Τα έθιμα του Πάσχα στην Ελλάδα

Στην Αράχωβα, ανήμερα του Πάσχα ξεκινάει η περιφορά της Εικόνας του Αγίου Γεωργίου την οποία συνοδεύουν γύρω στα 500 άτομα, ντυμένα όλα με παραδοσιακές Αραχωβίτικες ενδυμασίες. Από την Κυριακή ξεκινάει το «Πανηγυράκι του Αγίου Γεωργίου», όπως το λένε οι ντόπιοι, που διαρκεί μέχρι την Τετάρτη και περιλαμβάνει χορούς, τραγούδια και αγωνίσματα, όπως η σφαιροβολία, η πάλη και το σήκωμα της πέτρας. «Από τα πιο γνωστά αγωνίσματα είναι ο αγώνας δρόμου των γερόντων (ανηφορικός δρόμος), οι οποίοι ξεκινούν από την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου και φτάνουν στο λόφο. Σε όλα τα αγωνίσματα ο κόσμος συμμετέχει με παραδοσιακές φορεσιές και οι νικητές παίρνουν έπαθλο ένα αρνί», αναφέρει η κ. Σπυριδούλα Γκικοπούλου, υπάλληλος στο Δήμο Αράχωβας.

Στη Ναύπακτο, το βράδυ της Μ.Παρασκευής, πλήθος κόσμου, ντόπιοι και επισκέπτες, ακολουθούν την περιφορά του Επιταφίου, σχηματίζοντας πομπές, οι οποίες διέρχονται από το λιμάνι. Εκεί βρίσκονται αναμμένες δάδες, ειδικά τοποθετημένες στις τάπες του Κάστρου. Στο μέσον της εισόδου του λιμανιού οι δάδες σχηματίζουν ένα μεγάλο σταυρό, που φωταγωγεί ολόκληρο το λιμάνι συνθέτοντας μία φαντασμαγορική εικόνα. Το έθιμο συνδυάζει τη θρησκευτική μυσταγωγία με την ηρωική προσπάθεια του μπουρλοτιέρη Ανεμογιάννη να πυρπολήσει τη τουρκική ναυαρχίδα στον χώρο αυτό.

Στο Λεωνίδιο, το βράδυ της Ανάστασης ο ουρανός γεμίζει με φωτεινά αερόστατα, τα οποία ανυψώνονται από τους πιστούς κάθε ενορίας. Τα αερόστατα άρχισαν να κατασκευάζονται στο χωριό στα τέλη του 19ου αιώνα και οι Λεωνιδιώτες συνεχίζουν να τα φτιάχνουν μέχρι σήμερα. Το έθιμο έχει τις ρίζες του σε ντόπιους ναυτικούς που γυρίζοντας τον κόσμο, εντυπωσιάστηκαν από αντίστοιχο έθιμο ασιατικής χώρας και στη συνέχεια το μετέφεραν στην πατρίδα τους. «Πεντακόσια περίπου αερόστατα κατασκευάζονται κάθε Πάσχα στο χωριό από τις πέντε ενορίες. Βέβαια, κάποια από αυτά δεν καταφέρνουν να ανάψουν και τότε ακολουθούν πειράγματα από τους άλλους ενορίτες. Το ίδιο γίνεται και αν κάποιο αερόστατο πάρει φωτιά και καεί στον αέρα, γιατί αυτό σημαίνει ότι η κατασκευή του δεν ήταν και τόσο πετυχημένη» εξηγεί ο κ. Μανώλης Ρεντούλης, υπεύθυνος στο γραφείο τύπου του δήμου.

