«H έρημος του Μεγάρου Μαξίμου είναι πολύ διαφορετική από την έρημο που βίωσα όταν ήμουν εκτός πολιτικής. Στην άσκηση της εξουσίας είσαι κυριολεκτικά μόνος». Με αυτή τη φράση απάντησε σε ανύποπτο χρόνο ο Αντώνης Σαμαράς, όταν πολιτικός φίλος του τον ρώτησε πώς θα αισθανθεί την ημέρα που θα ανέβει τα σκαλιά του Πρωθυπουργικού Μεγάρου. Στις 20 Ιουνίου, ημέρα Τετάρτη, και ώρα 5.00 το απόγευμα, ο Σαμαράς πέρασε την πύλη του Μεγάρου Μαξίμου. Σε ηλικία 61 ετών ορκίστηκε ο 13ος Πρωθυπουργός από τη Μεταπολίτευση. Ο ίδιος ελπίζει να μην είναι γρουσούζικο νούμερο και να αποδειχθεί πιο τυχερός από τον άλλοτε στενό φίλο του και συγκάτοικο στις ΗΠΑ, όταν σπούδαζαν στο Κολλέγιο Αμχερστ της Μασαχουσέτης, τον πρώην πρωθυπουργό Γιώργο Παπανδρέου.
Ο Σαμαράς, ως άλλος Οδυσσέας της ΝΔ, κατάφερε τον Νοέμβριο του 2009 με τον εσωκομματικό «Δούρειο Ιππο» των πιστών υποστηρικτών του να εκπορθήσει τη Ρηγίλλης, την τότε «γαλάζια» Τροία, και να νικήσει στην κρίσιμη αναμέτρηση όπου ψήφισαν μέλη και φίλοι του κόμματος την κυρία Ντόρα Μπακογιάννη – με ποσοστό 50% έναντι 40% της Ντόρας και 10% που είχε αποσπάσει ο Παναγιώτης Ψωμιάδης. Η πορεία από τότε ήταν τρικυμιώδης.
Οι… κυκλώνες τον ταλαιπώρησαν αρκετά στον δρόμο για τη δική του Ιθάκη, τη νίκη στις εκλογές και την ανάδειξή του στην πρωθυπουργία. Η νίκη επιτεύχθηκε στις 6 Μαΐου 2012, αλλά η αυτοδυναμία έμοιαζε με την… Πηνελόπη του Οδυσσέα, αφού πολιορκήθηκε από πολλούς μνηστήρες, δηλαδή τα υπόλοιπα πολιτικά κόμματα, και τελικώς δεν «δόθηκε» σε κανέναν.
Σαφέστατα ο Αντώνης Σαμαράς δεν θα περίμενε ποτέ ότι ακριβώς 20 χρόνια μετά την αποχώρησή του από τη ΝΔ θα κατακτούσε την πρωθυπουργία ως ηγέτης της ΝΔ με την υποστήριξη του ΠαΣοΚ υπό τον Ευάγγελο Βενιζέλο και ενός κόμματος της Αριστεράς, τη Δημοκρατική Αριστερά του Φώτη Κουβέλη. Εφθασε, λοιπόν, στην Ιθάκη την ώρα που μια πραγματική «εθνική οδύσσεια» βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη.
Η οδύσσεια του Αντώνη
Το 1996 η Πολιτική Ανοιξη, το κόμμα που ίδρυσε το 1993, λίγους μήνες μετά την αποχώρησή του από τη ΝΔ, δεν μπήκε στη Βουλή. Χρειάστηκε να περάσουν πάνω από δέκα χρόνια για να επιστρέψει στην κεντρική πολιτική σκηνή καθώς η οικογένεια Μητσοτάκη έθετε «σκληρό βέτο». Από τα πέτρινα χρόνια κατά τα οποία οι φίλοι του ήταν κυριολεκτικά μετρημένοι στα δάχτυλα των δύο χεριών, δοκιμάστηκε και άντεξε χωρίς να αλλάξει τις πολιτικές απόψεις του ή να συνεργαστεί με άλλο κόμμα. Για τον Σαμαρά ο αποκλεισμός από την πολιτική έμοιαζε με κατ’ οίκον περιορισμό.Αποδίδει μεγάλη σημασία σε αυτά τα χρόνια δοκιμασίας, όπου τον στήριξαν κυρίως η σύζυγός του Γεωργία, παντρεμένοι από το 1990, η πεθερά του και τα δύο παιδιά του, ο Κωνσταντίνος και η Ελένη. Εμειναν δίπλα του ελάχιστα πολιτικά στελέχη, μεταξύ των οποίων ο Γιώργος Μουρούτης και ο Χρύσανθος Λαζαρίδης.
