Δημήτρης Ψαθάς: Εγινε χρονογράφος επειδή ξεχνιόταν στα δικαστήρια

Εκείνος τους εξηγούσε ότι ξεχνιόταν στους χώρους των δικαστηρίων. Εβρισκε εξαιρετικά ενδιαφέρον το να παρακολουθεί δίκες. «Δηλαδή, τι είναι αυτό που σε μαγνητίζει;» τον ρωτούσαν. Και ο Δημήτρης Ψαθάς άρχιζε να τους διηγείται με το νι και με το σίγμα καθετί που είχε συμβεί μέσα στην αίθουσα. «Ε, τότε, λοιπόν, γράψε αυτά που παρακολουθείς» φαίνεται πως του είπαν και έτσι ξεκίνησε τη δημοσιογραφική του καριέρα ως δικαστικού συντάκτη.

Δέκα χρόνια μετά συνέχισε την πορεία του στον χώρο μετακομίζοντας στα τότε «Αθηναϊκά Νέα» του συγκροτήματος Λαμπράκη με στιγμιότυπα από τα δικαστήρια και με το ψευδώνυμο «Ο μάρτυς». Το 1937 ανέλαβε το χρονογράφημα στην ίδια εφημερίδα, η οποία μεταπολεμικά ονομάστηκε πλέον «Τα Νέα», όπου και παρέμεινε για περίπου 40 χρόνια. Με τα «Εύθυμα και σοβαρά» του, που δημοσιεύονταν στην πρώτη σελίδα, ο Ψαθάς εμπότισε το χρονογράφημα με μπόλικη δόση πολιτικής.

«Μέσα στη δεκαετία του ΄60, εποχή ταραγμένη και δύσκολη, το χρονογράφημα του Ψαθά ήταν (μαζί με τη γελοιογραφία του Δημητριάδη) εξοντωτικό πολιτικό όπλο. Σε βαρύτητα μετρούσε περισσότερο από το κύριο άρθρο των «Νέων»» έγραφε το 1991 ο Νίκος Δήμου στο δοκίμιό του «Ο θάνατος του χρονογραφήματος». Είδος που μετρά περίπου 100 χρόνια ζωής και το οποίο καλλιέργησαν ουκ ολίγοι πριν από τον Ψαθά, μεταξύ των οποίων ο Ιωάννης Κονδυλάκης, ο Παύλος Νιρβάνας, ο Σπύρος Μελάς και ο Παύλος Παλαιολόγος, στην αρχή το χρονογράφημα ήταν περισσότερο λογοτεχνικό, για να εξελιχθεί σε όλο και περισσότερο πολιτικό. «Καθημερινή ιστορία της ζωής και φιλοσοφία της» το είχε χαρακτηρίσει ο Νιρβάνας στον εναρκτήριο λόγο του στην Ακαδημία Αθηνών. «Είναι η ιστορία της ζωής και του δευτερολέπτου» είχε προσθέσει.

«Ημουν στο γραφείο με τον Ψαθά από το 1963 ως τότε που έφυγε από «Τα Νέα»» θυμάται ο Λευτέρης Παπαδόπουλος. «Καθημερινά ερχόταν κατά τις 10.30-11. Εμπαινε μέσα σοβαρός, έλεγε μια καλημέρα και καθόταν να γράψει. Το γραφείο του ήταν πλάτη με τον τοίχο που μας χώριζε από το γραφείο του Νίτσου, που ήταν τότε διευθυντής. Μαζί με τον Ψαθά κι εμένα, στον ίδιο χώρο ήταν ο Φάνης Κλεάνθης, που έκανε ύλη στα καλλιτεχνικά, ενώ διαγωνίως του Ψαθά καθόταν ο Φωκίων Δημητριάδης, ο μεγαλύτερος τότε γελοιογράφος στον κόσμο. Εκεί έγραφαν αργότερα και ο Πηλιχός, ο Σταματίου και η Μαρία Παπαδοπούλου. Κοντά στο δικό μου γραφείο, που ήταν στην άκρη δεξιά, καθόταν και ο Ανδρέας Σακαλής».

