Με νέο πακέτο ρυθμίσεων για την προστασία των υπερχρεωμένων δανειοληπτών, επιχειρεί η γενική γραμματεία Καταναλωτή να περιορίσει τις επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης, ενώ παράλληλα διευρύνει την ισχύ του νόμου και σε αυτοαπασχολούμενους εμπόρους μέχρι του ποσού των 25.000 ευρώ.
Ειδικότερα σύμφωνα με το νομοσχέδιο που κατατέθηκε στη Βουλή από τον υπουργό Εργασίας κ. Γ. Κουτρουμάνη προβλέπεται:
– Καταρχήν, καθιερώνεται το δικαίωμα στον ακατάσχετο τραπεζικό λογαριασμό. Κάθε πολίτης μπορεί να έχει σε μία τράπεζα έναν λογαριασμό το υπόλοιπο του οποίου μέχρι 1.500 ευρώ δεν μπορεί να κατασχεθεί από οποιοδήποτε και δεν μπορεί να συμψηφιστεί ούτε με απαιτήσεις της τράπεζας.
Το όριο αυξάνεται σε 2.000 ευρώ αν ο λογαριασμός είναι κοινός. Κατ’ αυτόν τον τρόπο διασφαλίζεται η ομαλή πρόσβαση των καταναλωτών σε τραπεζικές συναλλαγές που είναι εξαιρετικής σημασίας για τη σύγχρονη καθημερινότητά τους, καθώς διευκολύνει καθοριστικά τη συμμετοχή τους στην οικονομική και κοινωνική ζωή (διενέργεια συναλλαγών, πληρωμή λογαριασμών, εξοικονόμηση χρόνου, διαφύλαξη ενός ελάχιστου ποσού για την κάλυψη βασικών βιοτικών αναγκών).
– Δίνεται η δυνατότητα να υπαχθούν στο νόμο για τα υπερχρεωμένα νοικοκυριά και έμποροι που ασκούν την εμπορική τους δραστηριότητα μέσα από την προσωπική τους εργασία, αποβλέποντας κυρίως στον βιοπορισμό τους. Προϋπόθεση οι οφειλές από την άσκηση της εμπορικής δραστηριότητας να μην υπερβαίνουν τις 25.000 ευρώ.
Έτσι λ.χ. μπορούν να υπαχθούν στο ν. 3869/2010 επαγγελματίες, όπως μικροκαταστηματάρχες, λογιστές, ταξιτζήδες κ.ά., οι οποίοι, επειδή λογίζονται από τα δικαστήρια ως έμποροι, υπάγονταν μέχρι σήμερα στη διαδικασία του πτωχευτικού κώδικα και όχι του ν. 3869/2010, που υπερέχει σε προστασία για τον οφειλέτη, με δεδομένο ότι προβλέπει ταχύτερη απαλλαγή χρεών και προστασία της κύριας κατοικίας.
– Καθίσταται προαιρετική για τον οφειλέτη πριν την κατάθεση της αίτησης η επιδίωξη εξωδικαστικής ρύθμισης των χρεών. Τα αποτελέσματα από τη μέχρι σήμερα εφαρμογή της συγκεκριμένης διάταξης δεν είναι ικανοποιητικά, εξαιτίας κυρίως της απροθυμίας των πιστωτικών ιδρυμάτων να επεξεργαστούν κατά ουσιαστικό τρόπο τα σχετικά αιτήματα των οφειλετών. Η επιδίωξη της εξώδικης ρύθμισης καθίσταται έτσι τυπική, προκαλώντας αδικαιολόγητα επιβάρυνση και επιβράδυνση της διαδικασίας.
– Η περίοδος ρύθμισης των χρεών που θα ανέρχεται σε πέντε έτη θα αρχίζει με την κατάθεση της αίτησης και όχι από την έκδοση της απόφασης. Αν οι καταβολές που πραγματοποιούνται από τον οφειλέτη κατά την περίοδο που μεσολαβεί μέχρι την έκδοση της απόφασης υπολείπονται αυτών που ορίζονται με την απόφαση, ο οφειλέτης έχει τη δυνατότητα να καταβάλει το ποσόν αυτό και μέχρι ένα έτος από τη λήξη της περιόδου ρύθμισης. Κατ’ αυτόν τον τρόπο αντιμετωπίζονται και οι δυσμενείς συνέπειες για τον οφειλέτη από τυχόν καθυστέρηση στην εκδίκαση της αίτησής του.
