Υπήρξε… εθιμικά χωματερή επί δεκαετίες. Πριν από 15 χρόνια κηρύχθηκε αρχαιολογικός χώρος. Και παρέμεινε χωματερή. Αν και η λειτουργία της ήταν παράνομη, για να σταματήσει χρειάστηκε μια βροχόπτωση και μια κατολίσθηση, που έστειλε τα σκουπίδια του νησιού στη θάλασσα. Η Σταυροπέδα έκλεισε τότε υποχρεωτικά, οριστική λύση όμως ουδέποτε δόθηκε και τα σκουπίδια εφέτος έπνιξαν το νησί ολόκληρο. Και, ω του θαύματος, η Σταυροπέδα, προσωρινά πάλι, ξανάνοιξε. Δημοτικές αρχές (τρεις επί Καποδίστρια, μία σήμερα) εδώ και πολλά χρόνια δεν μπορούν να καταλήξουν στη χωροθέτηση του ΧΥΤΥ του νησιού. Αντ’ αυτού, εφαρμόστηκαν πέρυσι το καλοκαίρι πειραματικές μέθοδοι διαχείρισης που στέφθηκαν με… αποτυχία. Σήμερα, και ενώ το νησί των καπεταναίων έρχεται κατά καιρούς στην πρώτη γραμμή της… επικαιρότητας για τα απορρίμματά του, το ασφυκτικό πρόβλημα των σκουπιδιών στην Ανδρο παίρνει μία ακόμη αναβολή μετά την άφιξη στο νησί ενός απλού δεματοποιητή. Η χρήση εξασφαλίζει τα δύο κατ’ ελάχιστον χρόνια που απαιτούνται για τη δημιουργία του ΧΥΤΥ. Μένει να αποδειχθεί αν η ελληνική έκφραση «ουδέν μονιμώτερον του προσωρινού», σε συνδυασμό με το αγγλικό αρκτικόλεξο NIMB (not in my backyard, όχι στη δική μου αυλή), θα κάνουν κι εδώ το θαύμα τους.
Τετάρτη 7 Αυγούστου. Οδηγώντας από το λιμάνι του Γαυρίου ως τη Χώρα της Ανδρου κατά μήκος του δρόμου συναντάς 4-5 αυτοσχέδιες μικρές χωματερές με παραταγμένα σκουπίδια. Οσο απογοητευτική κι αν φαίνεται αυτή η εικόνα στον επισκέπτη που φτάνει εκεί για πρώτη φορά, οι μόνιμοι κάτοικοι έχουν δει και χειρότερα. Σκουπίδια παντού, στην πλατεία, στη μεγάλη αλάνα μπροστά από το λύκειο, στον αυλόγυρο της εκκλησίας, όπου υπήρχε λίγος χώρος ως τις προηγούμενες ημέρες τόνοι ολόκληροι έμεναν στη μέση του δρόμου.
«Τα παιδιά έδιναν πανελλήνιες εξετάσεις σ’ αυτή τη ζέστη με κλειστά τζάμια εξαιτίας της οσμής» σχολιάζει ο κ. Λεωνίδας Καλογεράς, ο οποίος διατηρεί κομμωτήριο στη χώρα της Ανδρου. Είναι ένας από τους κατοίκους που τους προηγούμενους μήνες βρέθηκαν σε ατέλειωτα ανοιχτά δημοτικά συμβούλια για το πρόβλημα των σκουπιδιών, που «είχαν πιο πολύ ακαδημαϊκό χαρακτήρα παρά προσπαθούσαν να λύσουν το πρόβλημα. Ακουσα τον δήμαρχο να απευθύνεται σε μας λέγοντας «πείτε μου εσείς μια λύση και θα την εφαρμόσω». Ισως βέβαια φταίμε και εμείς ως πολίτες που δεν πιέσαμε αρκετά»!
