Καλώς – ή μάλλον κακώς – ήλθατε στο προδιαγραφόμενο μέλλον μας το οποίο εμείς δημιουργήσαμε και συνεχίζουμε – δυστυχώς – να δημιουργούμε. Σε ένα μέλλον (όχι τόσο μακρινό) στο οποίο φαίνεται ότι θα «κυβερνούν» καύσωνες και πλημμύρες, ξηρασία, ανεμοθύελλες και «αφανισμός» των πάγων, τσουνάμι και άλλα ακραία καιρικά φαινόμενα.
Στο μέλλον αυτό δεν αναμένεται το «θύμα» να είναι προφανώς μόνο ο πλανήτης αλλά και οι άνθρωποι που τον οδήγησαν στην «εντατική». Οι προβλέψεις, ακόμη και οι μετριοπαθείς, κάνουν λόγο για ανυπολόγιστες βλάβες στην υγεία του παγκόσμιου πληθυσμού από την υπερθέρμανση της Γης. Μαζικές μεταναστεύσεις, έλλειψη νερού και τροφής, εξάπλωση μολυσματικών νόσων, θάνατοι λόγω καυσώνων και πλημμυρών είναι μόνο μερικές από τις σκηνές που θα παιχτούν «προσεχώς» στο… έργο της παγκόσμιας ζωής – αν δεν παίζονται ήδη.
Μια έκθεση που δημοσιεύθηκε το 2009 στην ιατρική επιθεώρηση «The Lancet» (και αναφερόμαστε σε αυτήν την έκθεση καθώς αποτελεί την πιο επίσημη συγκεντρωτική επιστημονική δουλειά που έχει γίνει ως σήμερα σχετικά με την επίδραση της κλιματικής αλλαγής στην υγεία του παγκόσμιου πληθυσμού) και η οποία διεξήχθη από μεγάλη ομάδα ειδικών του University College του Λονδίνου δίνει και μόνο από τον πρόλογό της το στίγμα: «Η κλιματική αλλαγή αποτελεί την μεγαλύτερη απειλή για την παγκόσμια υγεία κατά τον 21ο αιώνα».
Το (κυριολεκτικώς) φλέγον λόγω της υπερθέρμανσης πλαίσιο των επιδράσεων στην υγεία του παγκόσμιου πληθυσμού διαμορφώνεται με βάση διαφορετικές παραμέτρους, όπως σημειώνεται στην έκθεση.
Το θερμικό στρες
Κατ’ αρχάς, η αύξηση της μέσης παγκόσμιας θερμοκρασίας, η οποία σύμφωνα με τα πιο μετριοπαθή σενάρια θα φθάσει τους 3 ως 4 βαθμούς Κελσίου ως το 2100, θα έχει άμεση επίπτωση στην υγεία. Είναι χαρακτηριστικό ότι το κύμα καύσωνα που σάρωσε το 2003 την Ευρώπη προκάλεσε περί τους 70.000 θανάτους, κυρίως εξαιτίας αναπνευστικών και καρδιαγγειακών νοσημάτων. Εκτιμάται ότι οι ολοένα αυξανόμενες θερμοκρασίες θα οδηγήσουν σε περισσότερες περιπτώσεις θερμικού στρες, αλλά και σε θανάτους από θερμοπληξίες στα χρόνια που έρχονται. Με δεδομένο μάλιστα ότι ο αστικός πληθυσμός των αναπτυσσόμενων χωρών αναμένεται να αυξηθεί από τα 2 – 3 δισεκατομμύρια το 2005 σε 4 δισεκατομμύρια το 2030 – όλος αυτός ο κόσμος θα πρέπει κάπου να «στριμωχτεί» και προφανώς θα ζει υπό άθλιες συνθήκες στις πόλεις που θα επεκτείνονται άναρχα –, υπολογίζεται ότι σε αυτόν τον πληθυσμό θα αυξηθούν οι περιπτώσεις θερμοπληξίας εξαιτίας των αυξανόμενων επεισοδίων καύσωνα.
