Οι περισσότεροι από εμάς γνωρίζουμε ότι ο νυχτερινός ουρανός είναι γεμάτος από αστέρια και αστερισμούς με αρχαία ελληνικά ονόματα: Αρκτούρος, Αντάρης, Κάνωπος, Λύρα, Περσέας. Ποιος γνωρίζει όμως ότι υπάρχουν αστεροειδείς με σύγχρονα ελληνικά ονόματα, όπως για παράδειγμα Ρετσίνα; Στον κατάλογο των δεκάδων χιλιάδων αστεροειδών εντοπίσαμε δεκατρείς με ονόματα που αναφέρονται καθαρά στη σύγχρονη ελληνική εποχή και τους παρουσιάζουμε με στοιχεία για το ιστορικό της ανακάλυψής τους και της ονομασίας τους.

Ο πρώτος αστεροειδής ανακαλύφθηκε από τον ιταλό ιερέα Τζιουζέπε Πιάτσι (Giuseppe Piazzi) την Πρωτοχρονιά του 1801. Από τότε ως σήμερα έχουν ανακαλυφθεί εκατοντάδες χιλιάδες αστεροειδείς και κάθε ημέρα ανακαλύπτονται νέοι. Ο επίσημος χαρακτηρισμός τους γίνεται με τον αύξοντα αριθμό που έχουν στον σχετικό κατάλογο και από ένα όνομα που ακολουθεί αυτόν τον αριθμό. Το όνομα προτείνεται από όποιον ανακάλυψε τον αστεροειδή και εγκρίνεται από μια αρμόδια επιτροπή αστρονόμων. Στην αρχή τα ονόματα των αστεροειδών ήταν παρμένα από τη ρωμαϊκή μυθολογία και στη συνέχεια από την ελληνική. Οταν όμως ο αριθμός των γνωστών αστεροειδών ξεπέρασε τις μερικές χιλιάδες, οι αστρονόμοι άρχισαν να τους δίνουν ονόματα προσώπων, αντικειμένων ή ό,τι άλλο επιθυμούσαν. Μια πρόχειρη έρευνα δείχνει ότι υπάρχουν και μια… ντουζίνα αστεροειδείς με σύγχρονα ελληνικά ονόματα: Παρασκευόπουλος, Βαγγέλης, Κριμιζής, Χρήστου, Σβάρνα, Συναχόπουλος, Καρολινάκου, Παπακοσμάς, Λαζαρίδης, Μαστροδήμος, Κουστένη και Τσιγάνης. Στη συνέχεια παρουσιάζουμε συνοπτικά τους αστεροειδείς και τα δώδεκα πρόσωπα από τα οποία πήραν το όνομά τους. Υπάρχει όμως και ένας δέκατος τρίτος αστεροειδής, η Ρετσίνα, που έχει τη δική του ενδιαφέρουσα ιστορία, με την οποία και θα ξεκινήσουμε.

Η Ρετσίνα στο Διάστημα

Ο αστεροειδής 2303 Retsina ανακαλύφθηκε το 1979 από τον ελβετό αστρονόμο Πάουλ Βιλντ (Paul Wild) από το Αστεροσκοπείο Τσίμερβαλντ του Πανεπιστημίου της Βέρνης. Ο Βιλντ είχε ανακαλύψει συνολικά τέσσερις κομήτες και 94 αστεροειδείς, αγαπούσε όμως ιδιαίτερα τον αστεροειδή 2303, επειδή ο αριθμός του είναι το γινόμενο των αριθμών 47 (που αντιστοιχεί στον αστεροειδή Αγλαΐα, μία από τις τρεις Χάριτες) και 49 (που αντιστοιχεί στον αστεροειδή Πάλη – Pales, ρωμαϊκό θεό των κοπαδιών). Ο Βιλντ ονόμασε τον αστεροειδή αυτόν Retsina όταν, με την ευκαιρία της 28ης Γενικής Συνέλευσης της Διεθνούς Αστρονομικής Ενωσης το 1982 στην Πάτρα, έκανε τον γύρο της Πελοποννήσου «με τρεις χαριτωμένες υπάρξεις» πίνοντας άφθονη ρετσίνα.