Το πρόβλημα δεν έχει λυθεί σήμερα. Η εικόνα βελτιώθηκε μόνο με την αντικατάσταση ενός κακού από ένα άλλο. Η Ανδρος ήταν ήδη… διάσημη για τα σκουπίδια της από τον Φεβρουάριο του 2011, όταν στην παράνομη χωματερή της Σταυροπέδας, όπου κατέληγαν τα απορρίμματα όλου του νησιού, σημειώθηκε κατολίσθηση και τα σκουπίδια βρέθηκαν στο Αιγαίο, φθάνοντας από τις Κυκλάδες ως τις ακτές των Δωδεκανήσων. Από τότε οι τοπικές αρχές δεν κατόρθωσαν να δώσουν λύση στο πρόβλημα της διαχείρισης των απορριμμάτων. Η ασφυκτική κατάσταση που δημιουργήθηκε εφέτος το καλοκαίρι οδήγησε στην κήρυξη του νησιού στις 2 Αυγούστου από τον αντιπεριφερειάρχη Κυκλάδων σε προσωρινή κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Ηταν το αναγκαίο βήμα για να καλυφθεί με πέπλο νομιμότητας η επιστροφή των σκουπιδιών στο σταθερό τμήμα της χωματερής όπου σημειώθηκε η κατολίσθηση, με την προοπτική να φτιαχθεί στο μέλλον μόνιμος Χώρος Υγειονομικής Ταφής Υπολειμμάτων (ΧΥΤΥ) σε άλλο κατάλληλο σημείο του νησιού.
Ελέω προσωρινής… μονιμότητας για την ώρα στη Σταυροπέδα, κηρυγμένο αρχαιολογικό χώρο εδώ και χρόνια, υπάρχει ένα βουνό από σκουπίδια που τοποθετήθηκαν εκεί τις προηγούμενες ημέρες. Λίγα μέτρα πιο κάτω είναι η γκρεμισμένη χαράδρα που κάποτε ήταν χωματερή. «Εχω οικογενειακή περιουσία λίγα μέτρα κάτω από το σημείο της χωματερής. Οταν έγινε η κατολίσθηση, όσα σκουπίδια δεν έφυγαν στη θάλασσα έπεσαν στο χωράφι μου. Εν τω μεταξύ ο δήμος συνέχιζε να πετάει εκεί σκουπίδια και μετά την κατολίσθηση, παρά τις δικαστικές αποφάσεις που το απαγόρευαν» καταγγέλλει ο κ. Νίκος Ραυτόπουλος, κάτοικος του χωριού Ζαγανιάρι. Οι κάτοικοι του συγκεκριμένου οικισμού, μαζί με εκείνους του γειτονικού Πιτροφού, ζητούσαν πάνω από 15 χρόνια την απομάκρυνση της χωματερής από την περιοχή τους. Ζούσαν αναπνέοντας τους τοξικούς καπνούς από τις φωτιές που άναβαν μυστηριωδώς, έκαιγαν ένα τμήμα των σκουπιδιών και επέτρεπαν τη συνέχιση της εναπόθεσης. Τελικά όσα δεν έφεραν η κήρυξη της τοποθεσίας σε αρχαιολογικό χώρο το 1997, η απαγόρευση από το ΣτΕ της διάθεσης απορριμμάτων στο συγκεκριμένο σημείο το 2010 και η απειλή των ευρωπαϊκών προστίμων, τα έφερε η φυσική καταστροφή τον Φεβρουάριο του 2011. Με τα πολλά αποφασίστηκε τότε τα απορρίμματα του νησιού (την καλοκαιρινή περίοδο αιχμής φθάνουν τους 30-40 τόνους την ημέρα καθώς ο πληθυσμός των 6.000 μόνιμων κατοίκων υπερδιπλασιάζεται με τους επισκέπτες) να μεταφέρονται, πάλι προσωρινά, ακτοπλοϊκώς στη Ραφήνα και από εκεί στον ΧΥΤΑ Φυλής. Από τη μια ημιπαράνομα, αν και με τις αναγκαίες διοικητικές αποφάσεις – στον μοναδικό ΧΥΤΑ της Αττικής υποτίθεται ότι πηγαίνουν τα σκουπίδια μόνο της Αττικής -, από την άλλη πανάκριβα για τον δήμο και τους κατοίκους της Ανδρου, οι αποστολές στη Φυλή ήταν σπάνιες και αναποτελεσματικές. Ωστόσο λύση δεν βρέθηκε και χωροθέτηση ΧΥΤΥ στο νησί δεν έχει γίνει ακόμη. Σύμφωνα με τον δήμαρχο κ. Γιάννη Γλυνό, η τεχνική εταιρεία που ανέλαβε τη μελέτη του ΧΥΤΥ έχει πλέον καταλήξει σε μια κατάλληλη τοποθεσία. «Αν δεν απορριφθεί η περιβαλλοντική μελέτη (κάτι που πάντως έχει συμβεί δύο φορές στο παρελθόν) και αν δεν υπάρξουν ενστάσεις, σε περίπου δύο χρόνια από τώρα μπορούμε να έχουμε τελειώσει την κατασκευή» λέει ο κ. Γλυνός.
