Τσικλητήρας και Δώριζας

Η ΠΡΩΤΗ δεκαετία του 20ού αιώνα είναι για την Ελλάδα περίοδος δύσκολη με κοινωνικοπολιτική αναταραχή. Το νερό έβραζε στο καζάνι του χρόνου και ήρθε – ευτυχώς – η Επανάσταση στου Γουδή (1909) για να ανοίξει ο δρόμος, με την έλευση του Ελευθερίου Βενιζέλου, για την πανεθνική και παλλαϊκή εξόρμηση του 1912 που οδήγησε, σε μεγάλο βαθμό, στην αρτίωση του ελληνικού κράτους. Στον αθλητικό χώρο – όπου εστιάζεται και η μέριμνα της στήλης – συνέβησαν πολλά και διάφορα γεγονότα με επίκεντρο τους «Β’ Εν Αθήναις Ολυμπιακούς Αγώνες» όπου οι επευφημίες για τους νικητές στο κατάμεστο Παναθηναϊκό Στάδιο έσμιγαν με τη στεντόρεια λαϊκή φωνή για την Κρήτη, τη Μακεδονία, τη Θράκη, την υπόλοιπη Ηπειρο, τα νησιά του Αιγαίου, ακόμη και την Κύπρο. Ο απόηχος των Α’ Ολυμπιακών Αγώνων 1986 αλλά και οι επιπτώσεις από τον ανόητο και ανώφελο ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897 χρωμάτιζαν έντονα το σκηνικό της «μικρής» ακόμη σε μέγεθος Ελλάδας.

Σε αυτό το εθνικό, κοινωνικό και πολιτικό πλαίσιο τοποθετείται – προς ιστορική αξιολόγηση – και ο ελληνικός Αθλητισμός. Οι σωματειακοί άξονές του ήταν ο Πανελλήνιος ΓΣ (1891) και ο Εθνικός ΓΣ (1893). Δεν είναι τυχαίο ότι η ελληνική παρουσία στους Ολυμπιακούς του Λονδίνου 1908 εκφράστηκε δυναμικά, παρ’ όλα τα προβλήματα προετοιμασίας, με δυο αθλητές, συνομηλίκους, μόλις 20 ετών (είχαν γεννηθεί το 1888), τους Κωστή Τσικλητήρα και Μιχαήλ Δώριζα. Ηταν οι δυο όψεις του νομίσματος με εντελώς διαφορετική ιδιοσυστασία αλλά και την περαιτέρω όχι μόνο αθλητική εξέλιξη.

Ο ΤΣΙΚΛΗΤΗΡΑΣ – που δικαίως τοποθετείται στην κορυφή του ελληνικού αθλητισμού κατά τον 20ό αιώνα, όχι με τα συνήθη κριτήρια των μεταλλίων αλλά και με το ήθος που σφραγίστηκε το 1913 με τον θάνατό του (25 χρόνων) ως αποκορύφωμα του άδολου πατριωτισμού του, μέσα στη δίνη της εκστρατείας 1912-1913 αφού πλέον ο λαός τον είχε θρονιάσει πολύ ψηλά ως εθνικό ίνδαλμα. Οσο και αν ο Τσικλητήρας δικαιούται τον χαρακτηρισμό «μέγας» ο άλλος πόλος, ο ρίπτης Μιχαήλ Δώριζας, μάλλον έχει σκεπαστεί από τη λήθη και μόνο όσοι μελετούν και ερμηνεύουν την αθλητική ιστορία ή εντρυφούν στα του στίβου έχουν επαρκή γνώση του Δώριζα.

Η αναφορά στην Ελλάδα κατά τους Ολυμπιακούς του Λονδίνου (1908) δίνει ευκαιρία να θυμηθούμε αυτόν τον άλλο ευπατρίδη του ελληνικού αθλητισμού. Οι εκδηλώσεις για τον Κωστή Τσικλητήρα, καθώς έκλεισε αιώνας από το χρυσό μετάλλιό του στους Ολυμπιακούς του 1912 στη Στοκχόλμη (πρώτος στο μήκος χωρίς φόρα 3 μ. 37 και τρίτος στο ύψος 1 μ. 55), αναπτύσσονται σε εξόχως αθλητική και εθνική κλίμακα, καθώς στον κατάλογο των ολυμπιονικών έχει στο ενεργητικό του ένα χρυσό, δυο αργυρά και ένα χάλκινο μετάλλιο σε δυο συνεχόμενες διοργανώσεις. Γενικά ο θρύλος τον καλύπτει από τη γενέτειρά του Πύλο ως την Αθήνα του Πανελληνίου ΓΣ και τον μεγάλο παλλαϊκό πολεμικό πατριωτικό αγώνα του 1912-1913. Στους Ολυμπιακούς του Λονδίνου (1908) κατετάγη δεύτερος στο μήκος (3 μ. 22,5) και ύψος (1 μ. 55) χωρίς φόρα. Πολυσύνθετος αθλητής. Τερματοφύλακας της πρωτοποριακής ομάδας υδατοσφαίρισης του Πανελληνίου ΓΣ, κολυμβητής, ποδοσφαιριστής κ.ά.

Ο ΔΩΡΙΖΑΣ ήταν ένας άλλου τύπου πρωταθλητής. Το αγωνιστικό μητρώο του εκπληκτικό! Της διάκρισής του στο Λονδίνο (αργυρό μετάλλιο στον ακοντισμό) είχε προηγηθεί η τρίτη θέση στους «Μεσολυμπιακούς» του 1906, ως λιθοβόλου. Στο διάστημα 1907-1910 αναδείχθηκε 12 φορές πρώτος στους πανελληνίους αγώνες σε έξι αγωνίσματα: ακοντισμό, λιθοβολία, τα δυο «στυλ» της δισκοβολίας, πένταθλο, σφαιροβολία.

Ηρθε στην Αθήνα από τη γενέτειρά του Κωνσταντινούπολη. Οι ρίζες της οικογένειάς του στα Δωριζάτα της Κεφαλλονιάς. Με ύψος 1 μ. 78 αλλά ηράκλεια δύναμη. Εχασε τον διπλωμάτη πατέρα του προτού γεννηθεί και μετά από λίγα χρόνια τη μητέρα του. Τον μεγάλωσε μια θεία του. Φοίτησε στη σπουδαία Ροβέρτειο Σχολή. Αθλητής του Αρη στα Θεραπειά της Πόλης. Ηρθε στην Αθήνα έφηβος και έγινε αθλητής του άλλου άξονα του στίβου, του Εθνικού ΓΣ.

Ανθρωπος ξεχωριστής κουλτούρας, σπούδασε ανθρωπολογία και γεωγραφία στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβανίας (ΗΠΑ). Εκανε τρεις φορές τον γύρο του κόσμου και επέδειξε σημαντικό ερευνητικό έργο στην ανθρωπολογία και στην οικονομική γεωγραφία. Μιλούσε επτά γλώσσες. Εφυγε από τη ζωή το 1957, μάλλον νέος, αλλά η αθλητική και επιστημονική ακτινοβολία του ήταν έντονη στον ευρύτερο ελληνισμό. Εκτός από τις ΗΠΑ, στη Σμύρνη και στην Κύπρο.

Επισκεπτόταν συχνά την Αθήνα και το πρώτο μέλημά του ήταν να πάει στην παλαίστρα του Πανελληνίου ΓΣ. Αυτός ήταν σε αδρές γραμμές ο μεγάλος κοσμοπολίτης αθλητής-επιστήμονας της Ελλάδας.