Στην Καλαμάτα, αναβιώνει ένα έθιμο, που πηγάζει από τους απελευθερωτικούς αγώνες του 1821, ο διαγωνισμός των «μπουλουκιών» (ομάδες παικτών) ή αλλιώς σαϊτοπόλεμος. Σύμφωνα με το θρύλο, οι Μεσσήνιοι χρησιμοποίησαν σαΐτες γεμάτες εκρηκτικά και αναχαίτισαν το ιππικό των Τούρκων, τρομάζοντας τα άλογα τους και αποδεικνύοντας για άλλη μια φορά ότι η νίκη σε μια μάχη δεν αποκτιέται μόνο μέσα από την αριθμητική υπεροχή. Οι διαγωνιζόμενοι με παραδοσιακές ενδυμασίες και οπλισμένοι με σαΐτες, δηλαδή με χαρτονένιους σωλήνες γεμάτους μπαρούτι, επιδίδονται σε σαϊτοπόλεμο, στο γήπεδο του Μεσσηνιακού με τη συμμετοχή πλήθους κόσμου.

Κυκλάδες

Στην Κύθνο την Κυριακή του Πάσχα κάνουν…κούνια «Στην πλατεία του νησιού στήνεται μία κούνια, στην οποία κουνιούνται αγόρια και κορίτσια ντυμένα με παραδοσιακές στολές. Αυτός ή αυτή που θα κουνήσει κάποιον, δεσμεύεται ενώπιον Θεού και ανθρώπων για γάμο» αναφέρει ο αντιδήμαρχος κ. Κωνσταντίνος Φιλιπαίος. Εκτός από το έθιμο της «Κούνιας», το βράδυ του Μ.Σαββάτου επικρατεί το έθιμο του «συχώριου». Ολοι όσοι έχουν πεθαμένους συγγενείς φέρνουν στην εκκλησία ψητά, κρασί και ψωμί, τα οποία έχει «διαβάσει» ο παπάς και τα προσφέρουν στους επισκέπτες και στους κατοίκους του νησιού.

Στη Σύρο οι καθολικοί και οι ορθόδοξοι γιορτάζουν συγχρόνως τις μέρες του Πάσχα. Οι Επιτάφιοι των Καθολικών στην Ανω Σύρο ξεκινούν από τον ναό του Αγίου Γεωργίου. Στην Ερμούπολη ο επιτάφιος των Καθολικών ξεκινάει από τον Ιερό Ναό Ευαγγελιστών, οι επιτάφιοι των Ορθοδόξων, από τις ενορίες Αγίου Νικολάου, της Κοιμήσεως και τη Μητρόπολη της Μεταμορφώσεως. Κατά την περιφορά τους συναντώνται στην κεντρική πλατεία Μιαούλη, όπου γίνεται κατανυκτική δέηση.

Στην Πάρο, η περιφορά του Επιταφίου της Μάρπησσας, κάνει δεκαπέντε περίπου στάσεις. «Σε κάθε στάση φωτίζεται και ένα σημείο του βουνού, όπου τα παιδιά ντυμένα Ρωμαίοι στρατιώτες ή μαθητές του Χριστού, αναπαριστούν σκηνές από την είσοδο στα Ιεροσόλυμα, την προσευχή στο Όρος των Ελαιών, το Μαρτύριο της Σταύρωσης και την Ανάσταση. Όταν τελειώσει ο επιτάφιος τα κεριά δεν τα πετάνε αλλά τα κρατούν και όταν έχει φουρτούνα, βρέχει ή αστράφτει, τα ανάβουν για να περάσει η κακοκαιρία» αναφέρει η κ. Αννα Κάγκανη , πρόεδρος πολιτιστικής επιχείρησης.

Στο νησί της Αποκάλυψης, την Πάτμο, επίκεντρο των τελετών και ακολουθιών αποτελεί ο «Νιπτήρας». Στολίζεται με λαμπρές βάγιες και ποικιλία ανοιξιάτικων λουλουδιών. Την Μ.Πέμπτη γίνεται αναπαράσταση του «Μυστικού Δείπνου» του Νιπτήρα σε κεντρική πλατεία της Χώρας, όπου ο Ηγούμενος πλένει τα πόδια 12 μοναχών, όπως έκανε και ο Ιησούς με τους μαθητές του. Την Κυριακή του Πάσχα, στο Μοναστήρι της Πάτμου γίνεται η δεύτερη Ανάσταση κατά την οποία το Αναστάσιμο Ευαγγέλιο μπορούμε να το ακούσουμε σε επτά γλώσσες (ιταλικά, ρώσικα, γαλλικά, αγγλικά, γερμανικά, σέρβικα και αρχαία ομηρικά ελληνικά) .