5298 Paraskevopoulos

Ανακαλύφθηκε το 1966 από το Αστεροσκοπείο Μπλουμφοντάιν (Bloemfontein) της Ν. Αφρικής. Πήρε το όνομά του από τον έλληνα αστρονόμο Ιωάννη Σ. Παρασκευόπουλο (1889-1951), ο οποίος εργάστηκε για κάποιο διάστημα στο Εθνικό Αστεροσκοπείο των Αθηνών αλλά έκανε καριέρα στο εξωτερικό. Υπήρξε ο κύριος εισηγητής για τη μεταφορά του Αστεροσκοπείου Μπόιντεν (Boyden) του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ από το Περού στη Ν. Αφρική, κοντά στη συμπρωτεύουσα της Ν. Αφρικής Μπλουμφοντάιν. Εργάστηκε ως διευθυντής αυτού του αστεροσκοπείου από το 1927 ως τον θάνατό του, το 1951, και διετέλεσε αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών.

6354 Vangelis


Βαγγέλης Παπαθανασίου

Ανακαλύφθηκε το 1934 από το Βασιλικό Αστεροσκοπείο του Βελγίου, στην περιοχή Ικλ (Uccle) των Βρυξελλών. Πήρε το όνομά του από τον πασίγνωστο έλληνα συνθέτη Βαγγέλη Παπαθανασίου (1943-). Προσωπικά τον θυμάμαι από την εποχή των Φόρμιγξ, τη δεκαετία του 1960, και από τη μετέπειτα διεθνή σταδιοδρομία του, τόσο με το συγκρότημα «Το παιδί της Αφροδίτης» όσο και στη σόλο καριέρα του. Η μουσική του για την ταινία «Οι δρόμοι της φωτιάς» («Chariots of Fire») τιμήθηκε το 1981 με το βραβείο Οσκαρ.

8323 Krimigis


Σταμάτης Κριμιζής

Ανακαλύφθηκε το 1979 από το Αστεροσκοπείο Αντερσον Μέζα (Anderson Mesa) της Αριζόνας και πήρε το όνομά του από τον έλληνα διαστημικό επιστήμονα Σταμάτη Κριμιζή (1938-). Ο άξιος συμπατριώτης μας, που γεννήθηκε στη Χίο, υπήρξε για πολλά χρόνια διευθυντής του Τμήματος Διαστημικής του Εργαστηρίου Εφαρμοσμένης Φυσικής (Applied Physics Laboratory), το οποίο ανήκει στο Πανεπιστήμιο Τζονς Χόπκινς (Johns Hopkins) των ΗΠΑ. Υπήρξε βασικός ερευνητής σε πολλές διαστημικές αποστολές, μεταξύ των οποίων οι δύο ιστορικές αποστολές Βόγιατζερ (Voyager). Σήμερα είναι μέλος της Ακαδημίας Αθηνών.

9084 Achristou


Απόστολος Χρήστου

Ανακαλύφθηκε το 1995 από το Αστεροσκοπείο Σάιντινγκ Σπρινγκ (Siding Spring) της Αυστραλίας. Πήρε το όνομά του από τον έλληνα αστρονόμο Απόστολου Χρήστου (1968-), ο οποίος εργάζεται στο Αστεροσκοπείο Αρμά (Armagh) της Β. Ιρλανδίας. Ο Απόστολος Χρήστου ασχολείται με τη Δυναμική Αστρονομία και ειδικότερα με τον υπολογισμό και την αποτίμηση τροχιών αστεροειδών.

11913 Svarna και 11914 Sinachopoulos

Ανακαλύφθηκαν το 1992 από το Αστεροσκοπείο Λα Σίγια (La Silla) της Χιλής. Πήραν το όνομά τους από τον έλληνα αστρονόμο Δημήτρη Συναχόπουλο (1951-) και τη σύζυγό του Ανέτα Σβάρνα (1951-). Ο Δημήτρης Συναχόπουλος εργάζεται σήμερα στο Εθνικό Αστεροσκοπείο των Αθηνών και έχει ασχοληθεί με τη θεωρητική και την παρατηρησιακή μελέτη βαρυτικών φακών. Η σύζυγός του είναι μαθηματικός και ασχολείται με τη Θεωρία Πληροφοριών.