Είναι ενδεικτικό ότι σήμερα υπάρχουν ειρηνοδικεία που έχουν προσδιορίσει την αίτηση για συζήτηση σε δικάσιμο του 2015. Οι οφειλέτες αυτοί, εφόσον ανταποκριθούν στη ρύθμιση, θα απαλλαγούν από τα χρέη τους τον Απρίλιο του 2017. Χωρίς τη νέα διάταξη θα απαλλάσσονταν, στην καλύτερη περίπτωση, τέλη 2019-αρχές 2020. Ας επισημανθεί ότι στο αμέσως προσεχές διάστημα ολοκληρώνονται οι διαδικασίες για την πρόσληψη 160 ειρηνοδικών που θα βελτιώσει τους χρόνους εκδίκασης των υποθέσεων. Είναι όμως ιδιαίτερα σημαντικό, προκειμένου να μην αποθαρρύνεται ο οφειλέτης στην αξιοποίηση του νόμου, να έχει ένα σαφή χρονικό ορίζοντα για το τέλος της διαδικασίας.
– στις περιπτώσεις οφειλετών με πλήρη αδυναμία καταβολής η περίοδος αναμονής για απαλλαγή από τα χρέη μπορεί με απόφαση του δικαστηρίου να περιοριστεί στα τρία έτη. Όποιος δηλαδή επειδή είναι χρόνια άνεργος, έχει προβλήματα υγείας, μικρό εισόδημα, είναι συνταξιούχος με μικρή σύνταξη και δεν του περισσεύει κάποιο ποσόν πέραν της κάλυψης των βιοτικών αναγκών για να δίνει στους πιστωτές, θα μπορεί να απαλλάσσεται από τα χρέη στα τρία έτη (αντί για πέντε).
– Το ποσόν μέχρι το 85% της εμπορικής αξίας της κύριας κατοικίας του οφειλέτη, την εξόφληση του οποίου θα πρέπει να ρυθμίσει ο οφειλέτης για να την εξαιρέσει από τη ρευστοποίηση, θα μπορεί πλέον να ρυθμίζεται και σε μεγαλύτερο των είκοσι ετών χρονικό διάστημα και μάλιστα μέχρι 35 έτη. Έτσι θα είναι ευκολότερο για τους οφειλέτες να σώζουν την κύρια κατοικία τους και να διαφυλάττουν ένα αξιοπρεπές επίπεδο ζωής.
– Στις περιπτώσεις που οι απαιτήσεις των πιστωτικών ιδρυμάτων έχουν εκχωρηθεί σε εταιρείες που έχουν την έδρα τους στο εξωτερικό, θα πρέπει να ορίζουν αντίκλητο στην Ελλάδα ώστε να διευκολύνεται η συμπερίληψή τους στην αίτηση του οφειλέτη. Σήμερα ο οφειλέτης δεν μπορεί να συμπεριλάβει τη ρύθμιση των δανείων που έχουν πουληθεί στο εξωτερικό, γιατί δεν είναι εφικτή η επίδοση της αίτησης μέσα στις προθεσμίες που προβλέπει ο νόμος.
– Ενισχύεται ο συλλογικός χαρακτήρας της ρύθμισης των χρεών, που άλλωστε εξυπηρετεί και το συμφέρον του οφειλέτη. Δηλαδή, θα πρέπει καταρχήν η ρύθμιση να περιλαμβάνει τα χρέη όλων των πιστωτών (δεν θίγονται οι προβλεπόμενες στο νόμο εξαιρέσεις). Ο οφειλέτης δεν μπορεί να επιλέγει χρέη που θα υπαγάγει σε ρύθμιση και είναι υποχρεωμένος να συμπεριλάβει όλα. Αυτό άλλωστε είναι προς το συμφέρον του καθώς δεν μεταβάλλεται για τον ίδιο το ποσόν που θα πρέπει να δίνει στους πιστωτές, απλώς θα κατανέμεται διαφορετικά μεταξύ αυτών.
– Καθορίζεται χαμηλότερο κόστος για τις επιδόσεις δικογράφων της διαδικασίας (μέχρι το 70% της χαμηλότερης αμοιβής). Οι επιδόσεις που πραγματοποιούνται στο πλαίσιο της διαδικασίες είναι συχνά πολλές, καθώς ο οφειλέτης έχει συνήθως πολλούς πιστωτές. Για διάφορους λόγους ενδέχεται να χρειαστεί να προβεί και άλλες φορές, πέραν της επίδοσης της αρχικής αίτησης, σε επίδοσης δικογράφων (π.χ. λόγω μη έκδοσης οριστικής απόφασης, ματαίωσης της δίκης κ.ά). Με τη ρύθμιση το κόστος της επίδοσης που ανέρχεται από 23 έως 30 ευρώ, πλέον ΦΠΑ, θα ανέρχεται κατ’ ανώτερο σε 16,10 ευρώ, πλέον ΦΠΑ.
– Προβλέπεται η δυνατότητα ρύθμισης του ποσού που θα κληθεί αναδρομικά να καταλάβει ο οφειλέτης σε περίπτωση αύξησης των μηνιαίων καταβολών με την εφετειακή απόφαση μέχρι και ένα έτος μετά τη λήξη της βασικής ρύθμισης. Αν δηλαδή ο οφειλέτης δεν έχει τη δυνατότητα να καταβάλει άμεσα, όπως ισχύει σήμερα, τα πρόσθετα ποσά που προκύπτουν για το παρελθόν χρονικό διάστημα εξαιτίας της αύξησης των μηνιαίων καταβολών, θα μπορεί να ρυθμίσει ξεχωριστά την καταβολή τους.