Μεταδοτικές ασθένειες
Η αύξηση της θερμοκρασίας αναμένεται επίσης να επηρεάσει την εξάπλωση και τη μετάδοση ασθενειών τις οποίες «κουβαλούν» έντομα και τρωκτικά. Εκτιμάται ότι ως το 2080 260 – 320 επιπλέον εκατομμύρια άτομα θα προσβληθούν από ελονοσία (λοιμώδης νόσος που προκαλείται από το παράσιτο πλασμώδιο, μεταδίδεται στον άνθρωπο από κουνούπια και εκδηλώνεται με έντονο ρίγος, υψηλό πυρετό, πονοκεφάλους, πόνους στους μυς και στις αρθρώσεις, εμετούς, διάρροιες, ίκτερο, σπασμούς, παραλήρημα) ως αποτέλεσμα της εξάπλωσής της σε ζώνες του πλανήτη που μέχρι σήμερα εθεωρείτο ότι βρίσκονταν στο «απυρόβλητο».
Παράλληλα ο δάγκειος πυρετός (η υπ’ αριθμόν 2 μετά την ελονοσία μεταδιδόμενη από έντομα μεταδοτική ασθένεια στον πλανήτη η οποία προκαλεί αιμορραγίες) αναμένεται να «θεριέψει» με την κλιματική αλλαγή. Οι προβλέψεις δείχνουν ότι ως το 2080 θα διπλασιαστεί ο αριθμός των ατόμων παγκοσμίως που θα αντιμετωπίζουν υψηλό κίνδυνο να προσβληθούν από δάγκειο πυρετό.
Στον κατάλογο των μεταδοτικών νόσων που θα κάνουν έντονη την παρουσία τους στον πλανήτη στα χρόνια που έρχονται ας προστεθούν και θεωρούμενες ως σήμερα «εξωτικές» για τον δυτικό κόσμο, όπως η σχιστοσομίαση (προκαλείται από παρασιτικά σκουλήκια και προκαλεί βλάβες στο δέρμα και σε εσωτερικά όργανα), η εχινοκοκκίαση (προκαλείται από βρώση αβγών του εχινόκοκκου και οδηγεί σε δημιουργία κύστεων κυρίως στο ήπαρ αλλά και σε άλλα όργανα), η λεϊσμανίαση (παρασιτική νόσος που προκαλείται από τσίμπημα σκνίπας και «χτυπά» το δέρμα αλλά και τα σπλάχνα), η νόσος του Lyme (προκαλείται από το βακτήριο Borrelia burgdorferi, μεταδίδεται μέσω τσιμπήματος από τσιμπούρι και εκδηλώνεται με μυοσκελετικά, νευρολογικά, ψυχιατρικά και καρδιακά συμπτώματα), η εγκεφαλίτιδα μεταδιδόμενη από κρότωνες (προκαλείται από ιό της ομάδας των φλαβοϊών και εκδηλώνεται με κεφαλαλγία, εμετό, ζάλη, ναυτία, αλλά και νευρολογικά συμπτώματα), αλλά και οι λοιμώξεις από ιούς hanta (μεταδίδονται από τρωκτικά και εκδηλώνονται με πονοκεφάλους, διάρροιες, κεφαλαλγίες, ναυτίες αλλά ακόμη και με νεφρική ανεπάρκεια).