Νησιά Β.Α Αιγαίου

Στη Χίο, ο γνωστός πλέον ρουκετοπόλεμος είναι ένα παλιό Βρονταδούσικο έθιμο που έχει τις ρίζες του στην τουρκική κατοχή. Από τα αυτοσχέδια κανονάκια, που έφτιαχναν οι ενορίτες φτάσαμε στις σημερινές αυτοσχέδιες ρουκέτες, βεγγαλικά, φτιαγμένα από νίτρο, θειάφι και μπαρούτι. Η προετοιμασία των ρουκετών αρχίζει αμέσως μετά το Πάσχα για να είναι έτοιμες την επόμενη χρονιά. Οι ποσότητες, τα τελευταία χρόνια, φτάνουν στις μερικές χιλιάδες και το θέαμα που δημιουργούν οι ρουκέτες, όταν εκτοξεύονται στον ουρανό του Βροντάδου εντυπωσιακό. Εξαιτίας ατυχημάτων, τα τελευταία χρόνια έχουν ληφθεί μέτρα για την προστασία των παρευρισκομένων, έτσι ώστε να διασωθεί το έθιμο.

Στην Κέρκυρα, οι «μπότιδες» πέφτουν… βροχή. Στις 11 το πρωί του Μ. Σαββάτου όταν τελειώσει η ακολουθία της πρώτης Ανάστασης στη Μητρόπολη και αφού τελειώσει και η περιφορά του επιταφίου του Αγίου Σπυρίδωνα, χτυπούν οι καμπάνες των εκκλησιών και από τα παράθυρα των σπιτιών πέφτουν κατά χιλιάδες, πήλινα δοχεία γεμάτα νερό (μπότιδες) στους δρόμους, με μεγάλο κρότο. Αυτό το έθιμο έχει τις ρίζες του στο χωρίον του Ευαγγελίου «Συ δε Κύριε Ανάστησόν με ίνα συντρίψω αυτούς ως σκεύη κεραμέως».

Οι Κερκυραίοι, όμως, δεν μένουν εκεί συνεχίζουν αμέσως μετά για το «Μαστέλο» (βαρέλι). Στην «Pinia» και κάτω από την μεταλλική κουκουνάρα, που κρέμεται αναβιώνει το έθιμο της «Μαστέλας». «Στη μέση του πεζοδρομίου τοποθετούμε ένα ξύλινο βαρέλι, στολισμένο με μυρτιές και βέρντε γεμάτο με νερό. Ο κόσμος ρίχνει νομίσματα για ευχές στο νερό και μόλις ακουστούν οι καμπάνες τρέχουν να μπουν στο βαρέλι. Οποιος προλάβει να μπει, παίρνει τα χρήματα, αφού έχει γίνει μουσκίδι και έχει μπουγελώσει και όσους είναι τριγύρω» εξηγεί η κ. Ελένη Γισδάκη, υπεύθυνη Γραφείου Τύπου.

«Το βράδυ του Μ. Σαββάτου γίνεται η Ανάσταση στην Ανω Πλατεία, όπου συγκεντρώνονται όλες οι εκκλησίες της πόλης, περισσότερες από 40 και κάνουν κοινή Ανάσταση υπό τους ήχους της Φιλαρμονικής» συμπληρώνει.

Στα περισσότερα χωριά της Κρήτης, πριν την ανάσταση, όλα τα παιδιά μαζεύουν ξύλα και οτιδήποτε άλλο μπορεί να καεί και τα αφήνουν στα προαύλια των εκκλησιών. Την παραμονή της Ανάστασης σχηματίζουν ένα βουνό από τα ξύλα και στην κορυφή του τοποθετούν τον Ιούδα, ένα σκιάχτρο κατασκευασμένο από ένα παλιό κουστούμι και την ώρα που ο παπάς λεει το «Χριστός Ανέστη» βάζουν φωτιά και τον καίνε. Η νύχτα γίνεται μέρα από τα πυροτεχνήματα και οι καμπάνες των χωριών χτυπούν συνεχώς.