Την περασμένη εβδομάδα παρακολούθησα ένα συνέδριο στο Μέγαρο Μουσικής με θέμα «Τα χαρισματικά παιδιά και οι ιδιαίτερες ανάγκες τους». Δεδομένου ότι έμφαση δίνεται περισσότερο σε παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες, δυσλεξία, αυτισμό ή κάποια αναπηρία, σκέφτηκα ότι τα χαρισματικά παιδιά, τα παιδιά που είναι φύσει ταλαντούχα και ξεχωριστά είναι παραμελημένα και αναξιοποίητα από το εκπαιδευτικό περιβάλλον.
Τα χαρισματικά παιδιά ανήκουν στο 2% των ανθρώπων εφόσον ο δείκτης νοημοσύνης τους αγγίζει το 120 και άνω. Πέρα από υψηλή νοημοσύνη, τα παιδιά αυτά έχουν έμφυτα ταλέντα σε τομείς όπως η μουσική, η ζωγραφική κ.ά. και χαρακτηρίζονται από έντονη δημιουργικότητα, δηλαδή την ικανότητα να βρίσκουν εναλλακτικές λύσεις σε διάφορα ζητήματα. Επίσης παρουσιάζουν διαφορετική ανάπτυξη σε σχέση με τα φυσιολογικά παιδιά. Με άλλα λόγια, μαθαίνουν να μιλούν, να γράφουν, να διαβάζουν σε πολύ μικρή ηλικία και συνήθως είναι αυτοδίδακτα.
Σε γενικές γραμμές, είναι παιδία που σκέφτονται, μαθαίνουν και δουλεύουν διαφορετικά και νοιάζονται περισσότερο για την ουσία παρά για τους τύπους, γι αυτό πολλές φορές χαρακτηρίζονται ως ονειροπόλα και μοναχικά. Χαρακτηριστικό παράδειγμα χαρισματικού παιδιού είναι ο Νίτσε ο οποίος σε ηλικία 9 ετών δημιούργησε τη πρώτη ποιητική του συλλογή. Δυστυχώς το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα είναι άκαμπτο και ισοπεδωτικό απέναντι στη διαφορετικότητα, καταδικάζοντας τα ευφυή παιδιά να χωρέσουν στο καλούπι του μέσου όρου.
Πόσο ηθικά ορθό είναι να καταδικάζεις ένα παιδί σε μια «φτωχή» σχολική αίθουσα που δεν προνοεί γι αυτό, με τα κατάλληλα ερεθίσματα και εφόδια; Είναι αλήθεια ότι όλοι οι άνθρωποι είναι μοναδικές και ανεπανάληπτες προσωπικότητες και ότι ένα υψηλό αποτέλεσμα σε ένα IQ τεστ δε σημαίνει απαραίτητα χάρισμα, αν δε καλλιεργηθεί και δεν εξασκηθεί. Άλλωστε μπορεί κάποιος να έχει Porche και να τρέχει με 50 km/h και κάποιος άλλος να έχει Datsun και να τρέχει με 120 km/h.
Το θέμα είναι όμως ότι πλέον δεν έχουμε τα περιθώρια να αφήσουμε να χαθεί κανένα «μυαλό». Η χώρα μας βρίσκεται στο χείλος του γκρεμού, στη κρισιμότερη φάση των τελευταίων δεκαετιών και παρατηρείται έντονα το φαινόμενο της εγκατάλειψης της Ελλάδας από πολλά «μυαλά» γιατί ακριβώς δε δημιουργούνται οι συνθήκες για να μείνουν. Είναι ώρα να αποσυνδέσουμε τη χαρισματικότητα από την αριστεία και την «κάστα των φυτών» και να την μεταφέρουμε στο επίπεδο των αναγκών που εγείρονται από αυτήν. Δε μιλάμε σε καμία περίπτωση για κατηγοριοποίηση ανθρώπων αλλά για ποιοτική αξιοποίηση τους. Μη ξεχνάμε άλλωστε ότι ο Μπετόβεν αν και δεν υπήρξε καλός μαθητής παρέδωσε μια τεράστια κληρονομιά στη μουσική.
Ένα χαρισματικό παιδί μπορεί να χαθεί και να μη γίνει χαρισματικός άνθρωπος αν δεν διαμορφωθεί σε ένα κατάλληλο κλίμα πρόνοιας και ευκαιριών. Είναι επιτακτική ανάγκη το Υπουργείο Παιδείας σε συνεργασία με το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο να εμπλουτίσει την ύλη των σχολικών εγχειριδίων, ιδιαίτερα του Δημοτικού Σχολείου, με ασκήσεις και δραστηριότητες που απαιτούν μεγαλύτερη νοητική διεργασία και όψιμη κριτική ικανότητα. Πέρα από την αναδιαμόρφωση του γνωστικού αντικειμένου, πρέπει να εφαρμόσει την τακτική επιτάχυνσης σύμφωνα με την οποία τα χαρισματικά παιδιά παρακολουθούν μαθήματα μεγαλύτερων τάξεων.
Τέλος, αν και ουτοπικό, ενδείκνυται η δημιουργία ειδικών σχολείων, όπως είναι εκείνα για τα παιδιά με ειδικές ανάγκες και δυνατότητες, έτσι ώστε να δοθούν στα χαρισματικά παιδιά όλα εκείνα τα ερεθίσματα για να ανελιχθούν και να ξεχωρίσουν. Ως παιδαγωγός, ύστερα από την ημερίδα που παρακολούθησα, προτρέπω όλους τους γονείς αν διακρίνουν κάποια ιδιαίτερα γνωρίσματα στα παιδιά τους όπως περίεργες απορίες ή γρήγορη ομιλία ή ταλέντο σε κάποιο τομέα χωρίς να έχουν διδαχθεί προηγουμένως πάνω σε αυτόν, να κάνουν ένα IQ τεστ. Αν παρουσιαστούν υψηλά αποτελέσματα στο δείκτη νοημοσύνης τους να τα εγγράψουν στο δημοτικό σχολείο ένα χρόνο νωρίτερα από το προβλεπόμενο (επιτρέπεται νομοθετικά) και να στέκονται σαν συνοδοιπόροι δίπλα τους, ούτε αποτρεπτικά ούτε όμως και υπερ-βοηθητικά.
Χρησιμοποιώντας, κλείνοντας, την πιο «πολυφορεμένη» φράση από την Ασκητική του Καζαντζάκη «..Ν αγαπάς την ευθύνη..Να λες εγώ, εγώ μονάχος μου θα σώσω τον κόσμο..Αν δε σωθεί εγώ θα φταίω», οφείλω να πω ότι οι πράξεις μας καθορίζουν τα γεγονότα και η πραγματική δυναμική προσδιορίζεται από τη συμβολή όλων. Εμείς καθορίζουμε το μέλλον, την έκβαση των καιρών. Εποχή δεν είναι ο,τι μας δίνεται αλλά κυρίως ο,τι μένει. Ας στηρίξουμε αυτούς που έχουν την ικανότητα να στηρίξουν την Ελλάδα.
Δήμητρα Σιαχάμη Τελειόφητη Παιδαγωγικής Ακαδημίας Αθηνών