Δίψα και υποσιτισμός
Και βέβαια η κλιματική αλλαγή αναμένεται να έχει αντίκτυπο στην επάρκεια τροφής και νερού με σοβαρές συνέπειες για την παγκόσμια υγεία. Ο υποσιτισμός που αυτή τη στιγμή θεωρείται «ένοχος» για 3,5 εκατομμύρια θανάτους μητέρων και μικρών παιδιών ετησίως στον αναπτυσσόμενο κόσμο εκτιμάται ότι θα «χτυπήσει» ακόμη πιο δυνατά κυρίως τις χώρες στης υποσαχάριας Αφρικής και της Νότιας Ασίας, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν θα πεινάσει και ο αναπτυγμένος κόσμος. Αμερικανική μελέτη έδειξε ότι οι σοδειές καλαμποκιού στις ΗΠΑ πέφτουν κατά 17% με κάθε αύξηση της θερμοκρασίας της τάξεως του 1 βαθμού Κελσίου κατά την περίοδο ανάπτυξης των καλλιεργειών. Διαφορετικά στοιχεία μαρτυρούν ότι ο μισός πληθυσμός της Γης – συμπεριλαμβανομένου του ευρωπαϊκού – αναμένεται να αντιμετωπίσει σοβαρές ελλείψεις τροφής ως το τέλος του αιώνα εξαιτίας της αύξησης της θερμοκρασίας. Αλλά και ο θαλάσσιος διατροφικός πλούτος εκτιμάται ότι θα υποστεί ισχυρό πλήγμα λόγω της αύξησης της θερμοκρασίας των θαλάσσιων υδάτων.
Σε ό,τι αφορά το νερό η ξηρασία και η αναπόφευκτη έλλειψη καθαρού νερού αναμένεται να οδηγήσουν σε αύξηση των διαρροϊκών ασθενειών. Οι χώρες της Μεσογείου, όπως η δική μας, εκείνες της Κεντρικής και Νότιας Αφρικής αλλά και οι νότιες Πολιτείες των ΗΠΑ αναμένεται να βιώσουν σημαντική μείωση των βροχοπτώσεων στο μέλλον με αποτέλεσμα οι πληθυσμοί τους να πουν… το νερό νεράκι. Είναι επόμενο να εκφράζονται φόβοι ότι οι επόμενοι μεγάλοι πόλεμοι θα γίνουν για το νερό.
Μαζικές μεταναστεύσεις
Μέσα σε ένα τέτοιο «άνυδρο» τοπίο είναι επόμενο να συμβούν μαζικές μετακινήσεις πληθυσμών οι οποίες θα θέσουν ποικιλοτρόπως σε κίνδυνο την υγεία εκατομμυρίων ανθρώπων. Η ίδια η διαδικασία της μετανάστευσης «εγκυμονεί» ασθένειες, θάνατο και αναπόφευκτες συρράξεις, ενώ τα μεταναστευτικά κύματα συνδέονται και με κίνδυνο εξάπλωσης μεταδοτικών νόσων.
Φυσικές καταστροφές
Σε όλα αυτά ας προσθέσουμε τα υπόλοιπα εκτός από τον καύσωνα ακραία καιρικά φαινόμενα όπως τα κύματα ψύχους, οι πλημμύρες, οι ανεμοθύελλες και τα επεισόδια ξηρασίας που εκτιμάται ότι μελλοντικά θα αποτελούν… ρουτίνα. Ηδη τα τελευταία χρόνια περισσότερα από 2 δισεκατομμύρια άτομα «χτυπήθηκαν» από φυσικές καταστροφές. Υπολογίζεται μάλιστα ότι ο αριθμός των μεγάλων καταστροφών που συνδέονται με τις καιρικές συνθήκες «σκαρφάλωσε» από λιγότερες από δύο ετησίως το 1950 σε περισσότερες από έξι ετησίως το 2007. Και αυτά τα νούμερα εκτιμάται ότι θα αυξηθούν με γεωμετρική πρόοδο κατά τον 21ο αιώνα προκαλώντας τραυματισμούς αλλά και θανάτους.
Πιο γρήγορα απ’ ό,τι νομίζαμε…
Ο καθηγητής του University College του Λονδίνου και εκ των συγγραφέων της μελέτης σχετικά με την κλιματική αλλαγή και την υγεία στο Lancet, Χιου Μοντγκόμερι.
