Σκληρό παρασκήνιο διεξάγεται στις Βρυξέλλες σχετικά με τη χρησιμοποίηση του προσωρινού και του μόνιμου μηχανισμού σταθερότητας (EFSF/ESM) για την παρέμβαση στην αγορά ομολόγων της Ισπανίας και της Ιταλίας προκειμένου να ελεγχθεί το κόστος χρηματοδότησης των δύο μεγαλύτερων οικονομιών του ευρωπαϊκού Νότου και να σταλεί θετικό μήνυμα στις αγορές.
Ο οδικός χάρτης για τα επόμενα βήματα της Οικονομικής και Νομισματικής Ενωσης που παρουσίασε ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Χέρμαν βαν Ρομπάι (προϊόν των διαβουλεύσεών του με τον Ζοζέ Μπαρόζο της Επιτροπής, τον Μάριο Ντράγκι της ΕΚΤ και τον Ζαν – Κλοντ Γιούνκερ του Eurogroup) και το Σύμφωνο για την Ανάπτυξη που προωθεί ο πρόεδρος της Γαλλίας Φρανσουά Ολάντ θεωρούνται τα «εύκολα» θέματα της ατζέντας της Συνόδου Κορυφής.
Τα… χαρακώματα όμως μεταξύ, από τη μία πλευρά, της Γερμανίας και των συμμάχων της (Ολλανδία, Φινλανδία, Αυστρία) και από την άλλη της Μαδρίτης, της Ρώμης και του Παρισιού έχουν στηθεί στα βραχυπρόθεσμα μέτρα που οι τρεις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες θεωρούν ότι πρέπει να ληφθούν για να ελεγχθούν τα spreads των ιταλικών και ισπανικών ομολόγων.
Το κρίσιμο σημείο είναι το αν μπορούν να χρησιμοποιηθούν καταρχήν τα κονδύλια του EFSF για την αγορά ομολόγων. Για το θέμα αυτό πραγματοποιήθηκε μάλιστα και έκτακτη συνεδρίαση του Euro-Working Group την Πέμπτη στο περιθώριο της Συνόδου. Όπως έγραψαν οι «Financial Times», εκπρόσωπος της γερμανικής κυβέρνησης που θέλησε να διατηρήσει την ανωνυμία του δήλωσε την Πέμπτη σε ενημέρωση στο Βερολίνο ότι η κυβέρνηση της Άνγκελα Μέρκελ δεν είναι κάθετα αντίθετη στη χρήση των κονδυλίων του EFSF για τον σκοπό αυτό. Δεν θέλει ωστόσο ούτε καν να ακούσει τα περί πιθανής παρέμβασης της ΕΚΤ.
Από εκεί και πέρα όμως, ανακύπτει το ερώτημα αν η παρέμβαση θα γίνει στην πρωτογενή ή στην δευτερογενή αγορά ομολόγων. Η παρέμβαση στην πρωτογενή αγορά προσφέρει, σύμφωνα με ενημερωμένες πηγές, το πλεονέκτημα της δαπάνης λιγότερων χρημάτων καθώς ουσιαστικά ο EFSF αγοράζει απευθείας ομόλογα σε δημοπρασία. Με τον τρόπο αυτό, θα μπορεί να βοηθήσει να υπάρξει μία τιμή εκκίνησης ώστε ιδιώτες επενδυτές να μπουν και αυτοί με τη σειρά τους στη δημοπρασία χωρίς να εκτοξευθεί το επιτόκιο δανεισμού. Υπάρχει όμως και ένα άλλο παράπλευρο πολιτικό όφελος επισημαίνουν οι γνώστες των λεπτομερειών: η παρέμβαση του EFSF στην πρωτογενή αγορά «δανείζει απευθείας» κατά μία έννοια τα κράτη – μέλη. Και ο EFSF μπορεί, εφόσον το κρίνει σκόπιμο, να πουλήσει αργότερα τα ομόλογα που αγόρασε σε ιδιώτες επενδυτές.
Ωστόσο, και σε αντίθεση με την Ισπανία όπου το πρόβλημα εντοπίζεται στον τραπεζικό τομέα, οι δανειακές δυσκολίες της Ιταλίας οφείλονται στο υψηλό χρέος και στο δημοσιονομικό έλλειμμα. Τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει ότι εφόσον η Ρώμη απευθύνει αίτημα στον EFSF για να παρέμβει στην πρωτογενή αγορά ιταλικών ομολόγων, τότε αυτή η παρέμβαση θα συνοδευθεί από ένα «Μνημόνιο αλά ελληνικά» – κάτι που θα μπορούσε να δημιουργήσει προβλήματα στην κυβέρνηση του Μάριο Μόντι που ήδη βλέπει τη δημοτικότητά του να φθίνει ταχέως. Άλλωστε, οι νομικές ρυθμίσεις του μηχανισμού σταθερότητας δεν αφήνουν περιθώρια παρερμηνείας περί της σύνδεσης χρηματοδοτικής βοήθειας με ένα πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων και προσαρμογής.
Κοινοτικές πηγές σημείωναν το βράδυ της Πέμπτης ότι ένα από τα προβλήματα που ενδέχεται να ανακύψουν εφόσον ενεργοποιηθούν ο EFSF και ο ESM για την αγορά κρατικών ομολόγων αφορά στο αν τα κεφάλαια που διαθέτουν είναι επαρκή. Υπενθυμίζεται ότι 100 δισεκατομμύρια ευρώ είναι η βοήθεια που σχεδιάζεται να δοθεί στις ισπανικές τράπεζες. Τι θα γίνει όμως αν χρειαστεί ταυτόχρονη παρέμβαση σε Ιταλία και Ισπανία σε μαζική κλίμακα;
Αυτό που φαίνεται ότι συζητείται είναι μία ιδέα που είχε εμφανισθεί και πέρυσι για να λειτουργήσει ο EFSF ως ένα ειδικό επενδυτικό όχημα (special purpose vehicle), πιθανότατα ως «ασφάλιση» των ιδιωτών επενδυτών ότι αν χάσουν από τις επενδύσεις τους σε κρατικά ομόλογα τότε οι ευρωπαϊκοί μηχανισμοί θα τους αποζημιώνουν για πιθανές ζημιές που θα υποστούν. Το συγκεκριμένο πλάνο δεν είχε πάντως αποδώσει πέρυσι, παρά τις προσδοκίες των σχεδιαστών του ότι θα συνεισέφερε στη μόχλευση των κεφαλαίων του EFSF.
