Α. ΒΑΛΑΒΑΝΙΔΗΣ – Θ. ΒΛΑΧΟΓΙΑΝΝΗ
Πράσινη Χημεία και Πράσινη Τεχνολογία
Εκδόσεις: Σύγχρονα Θέματα 2012,
σελ. 223, τιμή 25 ευρώ
Η Πράσινη Χημεία ήταν μια αφηρημένη έννοια επί δεκαετίες, γράφουν οι συγγραφείς του βιβλίου, και αυτό δεν είναι κάτι που σε κάνει να χαίρεσαι. Οταν μάλιστα σκέφτεσαι πόσες χημικές ουσίες υπάρχουν ακόμη και μέσα στο ίδιο σου το σπίτι… Από τα ξύλινα έπιπλα και τα βερνίκια τους ως τα απορρυπαντικά για τα ρούχα, τις μπογιές στους τοίχους, τις σκόνες καθαρισμού και τις πάνες των μωρών. Σήμερα «Πράσινη Χημεία είναι η χρησιμοποίηση ενός συνόλου αρχών με την εφαρμογή των οποίων μειώνεται ή εξαλείφονται η δημιουργία και η χρήση επικίνδυνων ουσιών στις διεργασίες σχεδιασμού, παραγωγής και εφαρμογής των χημικών προϊόντων». Κατά τη γνώμη μου, η λεγόμενη Πράσινη Χημεία δεν έχει επιβληθεί με τους απαραίτητους νόμους αλλά έχει αφεθεί να υπηρετείται κατά συνείδηση από τις χημικές βιομηχανίες. Είναι ακόμη συμπεριφορά και όχι κανόνας. Οποιος παραδέχεται τη χρησιμότητα της αειφόρου ανάπτυξης, που «καλύπτει τις ανάγκες του παρόντος χωρίς να θέτει σε κίνδυνο τη δυνατότητα των μελλοντικών γενεών να καλύψουν τις δικές τους ανάγκες», θα έπρεπε να αισθάνεται την ανάγκη να ακολουθήσει τις 12 βασικές αρχές της Χημείας αυτής. Βέβαια ο κόσμος «ξυπνάει» και η ζήτηση ουσιών χωρίς παρενέργειες αυξάνεται. Αυτό για να συμβεί προϋποθέτει ψάξιμο και ενημέρωση, αφού το σχολείο δεν έχει καταλάβει ακόμη ότι εκεί θα μπορούσε να παίξει σπουδαίο ρόλο, δημιουργώντας ενημερωμένους και απαιτητικούς καταναλωτές.
Βιβλία λοιπόν όπως αυτό του Αθ. Βαλαβανίδη, καθηγητή στο Τμήμα Χημείας του Πανεπιστημίου Αθηνών, και της Θωμαΐδος Βλαχογιάννη, διδάκτορος Χημείας και ειδικευμένης σε δράσεις σχετικές με τις χημικές ουσίες, μας είναι απολύτως απαραίτητα. Οι συγγραφείς το απευθύνουν κυρίως σε καθηγητές Μέσης Εκπαίδευσης, φοιτητές και πανεπιστημιακούς. Επειδή όμως κάθε άλλο παρά γεμάτο είναι με χημικές αντιδράσεις και ακατανόητες για τους μη ειδικούς αναλύσεις, απευθύνεται και σε ανήσυχους αναγνώστες. Υπάρχουν κεφάλαια για τους Τοξικούς Οργανικούς Διαλύτες, τη Φαρμακευτική Βιομηχανία (πολύ ενδιαφέρον), τη Γεωργία, τα Βιοκαύσιμα, την Εξοικονόμηση Νερού και το ακόμη πιο ενδιαφέρον «Αποσυναρμολόγηση και Ανακύκλωση Αυτοκινήτων, Ηλεκτρικών και Ηλεκτρονικών Συσκευών», ενώ στο τέλος δίνονται πληροφορίες για προγράμματα πανεπιστημίων σε προ- και μετα- πτυχιακό επίπεδο σχετικά