Αν όλα αυτά σας φαίνονται απαισιόδοξα, σκεφτείτε ότι, όπως αναφέρει στο «Βήμα» ο Χιου Μοντγκόμερι, καθηγητής Εντατικής Φροντίδας και διευθυντής του Ινστιτούτου για την Ανθρώπινη Υγεία και Απόδοση στο University College του Λονδίνου που ήταν εκ των συγγραφέων της έκθεσης στο Lancet, από το 2009 οπότε έγινε η δημοσίευση ως σήμερα τα στοιχεία δείχνουν ότι οι προβλέψεις ήταν πιο αισιόδοξες απ’ ό,τι έπρεπε – η εικόνα που έχουμε πλέον για το μέγεθος της κλιματικής αλλαγής είναι ακόμη πιο γκρίζα. «Αν κάποιος δει τις προβλέψεις που είχαν κάνει πριν από μία δεκαετία οι επιστήμονες της Διακυβερνητικής Επιτροπής του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή (Intergovernmental Panel on Climate Change) σχετικά με τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα της Κίνας για τα επόμενα 100 χρόνια, θα ανακαλύψει ότι έγιναν πραγματικότητα μέσα σε επτά έτη! Αλλά και η παγκόσμια μέση θερμοκρασία συνεχώς ανεβαίνει με ρυθμούς ταχύτερους απ’ ό,τι εκτιμούσαμε».
Το σημαντικότερο όμως ζήτημα, σύμφωνα με τον καθηγητή Μοντγκόμερι, είναι ότι η καταστροφή του πλανήτη δεν επίκειται αλλά αποτελεί ήδη γεγονός. «Η αύξηση των επεισοδίων καύσωνα αλλά και των πλημμυρών που προβλέπαμε στην έκθεση του Lancet με την επακόλουθη μείωση των πηγών τροφής και την αύξηση των τιμών των τροφίμων έχουν καταγραφεί πρόσφατα σε διαφορετικά σημεία του πλανήτη. Εχουμε ήδη ζήσει μεγάλες πλημμύρες στο Βιετνάμ και στην Ταϊλάνδη, έχουμε ήδη βιώσει ένα τεράστιο κύμα καύσωνα στη Βόρεια Ευρώπη και στη Ρωσία, έχουμε ήδη δει τις τιμές των σιτηρών να ανεβαίνουν. Είναι τρομακτικό ότι όσα προβλέπαμε πριν από τρία χρόνια στην έκθεση ότι θα συμβούν ως το τέλος του αιώνα, έχουν – ως κάποιον βαθμό – συμβεί».
Πολλοί βέβαια λένε – και οι ίδιοι οι συγγραφείς της έκθεσης στο Lancet τονίζουν – ότι οι λιγότερο προνομιούχοι αυτού του κόσμου, οι φτωχοί, θα πληρώσουν το μεγαλύτερο τίμημα της καταστροφής που προκαλούν στον πλανήτη οι πλούσιοι. Ο καθηγητής Μοντγκόμερι απαντά ότι «πράγματι το πλήγμα είναι μεγαλύτερο – και αναμένεται να γίνει ακόμη πιο μεγάλο – αρχικώς σε χώρες της Αφρικής και της Ασίας επειδή δεν διαθέτουν τις κατάλληλες υποδομές για να αντιμετωπίσουν τη… λαίλαπα της κλιματικής αλλαγής. Ωστόσο οι κλιματικές αλλαγές δεν κάνουν διακρίσεις. Σκεφτείτε ότι σύμφωνα με τα μετριοπαθή σενάρια η μέση παγκόσμια θερμοκρασία αναμένεται να αυξηθεί ως το τέλος του αιώνα κατά 3 – 4 βαθμούς Κελσίου – αυτή είναι όμως μια μέση πρόβλεψη και είναι φυσικό να υπάρχουν διακυμάνσεις στη θερμοκρασία, κάποιες ημέρες αυτή μπορεί να είναι ακόμη και 10 βαθμούς υψηλότερη σε σύγκριση με σήμερα. Και στον αναπτυγμένο κόσμο, οι υποδομές – οι δρόμοι, τα σιδηροδρομικά δίκτυα – δεν έχουν φτιαχτεί με τέτοιες προδιαγραφές, με αποτέλεσμα να υπάρχει κίνδυνος να καταρρεύσουν. Παράλληλα, με την παγκόσμια οικονομική κρίση που ήδη μαστίζει τις αναπτυγμένες χώρες είναι αφελές να πιστεύουμε ότι κράτη όπως αυτά της Ευρώπης έχουν… ανοσία στην κλιματική αλλαγή».