Προτού εκλεγεί δήμαρχος του ενιαίου Δήμου Ανδρου, ο κ. Γλυνός υπήρξε ένας από τους τρεις «καποδιστριακούς» δημάρχους του νησιού και μάλιστα επί δωδεκαετία. Τότε δεν κατόρθωσε να λύσει σε συνεργασία με τους δύο άλλους συναδέλφους του το πρόβλημα. Σήμερα, που είναι ο μόνος άρχοντας πια, ελέγχεται από την αντιπολίτευση και τους δημότες γιατί από τον Φλεβάρη του 2011 που έγινε η κατολίσθηση παρήλθαν 18 μήνες κωλυσιεργίας.
Στην ουσία, «οι διοικήσεις και των τριών δήμων του νησιού, αλλά και ο σημερινός ενιαίος δήμος, είχαν βολευτεί με την ύπαρξη αυτής της χωματερής. Η τοποθεσία βρίσκεται στο κέντρο του νησιού, έτσι το κόστος της μεταφοράς των σκουπιδιών ήταν το μικρότερο δυνατό για όλους. Κανένας δεν ήθελε να πάρει το πολιτικό κόστος της χωροθέτησης. Πιθανότατα να συνέχιζαν να τη λειτουργούν ακόμη και σήμερα αν δεν είχε γίνει η καταστροφή» λέει η κυρία Κατερίνα Ρεμούνδου, εστιάτορας στον Πιτροφό.
Οι απαντήσεις του δημάρχου δεν ξενίζουν. Θα μπορούσε αυτολεξεί να τις εκφέρει οποιοσδήποτε συνάδελφός του ανά τη χώρα, ανεξαρτήτως τοποθεσίας και προβλήματος. Παραπέμπουν φυσικά στα μη ευήκοα ώτα της κεντρικής διοίκησης και στην πατροπαράδοτη ελληνική γραφειοκρατία, αλλά και σε ανεπίσημες πιέσεις από συμφέροντα που ματαίωναν κάθε φορά τη χωροθέτηση.
Το χρονικό
1997: Η περιοχή της Σταυροπέδας, όπου βρίσκεται η παράνομη χωματερή, ανακηρύσσεται αρχαιολογικός χώρος. Συνεχίζει να λειτουργεί.
2010: Το ΣτΕ αποφασίζει παύση της διάθεσης απορριμμάτων στον συγκεκριμένο χώρο. Συνεχίζει να λειτουργεί.
Φεβρουάριος 2011: Ισχυρές βροχοπτώσεις συμπαρασύρουν μεγάλο τμήμα της παράνομης χωματερής. Διακόπτεται η λειτουργία.
Ανοιξη 2011: Αποφασίζεται η μεταφορά των απορριμμάτων στον ΧΥΤΑ Φυλής.
Καλοκαίρι 2011: Ο Δήμος Ανδρου προχωρεί σε συμφωνία με εταιρεία κατασκευής συστημάτων διαχείρισης
απορριμμάτων.
2 Αυγούστου 2011: Η Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου, για λόγους δημόσιας υγείας, επιτρέπει στον δήμο για μία ακόμη φορά την απόθεση απορριμμάτων στο σταθερό τμήμα της παράνομης χωματερής.
7 Αυγούστου 2011: Μεταφέρεται στο νησί ο δεματοποιητής. Η λειτουργία του αναμένεται να ξεκινήσει τις επόμενες ημέρες.
Η Λερναία Υδρα των σκουπιδότοπων Ενας κλείνει, δύο ανοίγουν
Αν η περίπτωση της Ανδρου ήρθε με θόρυβο στη δημοσιότητα εξαιτίας της φυσικής καταστροφής που τη συνόδευσε και του σκηνικού «Μιλάνου», σε σμίκρυνση φυσικά σε σχέση με την ιταλική μεγαλούπολη, που την ακολούθησε, δεν είναι η μοναδική ούτε στις Κυκλάδες ούτε και στην υπόλοιπη Ελλάδα. Και αυτό το καλοκαίρι δεν ήταν λίγες οι περιοχές που «μαρτύρησαν» από τα σκουπίδια.
