Το Επταήμερο του Διόδωρου

Πιατσάλε Πορέτο του Μιλάνου, 1945. Αν αυτό είναι όραμα, τι είναι εφιάλτης;

Πάντα μετρίαζε την οργή μου κατά των φαρμακοποιών, για τα κινίνα που είχα πιει μικρός και για την αναζήτηση διανυκτερευόντων – διημερευόντων μεγάλος, ο τρυφερός στίχος του Σεφέρη: «Συλλογίστηκε κανένας τι υποφέρει ένας ευαίσθητος φαρμακοποιός που διανυκτερεύει;».

Χρειάστηκαν κάπου επτά δεκαετίες για να απαντηθεί το ερώτημα, που δεν ήταν ρητορικό όπως νόμιζαν οι θεωρητικοί της λογοτεχνίας. Να τι σκεπτόταν ο 77χρονος συνταξιούχος φαρμακοποιός Δημήτρης Χριστούλας που αυτοκτόνησε στο Σύνταγμα τις προάλλες:

«Η κατοχική κυβέρνηση Τσολάκογλου εκμηδένισε κυριολεκτικά την δυνατότητα επιβίωσής μου που στηριζόταν σε μια αξιοπρεπή σύνταξη που επί 35 χρόνια εγώ μόνον (χωρίς ενίσχυση κράτους) πλήρωνα γι’ αυτή. Επειδή έχω μια ηλικία που δεν μου δίνει την ατομική δυνατότητα δυναμικής αντίδρασης (χωρίς βέβαια να αποκλείω ότι αν ένας Ελληνας έπαιρνε το καλάσνικωφ ο δεύτερος θα ήμουν εγώ) δεν βρίσκω άλλη λύση από ένα αξιοπρεπές τέλος πριν αρχίσω να ψάχνω στα σκουπίδια για τη διατροφή μου. Πιστεύω πως οι νέοι χωρίς μέλλον, κάποια μέρα θα πάρουν τα όπλα και στην πλατεία Συντάγματος θα κρεμάσουν ανάποδα τους εθνικούς προδότες, όπως έκαναν το 1945 οι Ιταλοί στον Μουσολίνι (πιάτσα Πορέτο του Μιλάνου)».

* Μάλλον άλλη ιδέα είχε ο ποιητής για τους ευαίσθητους φαρμακοποιούς, τους μπέρδευε με αυτούς «που δεν φτιάχνουν οδοφράγματα, δεν αυτοκτονούν και δεν δολοφονούν τους έρωτές τους»• τους λαπάδες που αγαπάνε την ποίηση δηλαδή.

* Πέρα όμως από το τι λένε οι ποιητές, είναι δυνατόν άνθρωπος αριστερός, 77 χρόνων και ήδη 18 χρόνια συνταξιούχος, να μην ξέρει ότι επί 35 χρόνια δεν πλήρωνε για τη δική του σύνταξη αλλά για τη σύνταξη των τότε συνταξιούχων και ότι τη δική του σήμερα την πλήρωναν αυτοί που τώρα εργάζονται; Είναι δυνατόν να μην ξέρει ότι το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης είναι ανταποδοτικό, με την έννοια ότι κάθε γενιά ανταποδίδει στην προηγούμενη και όχι κεφαλαιοποιητικό, όπως αν είχε ιδιωτική ασφάλιση, που μετά βδελυγμίας απορρίπτουν τα συνδικάτα; Και είναι δυνατόν να μη θυμάται ότι υπήρχε και «κοινωνικός πόρος» εκείνη την εποχή για τις συντάξεις των φαρμακοποιών, ότι κάποιοι τρίτοι, άσχετοι δηλαδή, πλήρωναν για τις συντάξεις των συναδέλφων του; Είναι δυνατόν να αυτοκτονεί κανείς για τέτοιες παρεξηγήσεις;

Μάλλον δεν είναι – το λέει και η κόρη του άλλωστε: «Σε όλη τη ζωή υπήρξε ένας αριστερός αγωνιστής, ένας ανιδιοτελής οραματιστής. Η συγκεκριμένη πράξη του τέλους είναι μια συνειδητή πολιτική πράξη, απολύτως συνεπής με όσα πίστευε και έπραττε όσο ζούσε». Και ούτε είχε οικονομικό πρόβλημα ο αυτόχειρας, αποκλείεται να έψαχνε στα σκουπίδια, βεβαιώνουν όσοι τον γνώριζαν και δέχθηκαν να μιλήσουν.