Πρέπει να ζήσουμε αλλιώς!
Τι πρέπει να κάνουμε λοιπόν μπροστά σε αυτόν τον Αρμαγεδδώνα που έρχεται (και ήδη φαίνεται να διαβαίνει το κατώφλι μας); Σύμφωνα με τον καθηγητή Μοντγκόμερι: «Πρέπει εδώ και τώρα να ακολουθηθούν επιθετικές προσεγγίσεις για να μπει “φρένο” στην καταστροφή. Πρέπει εδώ και τώρα να σταματήσουμε να έχουμε τόσο ενεργοβόρες επιχειρήσεις, να χτίζουμε με τον ίδιο τρόπο τις πόλεις μας. Πρέπει να αναγεννηθούμε από τις στάχτες μας, να ζήσουμε διαφορετικά. Και αυτό πρέπει να το καταλάβουν πρώτα τα μεγάλα κράτη που δεν κάνουν πίσω στον βωμό της ανάπτυξης αλλά και οι ίδιοι οι πολίτες. Ανάπτυξη μπορεί να υπάρξει, αλλά με πιο φιλικό προς τον πλανήτη τρόπο».
Μάλιστα το μήνυμα του καθηγητή προς όλους είναι ότι δεν είναι ανάγκη να κοιτάξουμε μόνο το γκρίζο μέλλον μας για να αναλάβουμε δράση αφού η ποιότητα ζωής μας είναι ήδη πολύ φτωχότερη απ’ ό,τι στο παρελθόν: «Ακόμη και αν θεωρήσουμε ότι τα σενάρια για την κλιματική αλλαγή είναι τραβηγμένα, τα γεγονότα μιλούν από μόνα τους: ήδη αποψιλώνουμε τα δάση, ήδη υπεραλιεύουμε, ήδη χάνουμε πολλά είδη ζώων και φυτών και σαν να μην έφθαναν αυτά ρυπαίνουμε ό,τι έχει απομείνει. Ο πλανήτης βρίσκεται λοιπόν ήδη σε πολύ δυσχερή θέση, ακόμη και αν τα πράγματα δεν γίνουν χειρότερα από την κλιματική αλλαγή. Και αν κάνουμε κάτι τώρα για να διευκολύνουμε τη θέση του, διευκολύνουμε και τη δική μας». Οπως φαίνεται λοιπόν η πιο μεγάλη ώρα (για δράση) είναι τώρα, χωρίς να πιπιλάμε την… καραμέλα της κλιματικής αλλαγής που μπορεί (ή δεν μπορεί) μελλοντικά να μας καταστρέψει. Διότι διαφορετικά η γεύση του μέλλοντος θα είναι πικρή.
ΤΙ ΜΑΣ ΑΠΕΙΛΕΙ
«Εκρηξη» ασθενειών
- Θερμικό στρες, θερμοπληξίες, κυρίως στα αστικά κέντρα.
- Καρδιαγγειακά επεισόδια και αναπνευστικά νοσήματα. Αύξηση κυρίως στα άτομα υψηλού κινδύνου, εξαιτίας των υψηλών θερμοκρασίων σε συνδυασμό με τη ρύπανση των αστικών κέντρων.
- Μεταδοτικές νόσοι. Αναμένεται έξαρση καθώς η θερμοκρασία επιδρά στους ρυθμούς ανάπτυξης των παθογόνων οργανισμών και στον πολλαπλασιασμό τους εντός των ξενιστών (εντόμων και τρωκτικών). Ετσι η ελονοσία, η εγκεφαλίτιδα από τσιμπούρια, ο δάγκειος πυρετός, η σχιστοσομίαση, η λεϊσμανίαση, η εχινοκοκκίαση, η νόσος Lyme και oι ιοί hanta αναμένεται να εξαπλωθούν ακόμη και στον ανεπτυγμένο κόσμο.