Ο εθιμικός κανόνας σε αυτές τις περιπτώσεις λέει πως για κάθε παράνομη χωματερή που κλείνει, ανοίγουν δύο καινούργιες, επίσης παράνομες, με τις κατά τόπους δημοτικές αρχές να προσπαθούν να τις κρατήσουν μακριά από το φως της δημοσιότητας. Το προηγούμενο διάστημα ενσταντανέ σκουπιδιών έδωσαν κατά καιρούς η Νάξος και η Αίγινα, ενώ «πρωταθλήτρια» στις παράνομες χωματερές αναδεικνύεται η Περιφέρεια Πελοποννήσου, όπου υπολογίζεται ότι λειτουργούν ή δεν έχουν αποκατασταθεί 82 παράνομες χωματερές και δεν υπάρχει νόμιμος ΧΥΤΑ.
Το μεγαλύτερο πρόβλημα αντιμετωπίζουν οι νομοί Μεσσηνίας, Ηλείας και Αργολίδας. Σε Μακεδονία και Θράκη αυτή τη στιγμή υπολογίζεται ότι λειτουργούν 18 παράνομες χωματερές, με την πλειονότητά τους να βρίσκεται στους νομούς Καβάλας, Εβρου και Δράμας. Και όλα αυτά, ενώ πριν από λίγο καιρό ο περιφερειάρχης Αττικής προειδοποίησε ότι ακόμη και η λειτουργία του ΧΥΤΑ της Φυλής βρίσκεται στον αέρα, αν οι δήμοι της Αττικής δεν εκπληρώσουν τις οικονομικές υποχρεώσεις τους προς τον Ειδικό Διαβαθμιδικό Σύνδεσμο Νομού Αττικής οι οποίες μόνο για το πρώτο εξάμηνο του 2012 υπολογίζονται σε 47 εκατομμύρια ευρώ.
Σκουπιδοδεματοποιητής Από μηχανής (προσωρινή) ανάσα
Δίπλα στην κατολίσθηση της Σταυροπέδας, στο σταθερό κομμάτι, ελάχιστα μέτρα μακριά από την έκταση που είναι χαρακτηρισμένη αρχαιολογικός χώρος, βρίσκεται εδώ και δέκα μέρες «στατοπεδευμένος» ένας δεματοποιητής. Το μηχάνημα που αναμενόταν ως μάννα εξ ουρανού για μήνες, αναμένεται να ξεκινήσει τη λειτουργία του τις επόμενες μέρες. «Το συγκεκριμένο μηχάνημα μικραίνει τον όγκο των σκουπιδιών κατά το ένα πέμπτο και επιπλέον απαλλάσσει τα απορρίμματα από την οσμή» εξηγεί ο δήμαρχος της Ανδρου κ. Γλυνός. Στο εξής τα σκουπίδια σε δέματα θα συγκεντρώνονται σε αυτό το σημείο, μέχρις ότου κατασκευαστεί ο πολυσυζητημένος ΧΥΤΥ. «Με τη διαδικασία της δεματοποίησης εξασφαλίζουμε 1,5-2 χρόνια περιθώριο, κατά τα οποία βέβαια πρέπει να προχωρήσουμε στη χωροθέτηση και στην κατασκευή του ΧΥΤΥ» λέει ο δήμαρχος. Αρκεί ο δεματοποιητής να μην προσφέρει τη δικαιολογία για νέα αναβολή. Η αντιπολίτευση του δήμου είναι επιφυλακτική, αφού όπως λέει ο επικεφαλής της κ. Θεοδόσης Σουσούδης, «ο δεματοποιτής ήταν δική μας πρόταση, η οποία είχε αρχικά απορριφθεί από τη διοίκηση του δήμου». Γεγονός είναι, πάντως, πως όταν τελικά ξεκινήσει η λειτουργία του δεματοποιητή οι λόφοι των σκουπιδιών στο δεύτερο μεγαλύτερο σε έκταση νησί των Κυκλάδων θα… συμμαζευτούν. Το αν θα ταφούν κιόλας μένει να αποδειχθεί.
