Ο «Ιστός» της Πόλης

Το απόγευμα της Δευτέρας 4 Ιουνίου 2012 ήταν ξεχωριστό για τους Ρωμιούς της Κωνσταντινούπολης. Στο μεγαλοπρεπές κτίριο της Αστικής Σχολής του Γαλατά, που το 1984 έκλεισε επειδή δεν είχε μαθητές και προσφάτως επέστρεψε στην ιδιοκτησία της κοινότητας ως πολιτιστικός χώρος, έγιναν τα εγκαίνια του «Ιστού». Ο «Ιστός», όνομα συμβολικό που παραπέμπει περισσότερο σε αυτά που ενώνουν και όχι σε αυτά που χωρίζουν, είναι ένας ανεξάρτητος εκδοτικός οίκος που ιδρύθηκε το 2011 με πρωτοβουλία κάποιων νέων δημιουργικών ανθρώπων της Πόλης, πέντε Ρωμιών, ενός Ελλαδίτη και ενός Τούρκου. Στα εγκαίνια παρέστησαν ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαίος και ο φανερά συγκινημένος, επί δεκαετίες διευθυντής του ιστορικού Ζωγραφείου Λυκείου κ. Δημήτριος Φραγκόπουλος.

Σκοπός αυτού του εγχειρήματος, όπως λένε οι ιδρυτές του, είναι «να προωθήσει έργα σχετικά με την πολίτικη ιστορία, τον πολιτισμό και τον σύγχρονο αστικό βίο». Το ξεκίνημα αυτό θα μπορούσαμε να το χαρακτηρίσουμε και μια ελπιδοφόρα επανεκκίνηση. Ο «Ιστός» φιλοδοξεί να αναβιώσει μια πλούσια εκδοτική παράδοση ύστερα από διακοπή περίπου μισού αιώνα και να δικαιώσει με αυτή του την παρέμβαση στη σύγχρονη πολιτιστική παραγωγή της Τουρκίας το «υπάρχον πνεύμα νοσταλγίας» της ρωμαίικης κοινότητας.

«Την τελευταία ρωμαίικη εκδοτική δραστηριότητα στην Κωνσταντινούπολη την είχαμε κατά τη δεκαετία του 1960 με το Οικουμενικό Πατριαρχείο που εξέδιδε τότε κάποια εκκλησιαστικά έντυπα» είπε στο «Βήμα» ο 36χρονος Φώτης Μπενλίσοϊ, ένας από τους τρεις ρωμιούς αδελφούς (οι άλλοι είναι ο μεγαλύτερος Γιώργος, ο οποίος συνετέλεσε αποφασιστικά στο να γίνει η ιδέα πράξη, και ο συνομήλικός του Στέφος) που ίδρυσαν μαζί με τους άλλους (Αννα Μαρία Ασλάνογλου, Μαριλένα Λεάνα, Σετσκίν Ερντί) τον «Ιστό». «Τότε, όμως, εξαιτίας του Κυπριακού και άλλων πολιτικών κυρίως λόγων, έκλεισε τον κύκλο της μια ολόκληρη παράδοση» συνέχισε ο ίδιος, απόφοιτος της Μεγάλης του Γένους Σχολής και διδάκτωρ Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Βοσπόρου. «Οι Αρμένιοι το ξεκίνησαν εδώ και λίγα χρόνια με τον εκδοτικό οίκο Aras και εμείς το είδαμε ως ένα πολύ ενθαρρυντικό παράδειγμα γι’ αυτό που θέλαμε να κάνουμε» σημείωσε.

Το ενδιαφέρον είναι ότι η πρώτη έκδοση του οίκου ήταν συμπτωματικά το τευχίδιο του Πατριαρχείου για τον Καθαγιασμό του Μύρου. «Για τη μειονοτική λογική μάλιστα συνιστά εξαιρετικά σημαντικό προηγούμενο» προσέθεσε ο 30χρονος Χάρης Θεοδωρέλης-Ρήγας, από την Αθήνα, που κατοικεί πλέον μόνιμα στην Πόλη. Τα τελευταία τέσσερα χρόνια εκπονεί το διδακτορικό του πάνω στη Ρωμαίικη Κοινότητα στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου του Βοσπόρου.

«Το Βήμα» τούς συνάντησε πριν από λίγες ημέρες στα προσωρινά τους γραφεία, σ’ ένα ιστορικό σοκάκι του Μπέγιογλου. Τώρα βρίσκονται ήδη στο νέο τους εκδοτικό «σπίτι» στο παλιό ρώσικο μοναστήρι που βρίσκεται στο Καράκιοϊ, στην περιοχή του Γαλατά. Οι ίδιοι πιστεύουν ότι με το έργο τους θα σπάσουν αυτή την ιδιότυπη «εσωστρέφεια» της κοινότητας των Ρωμιών, που αριθμεί πλέον 1.800 – 2.000 άτομα – κάποιοι ανεβάζουν τον αριθμό στις 3.000. Θέλουν να καταστήσουν προσβάσιμα στο τουρκόφωνο κοινό κλασικά έργα της νεοελληνικής γραμματείας, πρωτογενείς ιστορικές πηγές αλλά και σχετικά ακαδημαϊκά πονήματα. Αυτό θα το επιχειρήσουν μέσα από τις σειρές «Elenika» («Ελληνική Λογοτεχνία»), «Tanikliklar» («Μαρτυρίες») και «Politika Historika» («Πολίτικα Ιστορικά»).

Ο «Ιστός» θα ειδικευθεί στην έκδοση έργων στα ελληνικά, στα τουρκικά και σε δίγλωσσα βιβλία. Ετσι και στις δύο γλώσσες θα εκδοθεί για πρώτη φορά στην Τουρκία η «Ασκητική» του Νίκου Καζαντζάκη εγκαινιάζοντας τη λογοτεχνική σειρά. Για τις μαρτυρίες επελέγη πρώτα το αφήγημα του Θωμά Κοροβίνη «Φαχισέ Τσίκα» (για πρώτη φορά στην τουρκική γλώσσα) που στηρίζεται στην προφορική μαρτυρία της Ευθαλίας, μιας ηλικιωμένης γυναίκας από την Κερασούντα του Πόντου, η οποία παρακολουθεί τον πολυτάραχο βίο της από τα πολεμικά γεγονότα της Μαύρης Θάλασσας στις αρχές του προηγούμενου αιώνα ως την κατάληξή της στα μπορντέλα του Γαλατά στην Κωνσταντινούπολη – «φαχισέ» στα τουρκικά σημαίνει «ιερόδουλος». «Μας ενδιαφέρει το περιθώριο γενικότερα, αυτό το κομμάτι της οθωμανικής ιστορίας, αλλά και τα παραμελημένα κομμάτια της ρωμαίικης κουλτούρας. Ξέρετε, στην Πόλη υπήρχε και μια τεράστια φτωχολογιά που υπήρξε στ’ αλήθεια παραγωγός πολιτισμού, οι μαγαζάτορες, οι τραγουδιστές κ.ο.κ. Δεν θέλουμε να συντηρήσουμε τον μύθο ότι όλοι οι Ρωμιοί ήταν τραπεζίτες, μεγάλοι ευεργέτες, με λίγα λόγια να ανακυκλώσουμε το μεγαλείο του 19ου αιώνα. Δεν μας αρέσουν τα στερεότυπα» υπογράμμισε ο Χάρης.