Η πολιτική σχέση τους έγινε τόσο ισχυρή, ώστε σήμερα δύσκολα μπορεί να αμφισβητηθεί από τις συγκυρίες. Πάντως, όπως έχει παραδεχθεί σε ιδιωτικές συζητήσεις του, υπήρχαν στιγμές που κοίταζε το… ταβάνι του σπιτιού του στην Κηφισιά και δεν φανταζόταν ποτέ ότι θα επέστρεφε στο κέντρο της πολιτικής και μάλιστα σε πρωταγωνιστικό ρόλο. Παρ’ όλα αυτά, δίπλα στη γενναιοδωρία της τύχης, ο χαρακτήρας του ήταν αποφασιστικός παράγοντας της επιτυχίας του να γίνει, με καθυστέρηση 20 ετών, αρχηγός της ΝΔ και πρωθυπουργός της χώρας. Ως φίλος και παίκτης του σκακιού, είχε την υπομονή να περιμένει τον χρόνο. Ο στίχος «Κάνε άλμα πιο γρήγορο από τη φθορά» του Ελύτη, ίσως ο πιο αγαπημένος του στίχος, χαρακτηρίζει σε μεγάλο βαθμό την πολιτική διαδρομή του.
Ο Σαμαράς φαίνεται «πολύ συντηρητικός» σε πολλούς ανθρώπους, ιδιαίτερα νέους. Οι θέσεις του – και ο τρόπος με τον οποίο τις εκφέρει – για πολλούς αποπνέουν συντηρητισμό και εθνοκεντρισμό. Ωστόσο, όσοι τον γνωρίζουν μιλούν για έναν άνθρωπο με χιούμορ και ευγένεια, με ευκολία να χρησιμοποιεί την καθομιλουμένη (ακόμη και με «γαλλικά» όταν χρειάζεται) και με έμφυτη ικανότητα να κερδίζει τους συνομιλητές του. Πιστεύει ότι η έμφαση στην εθνική ιδιότητα είναι δομικό χαρακτηριστικό της ευρωπαϊκής ταυτότητας. Παρά τη σκληρότητα της πολιτικής, διακρίνεται από ευαισθησία και ανθρωπιά, καθώς και από μια αδιόρατη μελαγχολία. Ο Σαμαράς διαβάζει συστηματικά ποίηση και λογοτεχνία και μπορεί να διανθίζει την κουβέντα με μια φράση του Οσκαρ Γουάιλντ ή με έναν στίχο του Ελύτη.
Γόνος μεγάλης αστικής οικογένειας των Αθηνών, γιος του καρδιολόγου Κωνσταντίνου Σαμαρά και της Ελένης Ζάννα. Από την πλευρά της μητέρας του είναι δισέγγονος της συγγραφέως Πηνελόπης Δέλτα, κόρης του Εμμανουήλ Μπενάκη. Αποφοίτησε από το Κολλέγιο Αθηνών το 1970 και μετά το πτυχίο στα Οικονομικά στο Αμχερστ, όπου συναγωνιζόταν (και κάποιοι επιμένουν ότι κέρδιζε…) τον Γιώργο Παπανδρέου σε κατακτήσεις συμφοιτητριών, ολοκλήρωσε μεταπτυχιακό πρόγραμμα στη Διοίκηση Επιχειρήσεων στο Χάρβαρντ. Παράλληλα, όπως αποκάλυψε κατά τη διάρκεια της πρόσφατης προεκλογικής περιόδου, εργάστηκε σε ελληνικό εστιατόριο.
Αποτελούσε διαχρονικά το «χαϊδεμένο παιδί της Δεξιάς». Ποτέ δεν μετάνιωσε που ίδρυσε την Πολιτική Ανοιξη, παρά το γεγονός ότι δεν άκουσε την προφητική ρήση του πολιτικού μέντορά του Ευάγγελου Αβέρωφ, του αείμνηστου προέδρου της ΝΔ, «όποιος φεύγει από το μαντρί τον τρώει ο λύκος». Αντιθέτως, αποτέλεσε την εξαίρεση στον «κανόνα Αβέρωφ», επιστρέφοντας στο μαντρί σε ρόλο… τσοπάνη!