Εχουν όμως άλλοι οικονομικό πρόβλημα, είναι απολύτως βέβαιο αυτό – σίγουρα οι 1 εκατομμύριο άνεργοι, πολλές εκατοντάδες χιλιάδες συνταξιούχοι από τα 3 εκατομμύρια που διαθέτουμε, και πολλοί από τα 4 εκατομμύρια που εργάζονται για να ζουν τα προηγούμενα 4 εκατομμύρια των συνταξιούχων και ανέργων και τα 3 εκατομμύρια μαθητών και φοιτητών – κάπως έτσι είναι οι αριθμοί. Και καμία αυτοκτονία δεν θα αλλάξει τη ζοφερή πραγματικότητα, ότι 4 εκατομμύρια πρέπει να καταφέρουν να διατρέφουν 7 εκατομμύρια.

* Εγώ πάντως τρομάζω όταν κάποιος θυσιάζεται ανιδιοτελώς για τους άλλους και οραματίζεται ως συνέχεια της πράξης του Καλάσνικοφ και κρεμάλες. Είναι βίαιη επιθυμία τρομοκρατίας οι κρεμάλες και τα Καλάσνικοφ, δεν είναι αγωνία ευαίσθητου φαρμακοποιού που διανυκτερεύει. Τρομοκρατία εθνικιστών; Μπολσεβίκων; Ροβεσπεριανή; Στα εθνικά μάς παραπέμπουν τα «Τσολάκογλου» και «εθνικοί προδότες», στους αριστερούς παρτιζάνους η αναφορά στον «Μουσολίνι».

Αν όμως είναι όραμα για κάποιους να δουν τον Παπαδήμο, τον Παπανδρέου, τον Βενιζέλο, τον Παπακωνσταντίνου κρεμασμένους ανάποδα όπως το σώμα του Μουσολίνι στην Πιατσάλε Πορέτο ή όπως το κεφάλι του Βελουχιώτη και του Τζαβέλα κρεμασμένα στην πλατεία Ρήγα Φεραίου των Τρικάλων, τότε τι είναι άραγε εφιάλτης, ημερολόγιό μου;

Δεν μου αρέσουν αυτά τα οράματα, τα απεχθάνομαι• γιατί δεν είναι μόνο φρικτές υποσχέσεις για το μέλλον. Είναι και πραγματικότητες από το πρόσφατο παρελθόν, του ελληνικού εμφυλίου πολέμου. Εκατοντάδες κομμένα κεφάλια και βασανισμένα σώματα επιδείχθηκαν σε πλατείες για να αναθαρρήσουν οι φίλοι και να φοβηθούν οι εχθροί. Υπάρχουν άραγε άνθρωποι που νοσταλγούν αυτή τη βαρβαρότητα;

Δεν μου φαίνεται, ούτε ο Δημήτρης Χριστούλας πρέπει να ήταν ανάμεσα σε αυτούς• αλλά έχουμε μεγάλη ευκολία στη ρητορική του μίσους, στα βίαια πολιτικά συνθήματα, στην επίκληση των «αγώνων» – ταξικών, κοινωνικών, πολιτικών, εθνικών. Ωστόσο η ρητορική και τα συνθήματα δημιουργούν ιδεολογίες και δεσμεύουν πολιτικά – το έχουν σκεφθεί αυτό οι πολιτικοί αρχηγοί των άκρων, ο Τσίπρας, η Παπαρήγα, ο Καρατζαφέρης και ο, νεοαφιχθείς στη λέσχη, Καμμένος;

* Εν πάση περιπτώσει, για τον Καρατζαφέρη και τον Καμμένο δεν μου πέφτει λόγος, ας τους συνετίσουν οι δεξιοί – για τον Τσίπρα και την Παπαρήγα με νοιάζει: δεν τον έκαναν οι Αμερικανοί ή οι Αγγλοι τον Εμφύλιο, ούτε το ΚΚΕ τον είχε προγραμματίσει, ούτε το Λαϊκό Κόμμα ή οι Φιλελεύθεροι: μικρές ομάδες έσπρωξαν σε αυτόν, από αριστερά και από δεξιά. Ομάδες που επωφελήθηκαν από τις συνθήκες που δημιουργούσε η ρητορική του μίσους των μεγάλων κομμάτων.

* Δεν μας φθάνουν τα δικά μας, έχουμε και τη Λαγκάρντ να ισχυρίζεται ότι για την Ελλάδα δεν έχει απομακρυνθεί ο κίνδυνος της χρεοκοπίας – ούτε είναι εξασφαλισμένη η παραμονή της στην ευρωζώνη και στην ΕΕ. Τα ξέρουμε αυτά, τα έχουν πει και άλλοι – παπαγαλάκια του Παπαδήμου φυσικά• για να μας κάμψουν το αγωνιστικό φρόνημα και να σταματήσουμε να αυτοκτονούμε, για τούτο τα λένε.

