Οι θησαυροί του ναυαγίου των Αντικυθήρων

«Είναι άνθρωποι κάτω! Κεφάλες, σώματα, ζώα!». Με την ωραία ντοπιολαλιά της Σύμης η κυρία Σεβαστή Λενδιακού, εγγονή του ιδιοκτήτη του πλοίου Φώτη Λενδιακού, που το 1900 το είχε στείλει για σφουγγάρια _ ήταν και δύσκολη οικονομικά, χρονιά για το νησί _ αλλά συνάντησε έναν θησαυρό, περιέγραψε στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο όσα μαρτυρούσε ο παππούς της από το ναυάγιο των Αντικυθήρων.

Στη θάλασσα είχε βουτήξει ο σφουγγαράς Ηλίας Λυκοπάντης και είχε ανεβεί έξαλλος στην επιφάνεια για να περιγράψει όσα θαυμαστά και απρόσμενα είχε δει στο βυθό. Μπορεί να φανταστεί κανείς την έκπληξη και ίσως το φόβο του… Η κυρία Λενδιακού είχε και πολλά ακόμη να πει στην συνέντευξη τύπου, που δόθηκε για την έκθεση «Το ναυάγιο των Αντικυθήρων.

Το πλοίο, Οι θησαυροί, Ο Μηχανισμός», κατά τη διάρκεια της οποίας έγινε και η σύνδεση με τη Σύμη, μέσω skype με την συνδρομή του ΟΤΕ. Το ίδιο και η κυρία Σεβαστή Νικολή, απόγονος του Δημήτρη Κόντη, που ήταν ο καπετάνιος του πλοίου.

Ενα και πλέον αιώνα μετά, και αφού προηγήθηκε το 1976 νέα επιχείρηση ανέλκυσης αρχαιοτήτων από το ναυάγιο των Αντικυθήρων από την Αρχαιολογική Υπηρεσία σε συνεργασία με τον Ζακ Υβ Κουστώ που διέθεσε το ωκεανογραφικό σκάφος «Καλυψώ», η έκθεση που εγκαινιάζεται αύριο Πέμπτη στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο παρουσιάζει για πρώτη φορά όλα τα ευρήματα που ήρθαν στο φως:

Από τον χάλκινο «Εφηβο των Αντικυθήρων», πανέμορφο στην τελειότητά του ως τα μισοφαγωμένα από τη θάλασσα μαρμάρινα γλυπτά _ τα περισσότερα από τα οποία βγήκαν από τις αποθήκες_, από τα εκπληκτικά γυάλινα αγγεία ως τα ξύλινα, χάλκινα και μολύβδινα κατάλοιπα του πλοίου αλλά και ως τα ελάχιστα ανθρώπινα, σκελετικά υπολείμματα των επιβατών (η ανάλυση δείχνει έναν νεαρό άνδρα, μία γυναίκα και ένα ακόμη νεαρότερο άτομο αδιευκρίνιστου φύλου).

«Τα αρχαιολογικά ευρήματα αποτελούν μαρτυρία για την τέχνη, το εμπόριο και τη διακίνηση καλλιτεχνημάτων. Δίνουν πληροφορίες για το πώς ο ελληνικός τρόπος ζωής επηρέασε τους ρωμαίους αριστοκράτες και τους εύπορους επιχειρηματίες κατά τον 1ο π. Χ. αιώνα», είπε ο διευθυντής του μουσείου κ. Νίκος Καλτσάς, που είχε και την επιμέλεια της έκθεσης. Στην ξενάγηση που παραχώρησε ο ίδιος στη συνέχεια, το ναυάγιο του πλοίου, το πολύτιμο φορτίο του και οι διαδικασίες ανέλκυσης ζωντάνεψαν μέσα σε περιβάλλον «θαλασσινό», χάρη στο βαθύ μπλε, που κυριαρχεί και στις τρεις αίθουσες.

Συνολικά 378 ευρήματα παρουσιάζονται στην έκθεση, τα οποία χρονολογικά καλύπτουν μία μακρά περίοδο από την Κλασική ως την Ρωμαϊκή εποχή, όταν δηλαδή βυθίστηκε το πλοίο, γύρω στο 75 – 50 π. Χ. Από τα επιμέρους τμήματα αγαλμάτων εξάλλου, συνάγεται το συμπέρασμα, ότι στο πλοίο θα πρέπει να βρίσκονταν περί τα 60 γλυπτά (χάλκινα και μαρμάρινα) αν και αυτά που ανασύρθηκαν σε ευκρινή μορφή είναι τα μισά.

«Ενδεχομένως να αναχώρησε από το λιμάνι της Δήλου, γιατί το νησί ήταν απαλλαγμένο από δασμούς από το 166 ως το 69 π. Χ. παρ΄ όλο που οι τόποι παραγωγής αρκετών αντικειμένων ήταν η Συρία και Αλεξάνδρεια

», είπε ο κ. Καλτσάς προσθέτοντας πως: «Το φορτίο του πλοίου αναμφίβολα προοριζόταν για τη μεγάλη αγορά της εποχής, τη Ρώμη όπου τα μέλη της ανώτερης τάξης ως μέσο κοινωνικής επιβολής και επίδειξης πλούτου, κοσμούσαν τις οικίες τους με ελληνικά έργα τέχνης».

Και φυσικά η έκθεση περιλαμβάνει όλα τα θραύσματα του Μηχανισμού των Αντικυθήρων _επτά μεγάλα και 75 μικρά _, θέμα που αναπτύσσεται σε μία ολόκληρη αίθουσα. «Είναι ρολόι, είναι όργανο αστρονομίας και υπολογιστής αστρονομικός, είναι πλανητάριο, είναι το πρώτο μηχανικό σύμπαν!» έλεγε άλλωστε χαρακτηριστικά, γι΄ αυτό το, όχι και τόσο μυστηριώδες πλέον, αντικείμενο ο κ. Ξενοφών Μουσάς καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών, διευθυντής του Εργαστηρίου Αστροφυσικής και συγγραφέας του βιβλίου «Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων – Πίναξ», που μόλις εκδόθηκε.

Σύμφωνα με τον ίδιο μάλιστα, εμπνευστής του μηχανισμού αυτού θα πρέπει να ήταν ο Αρχιμήδης «καθώς είχε κατασκευάσει παρόμοια μηχανήματα, πολύπλοκα ρολόγια και πλανητάρια με αυτόματα», όπως λέει.

Σύγχρονα ρολόγια πάντως, εμπνευσμένα από το μηχανισμό, τέσσερα τον αριθμό, ένα εκ των οποίων παρουσιάζεται στη έκθεση, έχουν κατασκευαστεί από την ελβετική ωρολογοποιία Hublot που είναι και χορηγός της διοργάνωσης μαζί με τον ΟΤΕ ενώ τα εκπαιδευτικά προγράμματα χορήγησε η Alpha Bank. Η έκθεση θα διαρκέσει για ένα χρόνο.