«Το νησί δυσφημίστηκε»… Οι δημοτικές παρατάξεις ξεχνούν εύκολα μετά τις εκλογές
Περπατώντας στη χώρα της Ανδρου και μιλώντας με κατοίκους της, όποια θέση κι αν έχουν, είναι εύκολο να καταλάβεις ότι έχουν συζητήσει και ξανασυζητήσει για το θέμα των σκουπιδιών. Οι απαντήσεις τους είναι άμεσες και αναλυτικές. Ξέρουν για τις δυσκολίες που έχουν παρουσιαστεί στη χωροθέτηση «καθώς μεγάλο μέρος του νησιού είναι χαρακτηρισμένο ως ζώνη Natura». Από την άλλη, για τις πειραματικές μεθόδους που επιχείρησε να εφαρμόσει η δημοτική αρχή «παρουσιάζοντάς τες μετά βαΐων και κλάδων το περασμένο καλοκαίρι», όπως λένε, «ήδη ξέραμε πως όπου αλλού εφαρμόστηκαν δεν έφεραν αποτέλεσμα». Μιλούν, βέβαια, και για τα «άλλα νησιά όπου επίσημες ή ανεπίσημες χωματερές λειτουργούν και κανένας δεν δείχνει να ενοχλείται». Και προσθέτουν: «Εμείς από τη στιγμή που η προηγούμενη χωματερή κατέρρευσε δεν μπορέσαμε να καταλήξουμε σε ένα σημείο στο οποίο να τοποθετούμε… σιωπηρά τα σκουπίδια μας». Οσο για τα σημεία που θα ήταν κατάλληλα για χωροθέτηση, όπως λένε, «προορίζονται για άλλου είδους επενδυτικά ενδιαφέροντα». Συζητούν και για «το πολύ υψηλό κόστος των 3.000 ευρώ για κάθε μεταφορά των σκουπιδιών με το πλοίο στην Αθήνα, κάτι που βέβαια λίγες φορές έγινε».
Αλλοι λένε για εφοπλιστή που κατάγεται απ’ το νησί και «βοηθά οικονομικά στην οργάνωση της ανακύκλωσης», αλλά «πώς να πείσεις τους κατοίκους να διαχωρίζουν τα σκουπίδια τους σε ανακυκλώσιμα και μη όταν βρίσκουν συνεχώς τους κάδους γεμάτους». Μιλούν και για την οριστική χωροθέτηση, αλλά δεν φαίνεται να εμπιστεύονται τη δημοτική αρχή: «Πρέπει να γίνει από το κεντρικό κράτος• εδώ κανένας δήμαρχος δεν πρόκειται να πάρει πάνω του το πολιτικό κόστος της απόφασης».
«Πέρα από το ίδιο το πρόβλημα των σκουπιδιών εμένα με έχει ενοχλήσει εξίσου η διαρκής αναβλητικότητα και οι δικαιολογίες του δήμου. Το νησί δυσφημίστηκε, περάσαμε ενάμιση δύσκολο χρόνο, για να καταλήξουμε σε μια λύση που είχε προταθεί από την αρχή και η οποία βέβαια απλά μεταθέτει το πρόβλημα στο μέλλον» λέει από την πλευρά του ο κ. Γιώργος Σακελλάρης, ιδιοκτήτης κοσμηματοπωλείου στη Χώρα της Ανδρου.
«Για μένα είναι πάνω από όλα θέμα αγάπης προς το νησί μας και αμοιβαίας συνεννόησης. Αλλα νησιά μικρότερα σε έκταση, όπως η Σύρος, έχουν καταφέρει να λύσουν το θέμα των δικών τους απορριμμάτων» λέει η καταστηματάρχισσα κυρία Ειρήνη Στρατή. «Οι παρατάξεις των δήμων βάζουν μπροστά το ζήτημα των σκουπιδιών πριν τις εκλογές. Μετά το ξεχνάνε και εμείς μαζί τους μέχρι η κατάσταση να ξαναγίνει αβίωτη. Για μένα είναι θλιβερό το γεγονός στο δημοτικό συμβούλιο να υπάρχουν πάρα πολλοί άνθρωποι απασχολούμενοι στα επαγγέλματα υγείας και να υπάρχει αδιαφορία για ένα τέτοιο ζήτημα».
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