«Ποτέ δεν κρύφτηκα»
Από μικρός είχε πάθος με την πολιτική. Εξάλλου, σε ηλικία 26 ετών, το 1977, εξελέγη βουλευτής Μεσσηνίας, καταλαμβάνοντας την έδρα που προδικτατορικά κατείχε ο θείος του, ο βουλευτής της ΕΡΕ Γεώργιος Σαμαράς. Στα 38 του ήταν ήδη πρωτοκλασάτος υπουργός σε κυβερνήσεις συνεργασίας (Οικονομικών στην κυβέρνηση ΝΔ – Συνασπισμού μεταξύ Ιουνίου και Νοεμβρίου 1989, Εξωτερικών στην οικουμενική κυβέρνηση ως τον Απρίλιο του 1990 και στη συνέχεια υπουργός Εξωτερικών στην κυβέρνηση της ΝΔ υπό τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη, από τον Απρίλιο του 1990 ως τον Απρίλιο του 1992). Τον Απρίλιο του 1992 αποπέμφθηκε από το ΥΠΕΞ από τον τότε πρωθυπουργό. Ο λόγος ήταν ότι σε σύσκεψη των πολιτικών αρχηγών υπό τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Κωνσταντίνο Καραμανλή, ο Σαμαράς διαφώνησε με την κυβερνητική πολιτική για το Σκοπιανό και παρουσίασε έγγραφο με επτά σημεία δράσης προκαλώντας την αντίδραση του Καραμανλή και του Μητσοτάκη.
Για πολλούς – και για τον Μητσοτάκη, όπως και για το ΠαΣοΚ – η σκληρή στάση του στο Σκοπιανό έβλαψε τα εθνικά συμφέροντα. Για άλλους η στάση του αποτέλεσε μια «κόκκινη γραμμή» για την οποία, σιωπηλά, και παρά τις εντυπώσεις που δημιουργήθηκαν, δεν διαφωνούσε ούτε ο Κωνσταντίνος Καραμανλής ούτε ο Ανδρέας Παπανδρέου. Τουλάχιστον αυτό έχει υποστηρίξει ο ίδιος σε συνομιλητές του. Αλλωστε το 1995 ο Ανδρέας συμφώνησε μαζί του στην υποστήριξη του Κωστή Στεφανόπουλου για την Προεδρία της Δημοκρατίας.
Στα 41 του, το 1993, έγινε αρχηγός του τρίτου σε κοινοβουλευτική δύναμη κόμματος, της Πολιτικής Ανοιξης, ένα όνομα που ο Σαμαράς εμπνεύστηκε από τον Οδυσσέα Ελύτη με τον οποίο διατηρούσε άριστη σχέση. Η Πολιτική Ανοιξη απέσπασε 4,9% στις εκλογές της 10ης Οκτωβρίου 1993 και δέκα έδρες. Το 1996, όμως, κέρδισε 2,9% και δεν μπήκε στη Βουλή. Παλαιότερα, αναφερόμενος στην περιπέτεια της Πολιτικής Ανοιξης, έλεγε σε φίλους του: «Μπήκα στο γήπεδο κανονικά με την ομάδα μου και αγωνίστηκα με αντιπάλους, εξέδρα, διαιτητές και όλους τους κανόνες του παιχνιδιού. Χειροκροτήθηκα, λασπώθηκα, αποδοκιμάστηκα, έπαιξα, έχασα, αλλά ποτέ δεν κρύφτηκα και πολύ περισσότερο δεν έμεινα θεατής».