- Ζωονόσοι, όπως ο καταρροϊκός πυρετός των προβάτων, αναμένεται να εμφανίσουν εξάπλωση.
- Χολέρα. Εξάρσεις που θα οφείλονται στην αύξηση της θερμοκρασίας των ωκεάνιων υδάτων, η οποία αναμένεται να οδηγήσει σε αύξηση της βιομάζας του πλαγκτού, που με τη σειρά της θα παράσχει τροφή στο βακτήριο Vibrio cholerae που κρύβεται πίσω από τη νόσο.
- Υποσιτισμός εξαιτίας της έλλειψης τροφής που θα σημάνει η αλλαγή του κλίματος. Τα ακραία καιρικά φαινόμενα αναμένεται να καταστρέφουν τις σοδειές. Η αύξηση της θερμοκρασίας των θαλασσών θα επιφέρει σημαντικό πλήγμα στη θαλάσσια πανίδα από την οποία τρέφονται δισεκατομμύρια άνθρωποι.
- Διαρροϊκές ασθένειες και θάνατοι εξαιτίας της έλλειψης νερού η οποία θα οφείλεται στην ξηρασία, στην επιμόλυνση των υδάτων λόγω των πλημμυρών και στην αύξηση της αλατότητας του υδροφόρου ορίζοντα στις παράκτιες περιοχές.
- Τραυματισμοί και θάνατοι εξαιτίας φυσικών καταστροφών.
- Ψυχικές διαταραχές όπως η κατάθλιψη μετά την εμφάνιση φυσικών καταστροφών.
- Τραυματισμοί, θάνατοι και εξάπλωση λοιμωδών νόσων εξαιτίας μαζικών μεταναστεύσων. Οι μαζικές μετακινήσεις πληθυσμών αναμένεται να οδηγήσουν σε σοβαρά προβλήματα υγείας, τόσο άμεσα, εξαιτίας της ίδιας της εξοντωτικής διαδικασίας μετανάστευσης, όσο και έμμεσα, εξαιτίας πιθανών πολέμων που θα ξεσπάσουν. Παράλληλα η αθρόα προσέλευση μεταναστών σε άλλες χώρες εγκυμονεί τον κίνδυνο εξάπλωσης μεταδοτικών νόσων.
ΠΡΟΒΛΕΨΕΙΣ
Το τίμημα για τους Ελληνες
Αν και στη χώρα μας δεν έχουν διεξαχθεί συγκεντρωτικές επίσημες μελέτες που να μαρτυρούν τι μέλλει γενέσθαι όσον αφορά την υγεία του πληθυσμού εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής, παραδείγματα του παρελθόντος δείχνουν ότι οι ακραίες θερμοκρασίες «εγκυμονούν» σοβαρά προβλήματα υγείας, αλλά και αύξηση των θανάτων. Οπως αναφέρει στο «Βήμα» η καθηγήτρια Βιοστατιστικής και Επιδημιολογίας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών κυρία Κλέα Κατσουγιάννη: «Σε όλα τα γεωγραφικά πλάτη η θνησιμότητα εμφανίζει εποχικότητα με μέγιστο τον χειμώνα, αλλά και κατά τις περιόδους καύσωνα το καλοκαίρι. Η προβλεπόμενη παγκόσμια αύξηση της θερμοκρασίας εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής αναμένεται να οδηγήσει και σε αύξηση της συχνότητας των καυσώνων με συνέπειες στην υγεία του πληθυσμού, ακόμη και με κίνδυνο απώλειας πολλών ζωών».
Χαρακτηριστικό και μοναδικό (σε τέτοια ένταση) για τη χώρα μας παράδειγμα που δείχνει πώς οι καύσωνες στερούν ζωές αποτελεί ο καύσωνας του Ιουλίου του 1987 που «καψάλισε» την Ελλάδα. Εκείνον τον Ιούλιο στην Αθήνα η αύξηση της θνησιμότητας άγγιξε το 100%, στην Πάτρα το 47,5%, στη Θεσσαλονίκη το 26,8%, ενώ στις υπόλοιπες αστικές περιοχές το 32,5%.