12239 Carolinakou

Ανακαλύφθηκε το 1988 στο Αστεροσκοπείο Λα Σίγια της Χιλής. Πήρε το όνομά του από την Καρολίνα Κορέιρα Νάκου (2001-), κόρη του έλληνα αστρονόμου και φοιτητή μας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Θοδωρή Νάκου, όταν ο αστρονόμος που τον ανακάλυψε αποφάσισε να δωρίσει στο νεογέννητο έναν αστεροειδή. Αυτή την εποχή ο Θοδωρής Νάκος εργάζεται στο ραδιοσυμβολόμετρο ALMA του Ευρωπαϊκού Αστεροσκοπείου του Νότου στη Χιλή.

13111 Papacosmas

Ανακαλύφθηκε το 1993 από το Αστεροσκοπείο Πάλομαρ (Palomar) των ΗΠΑ. Πήρε το όνομά του από τον Κωνσταντίνο Παπακοσμά (1939-), έναν ελληνικής καταγωγής ερασιτέχνη αστρονόμο και κατασκευαστή τηλεσκοπίων από το Μόντρεαλ του Καναδά.

14428 Lazaridis


Μάικ Λαζαρίδης

Ανακαλύφθηκε το 1991 από το πρόγραμμα Σπέισγουοτς (Spacewatch) του Πανεπιστημίου της Αριζόνας. Πήρα το όνομά του από τον ελληνικής καταγωγής επιχειρηματία Μάικ Λαζαρίδη (1961-), ο οποίος έχει προσφέρει 150 εκατ. δολάρια για την ίδρυση του Περιμετρικού Ινστιτούτου (Perimeter Institute) στο Οντάριο του Καναδά και 100 εκατ. δολάρια για ερευνητικά κέντρα του Πανεπιστημίου Γουότερλου (Waterloo) του Καναδά. Ο Μιχάλης Λαζαρίδης γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη και είναι ιδρυτής της εταιρείας που παράγει τις συσκευές ασύρματης επικοινωνίας BlackBerry.

17196 Mastrodemos

Ανακαλύφθηκε το 1999 από το Αστεροσκοπείο Αντερσον Μέζα της Αριζόνας. Πήρε το όνομά του από τον Νικόλαο Mαστροδήμο (1964-), που είναι μέλος της ομάδας πλοήγησης του Εργαστηρίου Αεριώθησης (Jet Propulsion Laboratory, JPL) της NASA. Ο Νικόλαος Μαστροδήμος είχε πρωταγωνιστικό ρόλο στον σχεδιασμό της διαστημικής αποστολής Deep Impact, που πήρε δείγματα από τον κομήτη Tempel I.

18101 Coustenis


Αθηνά Κουστένη

Ανακαλύφθηκε το 2000 από το Αστεροσκοπείο Αντερσον Μέζα. Πήρε το όνομά του από την ελληνίδα πλανητολόγο Αθηνά Κουστένη. Η Αθηνά Κουστένη ήταν η πρώτη που μελέτησε με λεπτομέρεια την ατμόσφαιρα του Τιτάνα, ενός από τους δορυφόρους του Κρόνου. Πιστεύεται ότι ο Τιτάνας είναι το μόνο σώμα του ηλιακού συστήματος που έχει ατμόσφαιρα με μάζα και πίεση παρόμοιες με της Γης.

21775 Tsiganis


Κλεομένης Τσιγάνης

Ανακαλύφθηκε το 1999 από το Αστεροσκοπείο Αντερσον Μέζα. Πήρε το όνομά του από τον έλληνα πλανητολόγο και συνάδελφο στο ΑΠΘ Κλεομένη Τσιγάνη (1974-). Ο Μένιος, όπως τον φωνάζουν όλοι, ήταν ένας από τους τέσσερις αστρονόμους που πρότειναν το Μοντέλο της Νίκαιας, μια θεωρία που ερμηνεύει τα πρώτα στάδια της δημιουργίας του ηλιακού συστήματος.

Ο κ. Χάρης Βάρβογλης είναι καθηγητής του Τμήματος Φυσικής του ΑΠΘ.