ, όταν μια τηλεοπτική εκπομπή αποκάλυψε το «αμαρτωλό» νεανικό παρελθόν του ως μέλους ενός ρωσικού συγκροτήματος χέβι μέταλ στις αρχές της δεκαετίας του ’90, εστιάζοντας στο εντυπωσιακού μεγέθους τατουάζ με τη σβάστικα στο στήθος του.
Παρ’ ότι ο Νικίτιν είχε από χρόνια απαλλαγεί από αυτό το σύμβολο, η ευαισθησία της διοργάνωσης απέναντι σε οτιδήποτε παραπέμπει στον ναζισμό, δεδομένου του ένοχου παρελθόντος της, τον οδήγησε στη συγκεκριμένη απόφαση και μάλιστα με τις ευλογίες – αν όχι με την προτροπή – της 34χρονης Καταρίνα Βάγκνερ, δισέγγονης του συνθέτη και συνδιευθύντριας τα τελευταία χρόνια του Φεστιβάλ, από κοινού με την ετεροθαλή αδελφή της Εύα Βάγκνερ-Πασκιέ.
Ενδοοικογενειακή διαμάχη
Η Καταρίνα Βάγκνερ, η οποία έχει επανειλημμένως εκφράσει την πρόθεσή της να χυθεί άπλετο φως στη σχέση της οικογένειάς της με τον ναζισμό προκειμένου το Φεστιβάλ να συνεχίσει την πορεία του στο μέλλον με καθαρό «πρόσωπο», δεν σταμάτησε εκεί. Μεσούντος του εφετινού Φεστιβάλ – το οποίο συνεχίζεται ως τις 28 Αυγούστου – κάλεσε ανοιχτά τους συγγενείς της να δώσουν στη δημοσιότητα όλα τα σχετικά ντοκουμέντα που διαθέτουν, συμπεριλαμβανομένης και της εν δυνάμει «εκρηκτικής» αλληλογραφίας της Γουίνιφρεντ Βάγκνερ, της βρετανίδας νύφης του συνθέτη, συζύγου του γιου του Ζίγκφριντ και επικεφαλής της διοργάνωσης κατά τη διάρκεια του ναζισμού, με τον Αδόλφο Χίτλερ.
Η Καταρίνα Βάγκνερ ευελπιστεί σε μια καλόπιστη «ενδοοικογενειακή συνεννόηση». Στην περίπτωση πάντως που αυτή δεν επιτευχθεί, δηλώνει αποφασισμένη να καταφύγει στα δικαστήρια προκειμένου να υποχρεωθούν να συμμορφωθούν όσα μέλη της οικογένειας αντιδρούν σε μια τέτοια προοπτική. «Προσωπικά δεν έχω κανένα πρόβλημα να δώσω στη δημοσιότητα οτιδήποτε σχετικό διαθέτω» δήλωσε πετώντας το γάντι στην έτερη εγγονή της Γουίνιφρεντ Βάγκνερ, Αμελί Χόχμαν, κάτοχο της αλληλογραφίας της γιαγιάς της με τον Χίτλερ όπως και διαφόρων άλλων «καυτών» ντοκουμέντων, τα οποία φέρεται ότι αρνείται να δημοσιοποιήσει.
Δικαστική λύση ή απομάκρυνση;
Στο κατώφλι των 200 χρόνων από τη γέννηση του Ρίχαρντ Βάγκνερ, που θα γιορταστούν το 2013, η πλήρης διαλεύκανση του πολυσυζητημένου θέματος θεωρείται προϋπόθεση για την επανεκτίμηση της μουσικής του. Η αλήθεια είναι ότι, το γεγονός ότι υπήρξε ο αγαπημένος συνθέτης του Χίτλερ σε συνδυασμό με τις αντισημιτικές απόψεις που πρέσβευε, καθιστούν ως σήμερα τη μουσική του Βάγκνερ επί της ουσίας απαγορευμένη στο Ισραήλ. Από την άλλη, αρκετοί μελετητές υπογραμμίζουν τις ουσιαστικές διαφορές στις πεποιθήσεις του συνθέτη για την κοινωνία και την τέχνη σε σχέση με εκείνες του ναζιστή ηγέτη – έζησαν άλλωστε σε διαφορετική εποχή.
Στο πλαίσιο αυτό η πρωτοβουλία της Καταρίνα Βάγκνερ θεωρείται ακόμη ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση, παρ’ ότι τα αποτελέσματά του δεν θα φανούν παρά μόνο σε βάθος χρόνου, πολύ περισσότερο αν η δικαστική οδός καταστεί, τελικώς, αναγκαία. Ωστόσο, το τελευταίο διάστημα πληθαίνουν οι φωνές που υποστηρίζουν ότι το αποφασιστικό βήμα στην κατεύθυνση της επανεκτίμησης του έργου του συνθέτη θα ήταν η πλήρης απομάκρυνση των φυσικών απογόνων του από τη διεύθυνση του Φεστιβάλ του Μπαϊρόιτ.