Πλήθος πρόσφατων στοιχείων που προέρχονται από αναλύσεις δείχνουν ότι το «καυτό» μέλλον του πλανήτη αναμένεται να έχει ιδιαίτερη επίδραση στη χώρα μας. Μελέτη ειδικών από το Ινστιτούτο για την Επιστήμη της Ατμόσφαιρας και του Κλίματος της Πολυτεχνικής Σχολής της Ζυρίχης η οποία δημοσιεύθηκε το 2010 στην επιθεώρηση «Nature Geoscience» έδειξε μέσω της ανάλυσης των τάσεων αύξησης της θερμοκρασίας στη Μεσόγειο (ακόμη και τα μετριοπαθή σενάρια κάνουν λόγο για αύξηση της τάξεως των 4 ως 5 βαθμών Κελσίου ως το τέλος του αιώνα) ότι οι κάτοικοι της Αθήνας, του Μιλάνου, του Βουκουρεστίου, της Μασσαλίας, της Ρώμης και της Νάπολι είναι εκείνοι των οποίων η υγεία κινδυνεύει περισσότερο στα χρόνια που έρχονται. Μάλιστα οι ερευνητές τονίζουν ότι ίσως αυτή τη στιγμή έχει υποεκτιμηθεί ο κίνδυνος για την υγεία των κατοίκων των συγκεκριμένων πόλεων, αφού τα μοντέλα που έχουν αναλυθεί ως σήμερα δεν λαμβάνουν υπόψη τους την ήδη «βαριά» κληρονομιά της ρύπανσης που… ζει και βασιλεύει σε πόλεις όπως η Αθήνα.
Το «κοκτέιλ» της αύξησης της θερμοκρασίας και της ατμοσφαιρικής ρύπανσης είναι όντως εκρηκτικό. Η κυρία Κατσουγιάννη αναφέρει το παράδειγμα του ευρωπαϊκού προγράμματος Εuroheat το οποίο «έτρεξε» από το 2005 ως το 2007 με στόχο να μετρήσει τις επιδράσεις που μπορεί να έχει στην υγεία των κατοίκων πόλεων της Ευρώπης η αύξηση της θερμοκρασίας. Είναι χαρακτηριστικό ότι σύμφωνα με τα αποτελέσματα του προγράμματος το ποσοστό του ημερήσιου αριθμού θανάτων κατά τη διάρκεια καύσωνα ανεβαίνει ακόμη περισσότερο όταν η ατμόσφαιρα είναι επιβαρημένη με υψηλές συγκεντρώσεις επικίνδυνων μικροσωματιδίων (PM10), αλλά και όζοντος. Συγκεκριμένα όταν τα μικροσωματίδια βρίσκονται σε χαμηλά επίπεδα στην ατμόσφαιρα το ποσοστό του ημερήσιου αριθμού θανάτων αυξάνεται κατά 11,1% σε όλες τις ηλικίες εξαιτίας του καύσωνα. Οταν όμως τα επίπεδα μικροσωματιδίων είναι υψηλά τότε το ποσοστό της αύξησης φθάνει στο 12,6%. Αντιστοίχως σε ό,τι αφορά το όζον, όταν βρίσκεται σε χαμηλά επίπεδα η ποσοστιαία αύξηση στον ημερήσιο αριθμό θανάτων κατά τη διάρκεια καύσωνα είναι της τάξεως του 10%, αλλά όταν το συγκεκριμένο αέριο της ατμόσφαιρας βρίσκεται σε υψηλά επίπεδα το ποσοστό αύξησης φθάνει το 13,2% σε όλες τις ηλικίες.
Η καθηγήτρια εκτιμά πάντως ότι αυτή τη στιγμή δεν μπορούμε να προβλέψουμε τις ακριβείς επιπτώσεις που μπορεί να επιφέρει η αλλαγή του κλίματος στην ανθρώπινη υγεία «επειδή υπάρχει και ο σημαντικός παράγοντας της προσαρμοστικότητας του ανθρώπινου οργανισμού στις αλλαγές».