Η επάνοδός του στην πολιτική σκηνή έγινε σταδιακά. Στις βουλευτικές εκλογές του 2000 δεν πολιτεύθηκε, όπως δεν πολιτεύθηκε και στη νικηφόρα για τη ΝΔ εκλογική αναμέτρηση που διεξήχθη τέσσερα χρόνια αργότερα. Υποστήριξε, όμως, τον Κώστα Καραμανλή ανοιχτά, δίνοντας το «παρών» στην προεκλογική συγκέντρωση της Καλαμάτας. Παράλληλα, ανέστειλε τη λειτουργία της Πολιτικής Ανοιξης, δύο μήνες μετά τις εκλογές του 2000, κίνηση που του άνοιξε τον δρόμο για να περιληφθεί στη λίστα της ΝΔ για τις ευρωεκλογές του Ιουνίου του 2004. Η άρση του «βέτο», ωστόσο, για την επιστροφή του στην κεντρική πολιτική σκηνή που – ατύπως, πλην όμως εντόνως – προέβαλε ο πρώην πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, ο οποίος τού «χρέωνε» την πτώση της κυβέρνησής του, έγινε μόλις το φθινόπωρο του 2007.
Η προεργασία είχε ξεκινήσει πολλά χρόνια πριν. Μέσα στο καλοκαίρι του 1999 ο Σαμαράς βρήκε την ευκαιρία να αναθερμάνει τις σχέσεις του με τον Γιάννη Βαρβιτσιώτη. Ο Βαρβιτσιώτης δεν διατηρούσε την καλύτερη σχέση με τον Μητσοτάκη και γι’ αυτό ενδιαφερόταν να υποστηρίξει τον Σαμαρά. Παράλληλα, ο μεσσήνιος πολιτικός θεωρούσε ότι ο Καραμανλής είναι «πραγματικός φίλος από το 1975» και τόνιζε ότι δεν θα τον πρόδιδε ποτέ. Στόχος του ήταν να επιστρέψει το 2000 στη ΝΔ και σε συνεννόηση με τον Καραμανλή περιμένει την κατάλληλη στιγμή.
Το μυστικό ραντεβού
Εν τω μεταξύ, ο Γιώργος Σουφλιάς επιστρέφει στη ΝΔ πριν από τις εκλογές του 2000 με τη φράση του Καραμανλή «Γιώργο, καλωσόρισες σπίτι σου», ενώ ο Σαμαράς αποφασίζει η Πολιτική Ανοιξη να μη συμμετάσχει στις εκλογές. Η ήττα Καραμανλή από τον Κώστα Σημίτη επέδρασε και στην υπόθεση της επιστροφής του Σαμαρά. Ενας αποδυναμωμένος Καραμανλής δεν μπορούσε να επιβάλει την επιστροφή Σαμαρά, ενώ η Ντόρα Μπακογιάννη εξαπέλυσε δριμεία επίθεση εναντίον του με τη φράση: «Αν γυρίσει ο Σαμαράς, εγώ θα φύγω από τη ΝΔ». Προφανώς, η φράση της Ντόρας ήταν προφητική, γιατί πράγματι αυτό θα συνέβαινε δέκα χρόνια μετά.
Τον Μάιο του 2010 η Ντόρα θα ψήφιζε το μνημόνιο αδιαφορώντας για τη σίγουρη διαγραφή της. Μετά τη δική της διετή πορεία στην έρημο, κατά τη διάρκεια της οποίας ίδρυσε δικό της κόμμα, τη Δημοκρατική Συμμαχία, θα επέστρεφε αφού ο Σαμαράς θα συμμαχούσε μαζί της, τοποθετώντας την στην πρώτη θέση του ψηφοδελτίου Επικρατείας. Πάντως, παρά την ήττα του 2000, ο Καραμανλής θα διαβεβαιώσει με τον τρόπο του τον Σαμαρά ότι η πόρτα της ΝΔ θα ανοίξει στο μέλλον. Την άνοιξη του 2000, πίσω από το ξενοδοχείο Caravel στα Ιλίσια, στο διαμέρισμα που έμενε τότε ο Καραμανλής, συνάντησε μυστικά τον Σαμαρά. Εκεί ο Καραμανλής τον ευχαρίστησε για την υποστήριξη που παρέσχε προεκλογικά στη ΝΔ και για το 2,5% των ψήφων που της προσέφερε χωρίς αντάλλαγμα, παρά μόνο με την αόριστη υπόσχεση για μετεκλογική επιστροφή – που ματαιώθηκε λόγω της ήττας.