– Επιτρέπεται η αίτηση αναστολής της αναγκαστικής εκτέλεσης, σε περίπτωση που η πρωτόδικη απόφαση είναι απορριπτική, μέχρι την έκδοση εφετειακής απόφασης.
– Μεταξύ άλλων θεσμοθετείται ρητά η υποχρέωση ενημέρωσης του ασφαλισμένου και κατά τη διάρκεια της σύμβασης. Η ασφαλιστική εταιρεία θα πρέπει να κρατά ενήμερο τον λήπτη της ασφάλισης για όλες τις εξελίξεις ή τις μεταβολές που τον ενδιαφέρουν.
Επίσης προκειμένου να επανασυσταθεί και να επαναλειτουργήσει το Εθνικό Συμβούλιο Καταναλωτή και Αγοράς(Ε.Σ.Κ.Α.) προβλέπεται η συμμετοχή κάθε πιστοποιημένης ένωσης καταναλωτών στο Ε.Σ.Κ.Α. και στο σώμα εκλογής των εκπροσώπων των καταναλωτών στα διάφορα όργανα. Εξάλλου, τα μέλη της Εκτελεστικής Επιτροπής του Ε.Σ.Κ.Α. δεν ορίζονται πλέον από τον αρμόδιο Υπουργό αλλά εκλέγονται από τα ίδια τα μέλη του Ε.Σ.Κ.Α., κατά τρόπο που να διασφαλίζεται η αντιπροσωπευτικότητα των ενώσεων καταναλωτών και να αποκαθίσταται κατ’ αυτόν τον τρόπο η ανεξαρτησία του οργάνου.
Στην εισηγητική έκθεση του νομοσχεδίου αναφέρονται μεταξύ άλλων τα εξής:
«Ο ν. 3869/10 που αφορά στη ρύθμιση των οφειλών των υπερχρεωμένων φυσικών προσώπων αποκτά, υπό το βάρος των αδιεξόδων στα οποία οδηγεί η οικονομική κρίση χιλιάδες νοικοκυριά, εξαιρετική σπουδαιότητα. Δεν είναι πλέον μόνο εκείνοι που, υπό την έλλειψη κανόνων υπεύθυνου δανεισμού υπερεκτίμησαν τις δυνατότητές τους για δανεισμό ή υποτίμησαν τις δανειακές υποχρεώσεις, που πλέον ενδιαφέρει η διαδικασία του νόμου αυτού.
Είναι και χιλιάδες νοικοκυριά που έκαναν ενδεχομένως λελογισμένη χρήση της πίστωσης, ρευστοποιώντας μελλοντικό εισόδημα που δικαιολογημένα θεωρούσαν ασφαλές και πλέον μετά τις απώλειες εισοδημάτων που προκάλεσε η οικονομική κρίση αδυνατούν να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους.
Μέχρι σήμερα έχουν κατατεθεί περισσότερες από 10.000 αιτήσεις, ενώ εκατοντάδες είναι οι αποφάσεις που έχουν εκδοθεί και ρυθμίζουν τα χρέη των οφειλετών, προβλέποντας και τη διαγραφή ενός μεγαλύτερου ή μικρότερου μέρους αυτών. Το ενδιαφέρον λοιπόν είναι μεγάλο. Λαμβάνοντας δε υπόψη την εμπειρία άλλων χωρών κατά την εισαγωγή αντίστοιχης νομοθεσίας ρύθμισης των χρεών, την επιδείνωση στη χώρα μας λόγω της οικονομικής κρίσης των οικογενειακών προϋπολογισμών, το γεγονός ότι συχνά οι ρυθμίσεις που γίνονται από τις τράπεζες δεν προσαρμόζουν τα χρέη στις πραγματικές δυνατότητες των καταναλωτών, αναμένεται στην τρέχουσα χρονιά αλλά και τα επόμενα έτη μία αυξητική κλιμάκωση των οφειλετών που θα προσφύγουν στη δικαιοσύνη για τη ρύθμιση των χρεών τους.
Είναι γι’ αυτό ιδιαίτερα σημαντικό να διευκολύνουμε την πρόσβαση των οφειλετών αυτών στη διαδικασία. Οι αλλαγές που επιφέρει το σχέδιο νόμου στον ν. 3869/2010 για τη ρύθμιση των οφειλών των υπερχρεωμένων φυσικών προσώπων, σκοπό έχουν την απλούστευση των διαδικασιών, την αντιμετώπιση και πρόληψη δυσλειτουργιών που θα μπορούσαν να ανακύψουν εξαιτίας του μεγάλου ενδιαφέροντος και τη βελτίωση των όρων απαλλαγής των υπερχρεωμένων οφειλετών από τα χρέη».