με την Πράσινη Χημεία. Κάθε κεφάλαιο ακολουθείται από βιβλιογραφία ενημερωμένη ως και το 2011. Ο αναγνώστης αιφνιδιάζεται βέβαια από τα τυπογραφικά, ορθογραφικά, ακόμη και εκφραστικά λάθη που… κάνουν πάρτι στο βιβλίο. Αυτό όμως είναι κάτι που δεν έχει να κάνει με το καθαυτό περιεχόμενό του, αφού στις 223 σελίδες του βιβλίου περιλαμβάνονται θέματα πολύ χρήσιμα και καινοτόμα (π.χ., η παραγωγή φαρμάκων αλλά με την παραγωγή όσο γίνεται λιγότερων αποβλήτων, καταλήγοντας και στην ακόμη πιο ριζοσπαστική άποψη ότι τελικά δεν θα πρέπει να υπάρχει καν η έννοια «απόβλητο»!). Πολλά στοιχεία από το περιεχόμενο του βιβλίου θα βρείτε στη διεύθυνση: www.chem.uoa.gr/scinews/greenchem/Green_chem.htm.
Νανο-ηθική
Κ. Α. ΧΑΡΙΤΙΔΗΣ, Τ. Κ. ΒΙΔΑΛΗΣ
Νανοεπιστήμες και νανοτεχνολογίες – το αίτημα της ρύθμισης
Εκδόσεις Σάκκουλα – 2010,
σελ. 91, τιμή 12 ευρώ
Ενα άρθρο μας, την Πρωτομαγιά, έθετε για πρώτα φορά αναλυτικά τους ενδοιασμούς που γεννά η εξάπλωση των παραγώγων της νανοτεχνολογίας (βλ. www.tovima.gr/science/article/?aid=329219). Πολλοί από τους αναγνώστες ένιωσαν ότι είχαν πολλά ακόμη να μάθουν γι’ αυτούς τους «αόρατους» εισβολείς στη ζωή μας. Ωστόσο, πού θα μπορούσαν να στραφούν και τι να διαβάσουν;
Το βιβλίο που συνέγραψαν από κοινού ο αναπληρωτής καθηγητής στη Σχολή Χημικών Μηχανικών του ΕΜΠ Κώστας Χαριτίδης και ο εξειδικευμένος σε θέματα βιοηθικής νομικός Τάκης Βιδάλης προσφέρει ακριβώς μια τέτοια συνοπτική αλλά περιεκτική πληροφόρηση. Στα τρία κεφάλαια του βιβλίου τους μας εξηγούν αρχικά ποιο ακριβώς είναι το αντικείμενο των νανοεπιστημών, ποια η αγορά των προϊόντων νανοτεχνολογίας και ποιες οι προοπτικές τους. Στη συνέχεια αναλύουν τη δεοντολογία της νανοτεχνολογίας, τη διαχείριση των κινδύνων της και το πλαίσιο των επιπτώσεών της στον άνθρωπο και στο περιβάλλον. Στο τρίτο κεφάλαιο, το «Δίκαιο της νανοτεχνολογίας», δίνουν τις περισσότερες σελίδες τους, παρουσιάζοντάς μας τους σχετικούς κανόνες του διεθνούς δικαίου, εστιάζοντας ύστερα στο τι λέει για τον τομέα το δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ενωσης και καταλήγοντας με το τι λέει το ελληνικό δίκαιο και πώς προστατεύεται ο καταναλωτής.
Το βιβλίο είναι μεστό, καλογραμμένο και χρήσιμο. Διαφωνώ βεβαίως απόλυτα με τη διάσταση μεταξύ του κόστους της μονόχρωμης παραγωγής του και της τιμής πώλησής του, αλλά για όποιον ψάχνει την υπεύθυνη ενημέρωση στο θέμα είναι το ενδεδειγμένο.