Ακολούθησαν τέσσερα ακόμη «πέτρινα χρόνια» μέχρι να τοποθετηθεί στο ψηφοδέλτιο της ΝΔ για τις ευρωεκλογές του 2004. Τελικώς ο Σαμαράς, που ήταν ευρωβουλευτής της ΝΔ την περίοδο 2004-2007 και βουλευτής Μεσσηνίας από το 2007, επέστρεψε στην κεντρική πολιτική σκηνή μόλις τον Ιανουάριο του 2009, ως υπουργός Πολιτισμού, και στις 20 Ιουνίου του ίδιου έτους εγκαινίασε το Μουσείο της Ακρόπολης. Ο «θώκος του πολιτισμού» τον διατήρησε μακριά από τον υπό ραγδαία φθορά κυβερνητικό πυρήνα, με αποτέλεσμα να παραμείνει αλώβητος ακόμη και από τη δεινή ήττα με 33% που υπέστη ο Καραμανλής τον Οκτώβριο του ίδιους έτους.
Πώς έγινε πρόεδρος της ΝΔ
Στις παρασκηνιακές συζητήσεις με έμπιστους συνομιλητές του, ο μεσσήνιος πολιτικός δεν έκρυβε τις αρχηγικές βλέψεις του, ωστόσο ποτέ δεν τις διακήρυξε δημοσίως για δύο λόγους: Πρώτον, διότι οι εσωκομματικοί αντίπαλοί του δεν θα έχαναν την ευκαιρία να τον κατηγορήσουν ότι «έριξε την κυβέρνηση της ΝΔ το 1993», κατηγορία που ο ίδιος απορρίπτει επικαλούμενος παλαιότερες δηλώσεις του Μητσοτάκη ότι «δεν είχε χάσει τη δεδηλωμένη» από τις αποσκιρτήσεις βουλευτών που μετέπειτα προσχώρησαν στην Πολιτική Ανοιξη. Και, δεύτερον, επειδή θεωρούσε ότι ήθελε χρόνο για να συσπειρώσει γύρω του τη λεγόμενη «λαϊκή Δεξιά» με τις αναφορές στην παλαιά «αβερωφική» πτέρυγα της ΝΔ, στην οποία ανήκε και ο ίδιος.
«Η κούρσα της διαδοχής θα είναι μαραθώνιος αντοχής και όχι κατοστάρι» έλεγε. «Ολα θα έρθουν στην ώρα τους», ήταν η γνώριμη φράση του. Ο ίδιος ήξερε ότι έπρεπε να κάνει μεγάλο αγώνα για να πείσει και πάλι τον κόσμο της συντηρητικής παράταξης για τις προθέσεις, τις ικανότητες και την καταλληλότητά του να ηγηθεί. Τα βήματα του Σαμαρά ήταν μετρημένα και οι κινήσεις του πολύ προσεκτικές. Ηταν σαφές πως δεν ήθελε να προκαλέσει. «Δεν θέλω να κάνω θόρυβο. Ούτε και επιδιώκω να είμαι στη δημοσιότητα» έλεγε στους τακτικούς συνομιλητές του. Οσοι συνομιλούσαν μαζί του μετά την επιστροφή του στη Βουλή το 2007 είχαν την εντύπωση ότι είχαν ενώπιόν τους τον «καραμανλικότερο των καραμανλικών» ανάμεσα στα στελέχη της ΝΔ. Σε κάθε ευκαιρία τον άκουγαν να περιγράφει την «πολύ καλή σχέση με τον Κώστα», τον οποίο «γνωρίζει εξ απαλών ονύχων», και να εκθειάζει το «πόσο δυνατός παίκτης έχει αποδείξει ότι είναι στις τακτικές κινήσεις».
Ωστόσο, η παραίτηση του Καραμανλή από την προεδρία του κόμματος, μετά την ήττα του 2009, τον οδηγεί στην απόφαση να διεκδικήσει τα ηνία της ΝΔ. Είχε προηγηθεί λίγους μήνες νωρίτερα εκδήλωση του Ινστιτούτου Δημοκρατίας Κωνσταντίνος Καραμανλής στο Caravel με ομιλητή τον Σαμαρά, όπου πολλοί σάστισαν επειδή έδωσαν το «παρών» 70 βουλευτές της ΝΔ, σχεδόν οι μισοί από την τότε κοινοβουλευτική δύναμη του κόμματος. «Τα παιδιά ξέρουν την αλήθεια» είχε πει με αινιγματικό χαμόγελο ο Σαμαράς σε συνομιλητή του όταν τον ρώτησε πώς εξηγεί ότι η μισή ΝΔ έσπευσε να ακούσει τον πολιτικό που αποχώρησε το 1993 για να ιδρύσει δικό του κόμμα. Εννοούσε ότι η «αλήθεια» που ήξεραν αφορούσε τις θέσεις του διαχρονικά, τις οποίες και υποστήριζαν.