«Η συνεχιζόμενη διασύνδεση του Φεστιβάλ με τη δυναστεία των Βάγκνερ ενισχύει την υποψία ότι το Μπαϊρόιτ είναι λιγότερο ένα φεστιβάλ και περισσότερο ένα οικογενειακό τσιφλίκι» έγραψε προ ημερών ο βρετανικός «Guardian», για να προσθέσει: «Ο Βάγκνερ ο ίδιος συνειδητοποιούσε καλύτερα από τον καθένα ότι η τέχνη οφείλει διαρκώς να προχωρεί μπροστά, ώστε να διατηρεί τη δύναμη και το νόημά της. Και είχε δίκιο. Αν θέλουμε πίσω τον Βάγκνερ είναι ανάγκη να απομακρυνθούν από το προσκήνιοι οι… Βάγκνερ».
Η βρετανίδα «γριά ναζί»
Την απομάκρυνση των φυσικών απογόνων του συνθέτη από τη διεύθυνση του Φεστιβάλ του Μπαϊρόιτ πρεσβεύουν και μέλη της ίδιας της οικογένειας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η 67χρονη Νίκι Βάγκνερ, πρώτη εξαδέλφη του νυν διευθυντικού διδύμου της διοργάνωσης. Παρ’ όλο που η ίδια πριν από μερικά χρόνια διεκδίκησε επίσης το «τιμόνι» του Μπαϊρόιτ χάνοντας, όμως, από τις εξαδέλφες της – κόρες τού προσφάτως, τότε, αποβιώσαντος Βόλφγκανγκ Βάγκνερ ο οποίος διηύθυνε το Φεστιβάλ για 57 ολόκληρα χρόνια -, αργότερα υποστήριξε την ανάγκη να περάσει η διοργάνωση σε «ουδέτερη» διεύθυνση.
Την απομάκρυνση των φυσικών απογόνων του συνθέτη από τη διεύθυνση του Φεστιβάλ του Μπαϊρόιτ πρεσβεύουν και μέλη της ίδιας της οικογένειας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η 67χρονη Νίκι Βάγκνερ, πρώτη εξαδέλφη του νυν διευθυντικού διδύμου της διοργάνωσης. Παρ’ όλο που η ίδια πριν από μερικά χρόνια διεκδίκησε επίσης το «τιμόνι» του Μπαϊρόιτ χάνοντας, όμως, από τις εξαδέλφες της – κόρες τού προσφάτως, τότε, αποβιώσαντος Βόλφγκανγκ Βάγκνερ ο οποίος διηύθυνε το Φεστιβάλ για 57 ολόκληρα χρόνια -, αργότερα υποστήριξε την ανάγκη να περάσει η διοργάνωση σε «ουδέτερη» διεύθυνση.
Οσο για την αποδεδειγμένα στενή σχέση της γιαγιάς της Γουίνιφρεντ με τον Αδόλφο Χίτλερ, η παλαιότερη συνέντευξη της Νίκι Βάγκνερ στο «Spiegel» υπήρξε αποκαλυπτική. Προσπαθώντας, παράλληλα, να προστατεύσει τη μνήμη του πατέρα της Βίλαντ Βάγκνερ – ο οποίος ως το 1966, που πέθανε, συνδιηύθυνε το Φεστιβάλ με τον αδελφό του Βόλφγκανγκ – η Νίκι Βάγκνερ δήλωσε πως η Γουίνιφρεντ ουδέποτε μετανόησε για την πίστη της στον ναζισμό.
Η κόρη του Βίλαντ Βάγκνερ συνέχισε λέγοντας πως θυμάται τον πατέρα της στη δεκαετία του ’60 να λέει για τη μητέρα του πως «ακόμη πιστεύει ότι θα μπορούσαμε να έχουμε κερδίσει τον πόλεμο» και αυτός ήταν ο λόγος που ο ίδιος απέφευγε τις ιδιαίτερα στενές σχέσεις μαζί της αποκαλώντας τη «γριά ναζί». Οσο για το Ολοκαύτωμα, στις επίμονες ερωτήσεις της εγγονής της η Γουίνιφρεντ – μια γυναίκα όχι ιδιαίτερα συναισθηματική αλλά περισσότερο πρακτική και ρεαλίστρια, σύμφωνα με τη Νίκι – απαντούσε ότι επρόκειτο περί «αμερικανικής προπαγάνδας».
Μέλη του Ναζιστικού Κόμματος ωστόσο υπήρξαν τόσο ο πατέρας της Νίκι, Βίλαντ Βάγκνερ, όσο και ο αδελφός του, Βόλφγκανγκ. Σε ό,τι αφορά τον πρώτο, η κόρη του το απέδωσε στις στενές σχέσεις της οικογένειας με τον Χίτλερ, γεγονός που κατά την άποψή της υποχρέωσε, ουσιαστικά, τον πατέρα της να προσχωρήσει στο κόμμα. «Η μητέρα μου μού έλεγε» δήλωνε η Νίκι «ότι την παραμονή της Πρωτοχρονιάς κανείς δεν πήγαινε για ύπνο προτού ο Χίτλερ τηλεφωνήσει για ευχές. Τόσο στενή ήταν η σχέση του με τους Βάγκνερ».
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