«Θυμάμαι ότι, ενώ όλοι τότε γράφαμε στα γνωστά δημοσιογραφικά μπλοκ, εκείνος ζητούσε από τον καφετζή ένα μαχαίρι για να κόψει στη μέση τα χαρτιά. Κι έτσι έγραφε στο μισό χαρτί με μια χρυσή πένα Πάρκερ – ποτέ με στυλό ή απλό Μπικ. Οσο έγραφε δεν σήκωνε καθόλου το κέφαλο. Μόλις τελείωνε, πήγαινε να παραδώσει το χειρόγραφό του στην ύλη. Υπεύθυνος ήταν τότε ο Μαγγανάρης, στον οποίο το παρέδιδε με τη φράση «bonjour jeunesse» («καλημέρα νιότη»), μια φράση που χρησιμοποιούσε πολύ ο υλατζής, γιατί δεν ήταν πια και τόσο νέος… Επειτα επέστρεφε στο γραφείο, έπινε ένα ουζάκι με ένα φθηνομεζεδάκι, άναβε ένα τσιγάρο και έφευγε».

Η ζωή του ήταν περισσότερο σχετική με του Φωκίωνα Δημητριάδη, με τον οποίο συζητούσαν κάθε μέρα προτού πιάσουν δουλειά. «Ο Ψαθάς τού έδινε ιδέες για γελοιογραφίες. Αλλωστε, και ο Δημητριάδης ήταν αμίλητος… Το χρονογράφημά του έμπαινε στην πρώτη σελίδα αριστερά, σε μια εποχή που η κυκλοφορία της εφημερίδας στην Αθήνα και στον Πειραιά ήταν 250.000… Ηταν εξαιρετικά δημοφιλής. Ο κόσμος τού έστελνε γράμματα, εκατοντάδες γράμματα. Είχε δύναμη και επιρροή με αυτά που έγραφε στην εφημερίδα. Στο γραφείο δεν δεχόταν κόσμο – μόνο τον Γιάννη Γκιωνάκη θυμάμαι, που μια εποχή ερχόταν συχνά γιατί θα ανέβαζε ένα έργο του».

Ηταν 1976 όταν ο Δημήτρης Ψαθάς αποφάσισε να φύγει από «Τα Νέα» για τη νεοσύστατη τότε «Ελευθεροτυπία», όπου και παρέμεινε ως τον ξαφνικό θάνατό του, τον Νοέμβριο του 1979, σε ηλικία 72 ετών.

Μια παράσταση και μια έκθεση
Με αφορμή την κάθοδο της παράστασης του ΚΘΒΕ «Μαντάμ Σουσού» στην Αθήνα, πραγματοποιείται μια μεγάλη έκθεση φωτογραφίας από τη ζωή και το έργο του Δηµήτρη Ψαθά, από το αρχείο της οικογένειας Ψαθά και με την επιμέλεια της εγγονής του Λένας Νίτσου-Ψαθά. Τριάντα τρία χρόνια μετά τον θάνατό του και 73 από τότε που ξεκίνησε η «Μαντάμ Σουσού», τιμάται ο δημοσιογράφος και συγγραφέας – και μαζί του ένα κομμάτι του ελληνικού θεάτρου αλλά και της εποχής του. Η πορεία της ηρωίδας του από τον Μπίθουλα (στην Ακαδημία Πλάτωνος) ως το Κολωνάκι ξεκίνησε ως ευθυμογράφημα στο προπολεμικό εβδομαδιαίο περιοδικό «Οικογενειακός θησαυρός» (1939), στη συνέχεια έγινε βιβλίο (1941), νούμερο κατοχικών επιθεωρήσεων, θεατρικό έργο (1942), κινηματογραφική ταινία (1948), ραδιοφωνική εκπομπή (1950), τηλεοπτικό σίριαλ (1972 και 1986). Ως βιβλίο και θεατρικό έργο έχει μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες και έχει παιχτεί με επιτυχία εντός και εκτός Ελλάδος.

Στην έκθεση, που πραγματοποιείται στο Φουαγέ του «Ελληνικού Κόσμου» στην οδό Πειραιώς, περιλαμβάνονται ανέκδοτες φωτογραφίες από την προσωπική και επαγγελματική πορεία του, ιστορικές φωτογραφίες της «Μαντάμ Σουσούς», καθώς και στιγμές από τα θεατρικά ανεβάσματα των έργων του Ψαθά, από τις αναγνώσεις και τις πρόβες ως τις πρεμιέρες.