Το φθινόπωρο του 2009 ήταν καθοριστικό για τον Σαμαρά. Στην οδό Μουρούζη, στήθηκε το στρατηγείο του. «Πάμε δυνατά, πάμε στα ίσια» έλεγε στους συνομιλητές του. Επέλεξε να επενδύσει στο φιλότιμο των νεοδημοκρατών. Οι δημοσκοπήσεις τον έδειχναν αουτσάιντερ, ενώ την Ντόρα φαβορί. Οσο, όμως, περνούσε ο καιρός, οι μετρήσεις άλλαζαν. Η βάση του κόμματος υποστήριζε τον Αντώνη, ο οποίος κερδίζει. Αμέσως, στρέφει το κόμμα «δεξιά». Ξορκίζει το κυβερνητικό παρελθόν και τον «μεσαίο χώρο» και πολλοί μιλάνε για τη σταδιακή ιδεολογική μετάλλαξη της ΝΔ σε ένα καθαρόαιμο «δεξιό κόμμα», αν και ίδιος το απορρίπτει.
Η δραματική σύσκεψη για το μνημόνιο
Οι καραμανλικοί, οι άλλοτε υποστηρικτές του, οργίζονται για την αποκήρυξη του μεσαίου χώρου που κυριαρχεί στο παρασκήνιο. Το κόμμα μεταλλάσσεται σταδιακά και διοικείται από στενούς συνεργάτες του Σαμαρά. Δίπλα του πρόσωπα της απολύτου εμπιστοσύνης, οι Κωνσταντίνος Αρβανιτόπουλος, Πάνος Παναγιωτόπουλος, Χρύσανθος Λαζαρίδης, Δημήτρης Σταμάτης, Γιώργος Μουρούτης, Δημήτρης Κανελλόπουλος, Διονύσης Καραχάλιος κ.ά. και με συνομιλητές στελέχη με σκληρές απόψεις όπως ο Φαήλος Κρανιδιώτης.
Εξαρχής φιλοτεχνεί το προφίλ ενός αντισυστημικού παίκτη και σηκώνει ψηλά τη σημαία του αντιμνημονίου, διχάζοντας τη ΝΔ. Το κατεξοχήν φιλευρωπαϊκό και αστικό κόμμα επιλέγει τον… δρόμο της επανάστασης. Στο Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα αδυνατούν να εξηγήσουν τη συμπεριφορά αυτή, ενώ οι εγχώριοι φιλελεύθεροι αδυνατούν να την αποδεχθούν. «Δεν υπογράφω την καταδίκη της χώρας» έλεγε με αυτοπεποίθηση. Στο πατρικό του σπίτι στην Κηφισιά, σε μια πολύωρη σύσκεψη, το επιτελείο του διχάζεται μεταξύ του «ναι» και του «όχι» στο μνημόνιο. Η πλάστιγγα γέρνει υπέρ του «όχι», έπειτα από έντονες διαμάχες μεταξύ σκληροπυρηνικών και μετριοπαθών.
Πολύ μεγάλο τμήμα της πορείας του Σαμαρά είναι με ψηλά την αντιμνημονιακή σημαία. Πορεύεται με πάθος κατά του ΠαΣοΚ και ξορκίζει κάθε ανάμειξη του ΔΝΤ στην πολιτική και οικονομική ζωή της χώρας. Αν και κατηγορείται για δεξιά στροφή, την ίδια στιγμή αδιαφορεί για φωνές και κριτική ότι το κόμμα το διοικούν η παλιά Πολιτική Ανοιξη και στελέχη του «Δικτύου 21» και προσπαθεί να στήσει και συμμαχίες ακόμη και με την Αριστερά και με τους βασικούς εκφραστές της, τον ΣΥΡΙΖΑ και το ΚΚΕ, που βρίσκονται στο… αντιμνημονιακό μέτωπο. Πολλοί θυμούνται τον Μάιο του 2010 που συναντά τη γ.γ. του ΚΚΕ, Αλέκα Παπαρήγα, και τον πρόεδρο της ΚΟ του ΣΥΡΙΖΑ, Αλέξη Τσίπρα.