* Και με την ευκαιρία, ας σκεφθούν λίγο τα μέντια το «φαινόμενο Βέρθερου», όπως το λένε οι κοινωνιολόγοι: όταν δίνεται μεγάλη δημοσιότητα σε αυτοκτονίες, ακολουθούν και άλλες. Κάποιοι άνθρωποι που είναι σε οριακή κατάσταση διαβαίνουν το όριο και αυτοκτονούν λόγω της δημοσιότητας που δημιουργούν οι αυτοκτονίες που προηγήθηκαν – πολύ περισσότερο όταν αντιμετωπίζονται θετικά, θέλω να πω: όταν επαινούνται οι αυτόχειρες για το ήθος τους και τη γενναιότητά τους.

* Πεθαίνουν ωραίοι ως Ελληνες οι γηγενείς – ενώ είναι εντελώς άχρηστοι ακόμη και όταν σκοτώνονται οι μετανάστες: δύο πακιστανοί εργάτες πήγαν να σώσουν δύο ηλικιωμένους ημεδαπούς και όχι μόνο δεν τα κατάφεραν αλλά σκοτώθηκαν και οι ίδιοι. Το ανόητο ζευγάρι των γερόντων προσπαθούσε να περάσει με αυτοκίνητο από σημείο σιδηροδρομικών γραμμών όπου δεν υπήρχε καν διάβαση, κόλλησαν στις γραμμές, πήγαν να τους βγάλουν οι δύο Πακιστανοί, έφθασε το τρένο, τους τσάκισε όλους.

Αν είχε προλάβει να τους βάλει στα «κέντρα» που ετοιμάζει ο Χρυσοχοΐδης, θα είχαν σωθεί οι δύο άχρηστοι ξένοι. Μάνες τούς κλαίνε, παιδιά και γυναίκες τούς κλαίνε, δεν ξέρω. Μπορεί και να μην το μάθω ποτέ• γιατί δεν ήταν ηρωικός θάνατος με στόχο τους Τσολάκογλου και με αίτημα κρεμάλες για να μεταδοθούν λεπτομέρειες, ανόητο ατύχημα ήταν. Δεν χρειάζεται καλούς σαμαρείτες η χώρα, εκδικητές θέλει.

Τα χιόνια δεν έχουν λιώσει στο Πήλιο, τα δυόμισι μέτρα φθάνουν στις Αγριόλευκες – αλλά η άνοιξη έχει φθάσει στη Δράκεια, ημερολόγιό μου. Εχουν μπουμπουκιάσει η βερικοκιά και η κερασιά, έβγαλε φύλλα η φλαμουριά, οι ορτανσίες πέταξαν νέους μίσχους, το ίδιο και οι λυγαριές που φύτεψα πέρυσι• πρασινίζει ο τόπος σιγά-σιγά, μετά το Πάσχα θα γεμίσει χρώματα.

Βγαίνουμε και μαζεύουμε τσιτσίραυλα, τρυφερά βλαστάρια από τα κλαδιά της αγριοφιστικιάς δηλαδή, που τα κάνουμε τουρσί, να συνοδεύουν τις σαλάτες μας όλον τον χρόνο. Φυσικά μαζεύουμε και άγρια σπαράγγια και φτέρες που καταναλώνονται αμέσως βραστά με λαδάκι, ξίδι και λίγο σκόρδο – αλλά και φτεροκεφτέδες κάνουμε, κλάσεις ανώτερους από τους ντοματοκεφτέδες της Σαντορίνης.

Είμαστε σε αυστηρή δίαιτα με άλλα λόγια, στο συλλεκτικό στάδιο της οικονομίας και της διατροφής. Πρέπει να αποτινάξουμε κάποια από τα παραπανίσια κιλά του χειμώνα, γιατί αν έρθουν να συσσωρευθούν πάνω τους τα αναμενόμενα παραπανίσια του Πάσχα, σαν βαρέλια θα γίνουμε – ο Γλυνζώνιος προσέχει περισσότερο, «είμαι σαν αβγό με ρεπούμπλικα» παραπονιέται, αλλά υπερβάλλει κάπως. Εγώ πάντα προς το σπαράγγι φέρνω, προς το καλλιεργημένο όμως, το ψωμωμένο. Είναι δύσκολο να αποφύγεις τα τσίπουρα εδώ πάνω, ιδιαίτερα όταν η κακοκαιρία σε κλείνει μέσα για εβδομάδες.

Φυσικά, προετοιμαζόμαστε για το Πάσχα• ας ελπίσουμε ότι το ίδιο θα κάνουν και οι Αθηναίοι και θα ηρεμήσουν τα πράγματα, ημερολόγιό μου• μετά θα έρθουν οι εκλογές, να ξεθυμάνουμε όλοι. Οσο για μετά τις εκλογές, μου φαίνεται ότι το μόνο που μπορεί να πει κανείς είναι «βλέποντας και κάνοντας». Αρκεί να βλέπουμε, να μην έχει βγάλει ο ένας τα μάτια του άλλου.