ΤΟ ΒΗΜΑ – The Project Syndicate
Aκούμε όλο και περισσότερες προβλέψεις ότι το ευρώ θα έχει την μοίρα του κανόνα του χρυσού, στη δεκαετία του 1930. Και η συλλογιστική πίσω από τέτοιες προβλέψεις ακούγεται όλο και πιο πειστική. Αλλά σημαίνει αυτό ότι έχουν δίκαιο οι Κασσάνδρες που προδικάζουν το τέλος του ευρώ;
Μετά το Κραχ του 1929, η Ευρώπη χτυπήθηκε από ένα μαζικό αποπληθωριστικό σοκ. Η παραγωγή κατέρρευσε και η ανεργία εκτοξεύθηκε στα ύψη. Ανίκανες να συμφωνήσουν σε κοινή πολιτική, οι κυβερνήσεις έδρασαν μονομερώς. Η μία μετά την άλλη, εγκατέλειψαν τον κανόνα χρυσού, υποτιμώντας τα νομίσματά τους. Με τέτοια πιστωτική επέκταση, ανέκαμψαν, η μία μετά την άλλη, από την Μεγάλη Υφεση.
Σήμερα, η Ευρώπη έχει ξαναχτυπηθεί από ένα μαζικό αποπληθωριστικό σοκ. Αυτή τη φορά, το εμπόδιο είναι το ευρώ. Οι κυβερνήσεις δεν έχουν εθνικό νόμισμα για να το υποτιμήσουν, και δεν έχουν τη δικαιοδοσία για πιστωτική επέκταση, έχοντας εκχωρήσει την νομισματική πολιτική στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ). Καθώς η ανεργία εκτινάσσεται πάλι σε καταστροφικά ύψη, δεν θα έχουν άλλη εναλλακτική, λέγεται, από το να εγκαταλείψουν, μονομερώς, το ευρώ.
Και όμως, διστάζω να πιστέψω ότι θα εξελιχθούν έτσι τα πράγματα. Τρεις λόγοι με οδηγούν να νομίζω ότι, ίσως, το ευρώ επιζήσει.
Πρώτον, η εφαρμογή μιας αρμόζουσας νομισματικής αντίδρασης είναι πιο εύκολη όταν έχεις μόνο μία Κεντρική Τράπεζα. Αν η ΕΚΤ ελάμβανε αποφασιστικά μέτρα, θα μπορούσε να ρίξει λεφτά σε ολόκληρη την ευρωζώνη ώστε να αποφευχθεί μονομερής δράση από τις κυβερνήσεις. Αλλά ενώ η ΕΚΤ έχει την δυνατότητα, το ερώτημα είναι αν έχει την βούληση να το κάνει.
Δεύτερον, παρά τις πρόσφατες περικοπές στα προγράμματα κοινωνικής πρόνοιας, οι άνεργοι εισπράττουν υψηλότερα επιδόματα απ’ ό,τι στη δεκαετία του 1930. Και αυτό μειώνει τις λαϊκίστικες πιέσεις για έξοδο από το ευρώ. Το θέμα είναι βέβαια, κατά πόσο τις μειώνει, και κατά πόσο μπορεί να αντέξει το πολιτικό κέντρο.
Τρίτον, οι πολιτικές προϋποθέσεις για συλλογική αντίδραση είναι καλύτερες σήμερα. Οι πολιτικές εντάσεις ανάμεσα στη Γαλλία και στη Γερμανία μπορεί να κλιμακωθούν τους ερχόμενους μήνες και χρόνια, μετά τη νίκη του Φρανσουά Ολάντ στις γαλλικές προεδρικές εκλογές, αλλά δεν πρόκειται να οδηγήσουν σε ρήξη.
Επιπλέον, οι ευρωπαϊκές χώρες σήμερα είναι διατεθειμένες να κάνουν μεγάλες προσπάθειες για να σώσουν το ευρώ, φοβούμενες ότι η κατάρρευσή του θα θέσει σε κίνδυνο την κοινή αγορά τους. Αντιθέτως, όταν οι χώρες άρχισαν να εγκαταλείπουν τον κανόνα του χρυσού το 1931, δεν υπήρχε πλέον κοινή αγορά για να την προστατεύσουν.
Αυτοί οι λόγοι δημιουργούν αμφιβολίες για το κατά πόσον θα μπορούσε να έχει το ευρώ τη μοίρα του κανόνα του χρυσού. Στη δεκαετία του 1930, οι χώρες δεν μπορούσαν να δράσουν μαζί επειδή δεν μπορούσαν να συμφωνήσουν στη διάγνωση του προβλήματος. Η κάθε μία εξηγούσε την Μεγάλη Υφεση με διαφορετικούς λόγους, κάτι που τις οδηγούσε να προτείνουν διαφορετικές θεραπείες, τις οποίες εφήρμοσαν μονομερώς.
Σήμερα, η συμφωνία στη διάγνωση διευκολύνει την εφαρμογή μιας κοινής αντίδρασης. Η διαφορά είναι ότι πληθαίνουν οι ενδείξεις πως η θεραπεία στην οποίαν έχουν συμφωνήσει οι χώρες της Ευρώπης – η λιτότητα – σκοτώνει τον ασθενή. Γίνεται τώρα συζήτηση για την προσαρμογή της δόσης, αλλά τα λόγια δεν έχουν γίνει ακόμη πράξη.
* Ο Μπάρι Αϊχενγκριν είναι καθηγητής πολιτικών και οικονομικών επιστημών στο πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Μπέρκλεϊ, και πρώην πολιτικός σύμβουλος στο ΔΝΤ.