Η πολιτική στάση του προκαλεί εντάσεις. Το αστικό σύστημα της Δεξιάς αντιδρά, χωρίς να μπορεί να επιβάλει αλλαγή γραμμής. Για το ΕΛΚ ο Σαμαράς είναι το «μαύρο πρόβατο» της ευρωπαϊκής Κεντροδεξιάς, ενώ ο ίδιος προχωρεί στα μέσα Ιουνίου του 2010 στο συνέδριο του κόμματος, όπου κυριαρχεί το στίγμα μιας νέας σύγχρονης λαϊκής Δεξιάς με δόσεις κοινωνικού φιλελευθερισμού. Εχοντας ως στήριγμα τους αντιπροέδρους της ΝΔ, Δημήτρη Αβραμόπουλο και Σταύρο Δήμα, στο τέλος Ιουλίου του 2010, παρουσιάζει την οικονομική πρότασή του, το περίφημο Ζάππειο Ι.
Απορρίπτει την κριτική του ΕΛΚ με τη φράση «είμαστε φιλοευρωπαϊστές και φιλελεύθεροι» και διασταυρώνει τα ξίφη του πολλές φορές με την τρόικα, τονίζοντας: «Πολύ σύντομα όλοι θα έρθουν στις θέσεις μας για την οικονομία και τα αδιέξοδα του μνημονίου». Η σύγκρουσή του με τον εκπρόσωπο του ΔΝΤ, Πόουλ Τόμσεν, είναι χαρακτηριστική.
Το τηλεφώνημα με τον Γιώργο
Παρά το γεγονός ότι ταυτίζεται με το ρεύμα της κοινωνίας, οι δημοσκοπήσεις δεν είναι ευνοϊκές μαζί του. Συνεχίζει στο ίδιο πολεμικό κλίμα για το μνημόνιο, χρησιμοποιώντας ως όπλο το Ζάππειο ΙΙ, τη μετεξέλιξη του οικονομικού προγράμματος της ΝΔ. Ακολουθεί τον δρόμο τού «όχι» στο Μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα τον Ιούνιο του 2011, όπως και με το μνημόνιο το 2010, ενώ λίγο αργότερα ο παλιός συγκάτοικός του, Γιώργος Παπανδρέου, του προσφέρει ένα ανέλπιστο πολιτικό δώρο. Του ανακοινώνει ότι είναι έτοιμος να παραιτηθεί και να υποστηρίξει κυβέρνηση σωτηρίας. «Αντώνη, να κάνουμε μαζί κυβέρνηση» του είχε πει ο Παπανδρέου κατά τη διάρκεια ενός δραματικού τηλεφωνήματος. «Γιώργο, πώς θα κάνουμε μαζί κυβέρνηση όταν εσύ έχεις την κοινοβουλευτική πλειοψηφία;» αντέτεινε ο Σαμαράς.
Πάντως, πολλές πτυχές αυτού του δραματικού τηλεφωνήματος δεν αποκαλύφθηκαν ποτέ και παρέμειναν να είναι γνωστές μόνο μεταξύ των δύο συνομιλητών. Την ίδια ώρα – και για πολλούς μήνες – γερμανοί πολιτικοί πρωτοστατούν στις επιθέσεις εναντίον του. Για τους Γερμανούς αναδεικνύεται σε «κορυφαίο αντίπαλο» αφού δεν μπορούν να διανοηθούν ότι ο αρχηγός της ελληνικής Κεντροδεξιάς είναι ο μοναδικός ευρωπαίος ηγέτης μεγάλου κόμματος που αντιδρά απέναντι στην πολιτική τους.
«Δεν με ενδιαφέρει τι λένε» απαντά και διαμηνύει στους πιστωτές, μέσω άρθρου, πως αρνείται να συναινέσει. «Αν υποκύψω στο μνημόνιο, θα στείλω την κοινωνία στην Αριστερά», έλεγε στις κατ’ ιδίαν συζητήσεις του και τελικά επιβεβαιώθηκε αφού η ΝΔ κέρδισε τις εκλογές βαριά τραυματισμένη δίπλα σε έναν πανίσχυρο ΣΥριζα. Εκείνη την περίοδο οι συγκεντρώσεις των «Αγανακτισμένων», κυρίως στην πλατεία Συντάγματος, αποτελούν «οδηγό» για τη ΝΔ. Ο στόχος του Σαμαρά είναι να προσεταιριστεί μεγάλο τμήμα αυτών και τίθεται το αίτημα των εκλογών με ένταση. Γι’ αυτό και προβάλλει με ένταση, όπως έκανε στις αρχές Σεπτεμβρίου του 2011 στη ΔΕΘ, το αίτημα της επαναδιαπραγμάτευσης του μνημονίου. Παρ’ όλα αυτά, και παρά το γεγονός ότι απέκλειε τη συμμετοχή σε κυβέρνηση εθνικής σωτηρίας, τον Νοέμβριο του 2011 και μετά το φιάσκο των Καννών, στη σκιά της πρότασης Παπανδρέου για δημοψήφισμα, στηρίζει την κυβέρνηση Παπαδήμου.
Στο εσωτερικό του κόμματος ξεσπούν ομηρικοί καβγάδες. Το «εθνικό» συγκρούεται με το «κομματικό» συμφέρον. «Δεν ρισκάρω την τύχη της χώρας» απαντά, αγνοώντας τις παροτρύνσεις θεσμικών και εξωθεσμικών συμβούλων που επέμειναν στο «όχι». Ακολούθησε μια δύσκολη πορεία για τον ίδιο. Η επιλογή του ταρακούνησε το κομματικό ακροατήριο που είχε εθιστεί στο «όχι». Αλλους τους ξένισε η συνεργασία με το ΠαΣοΚ, ενώ το άγχος της ΝΔ για να πείσει ότι δεν συγκυβερνά ήταν εμφανές. Ο…γολγοθάς του ήταν μεγάλος. «Πίστευα ότι είχα μάθει πόσο βαρύς είναι ο σταυρός του μαρτυρίου. Δεν ήταν τίποτε μπροστά σε αυτόν τον σταυρό» εξομολογήθηκε σε συνεργάτες του, προτού ψηφιστούν η δανειακή σύμβαση και τα νέα μέτρα τον Φεβρουάριο του 2012. Αναγκάζεται να διαγράψει 21 βουλευτές, ενώ η παράταξη κυριολεκτικά σπάει στα τέσσερα, ενώ ιδρύεται ένα ακόμη κόμμα στα δεξιά της, οι Ανεξάρτητοι Ελληνες.
Το βιβλίο που δεν εκδόθηκε
Για να μη χαθεί η Ιθάκη, προσπαθεί να τηρήσει σταθερή πορεία το σκάφος της ΝΔ. Διακρίνει με οξυδέρκεια ότι ο νέος αντίπαλος θα είναι η Αριστερά και όχι το ΠαΣοΚ. «Ψυχραιμία και υπομονή. Ξέρω τι κάνω…» έλεγε σε στελέχη που του εξέφραζαν επιφυλάξεις. Το αποτέλεσμα της περασμένης Κυριακής τον επιβεβαίωσε.
«Ελλάς, Ελλάς, Αντώνης Σαμαράς» ακούστηκε στον τρίτο όροφο των γραφείων της ΝΔ στη λεωφόρο Συγγρού. Σαμπάνιες δεν άνοιξαν, αλλά άνοιξαν οι καρδιές πολλών, που είχαν να θυμηθούν αρκετές ιστορίες από το παρελθόν.
«Τα δύσκολα τώρα αρχίζουν» είπε με βαθιά ανακούφιση για τη νίκη, αλλά και προβληματισμό για τη δύσκολη εξίσωση που έχει μπροστά του. Το μόνο σίγουρο είναι ότι το βιβλίο του, που ήταν έτοιμο να εκδοθεί εδώ και δυόμισι χρόνια, θα μείνει στο ράφι… Είναι ένα δίτομο έργο για την ιστορία των διεθνών οικονομικών σχέσεων και τον ρόλο και τη θέση της Ελλάδας μέσα σε αυτές, που φέρει τον προσωρινό τίτλο «Συνημίτονα της Ιστορίας» και είναι προϊόν πνευματικού μόχθου κατά την περίοδο του «Πολιτικού Χειμώνα». Στο ράφι θα μείνει και η αφιέρωση του βιβλίου στη Γεωργία του, «που άντεξε». Το ερώτημα από την περασμένη Τετάρτη που ορκίστηκε είναι πόσο θα αντέξει ο ίδιος…
