«Ο 21ος αιώνας δεν θα ανήκει στις ΗΠΑ ούτε στην Κίνα ούτε στην Ασία ούτε σε κανέναν άλλον. Θα είναι ο κόσμος του κανενός», λέει στο «Βήμα on line» ο Τσαρλς Κάπτσαν. Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Georgetown, στην Ουάσιγκτον, από τους κορυφαίους αναλυτές και μέλος του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας επί Κλίντον, πιστεύει επίσης ότι «μια διασπασμένη και εθνοκεντρική Ευρώπη θα ήταν οπισθοχώρηση ιστορικής τάξεως».
– Λέτε ότι θα ζήσουμε σε έναν κόσμο αλληλοεξαρτώµενο και παγκοσµιοποιηµένο, αλλά χωρίς κυρίαρχο πολιτικό κέντρο ή μοντέλο. Ποιές θα είναι οι πιο μεγάλες ανακατατάξεις;
«Η κύρια και πιο σημαντική αλλαγή θα είναι η διάχυση της ισχύος από τον πυρήνα στην περιφέρεια του διεθνούς συστήματος – δηλαδή, από τις προηγμένες βιομηχανικές οικονομίες της Δύσης, που βασίστηκαν στη δημοκρατία και στον καπιταλισμό, στις αναδυόμενες οικονομίες στον αναπτυσσόμενο κόσμο. Με την πάροδο του χρόνου αυτή η μετακίνηση θα οδηγήσει σε μια νέα διεθνή τάξη πραγμάτων. Δεν βλέπω μία δύναμη ή περιοχή που θα είναι η κυρίαρχη στον κόσμο του 21ου αιώνα. Μάλλον, οδηγούμαστε προς έναν κόσμο με πολλαπλά κέντρα δύναμης και πολλαπλές εκδοχές του μοντερνισμού».
– Μιλάτε για το «τέλος της αμερικανικής εποχής» από το 2002, όταν το ομώνυμο βιβλίο σας προκάλεσε αίσθηση παγκοσμίως. Ποιός είναι ο πρωταρχικός λόγος για τον οποίο οι ΗΠΑ δεν θα είναι η υπερδύναμη στον 21ο αιώνα;
«Ακόμη και αν οι ΗΠΑ είχαν υγιές και ισχυρό πολιτικό σύστημα και δυναμική οικονομία, το κέντρο βάρους της ισχύος μετακινείται σταδιακά σε νέα μέρη, όπως η Κίνα, η Ινδία, η Βραζιλία, η Τουρκία και άλλες ανερχόμενες δυνάμεις. Οι ΗΠΑ ασκούν πλέον μικρό ή κανέναν έλεγχο στην εξάπλωση του πλούτου και της ισχύος – αυτό είναι ένα αναπόφευκτο προϊόν της παγκοσμιοποίησης και της παραγωγικής δυναμικής του αναπτυσσόμενου κόσμου. Αλλά οι ΗΠΑ υποφέρουν επίσης από πολιτική παράλυση και από μια μεγάλη κρίση στην οικονομία. Αυτές οι συνθήκες δυσχεραίνουν την προσπάθειά τους να διαχειριστούν αποτελεσματικά την παγκόσμια αλλαγή».
– Εκτιμάτε ότι η Κίνα θα παίξει ηγετικό ρόλο, χωρίς να είναι δημοκρατία, κάποια στιγμή μετά το 2050;
«Η Κίνα θα είναι μία από τις ηγέτιδες δυνάμεις του κόσμου το 2030. Αν και ενδέχεται να εκδημοκρατιστεί σταδιακά, θα χρειαστούν γενιές για να το κατορθώσει. Επομένως, περιμένω ότι η Κίνα θα παίξει ηγετικό ρόλο ενώ δεν θα έχει γίνει ακόμη δημοκρατία. Αυτός είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους πιστεύω ότι ο 21ος αιώνας θα γνωρίσει πολλές διαφορετικές εκδοχές του μοντερνισμού».
– Η κρίση χρέους στην ευρωζώνη μπορεί να απειλήσει ολόκληρο το οικοδόμημα της Ευρωπαϊκής Ενωσης;
«Είμαι συγκρατημένα αισιόδοξος ότι το ευρώ θα επιβιώσει από τη σημερινή κρίση. Η απόσυρση ορισμένων μελών από την ευρωζώνη είναι βεβαίως μια πιθανότητα, αλλά θα μου προκαλούσε έκπληξη αν αποτύχει το ίδιο το ευρώ. Εχοντας πει αυτά, η ΕΕ είναι τώρα αντιμέτωπη με την πιο σοβαρή κρίση από τότε που άρχισε το πρόγραμμα της ευρωπαϊκής ενοποίησης. Αν η πολιτική ηγεσία της δεν το χειριστεί με αποφασιστικότητα και ταχύτητα, το ευρωπαϊκό πρόγραμμα στο σύνολό του θα μπορούσε να δεχτεί μοιραίο χτύπημα».
– Περιμένετε ότι η ΕΕ θα προχωρήσει σε μεγαλύτερη πολιτική και οικονομική ενοποίηση, ή βλέπετε τον λαϊκισμό και τον εθνικισμό να παίρνουν το πάνω χέρι στο εγγύς μέλλον;
«Ο λαϊκίστικος εθνικισμός βρίσκεται προσφάτως σε άνοδο και αυτός είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους οι ηγέτες της Ευρώπης έχουν τέτοια δυσκολία να χειριστούν την κρίση. Η πολιτική στην Ευρώπη γίνεται πάλι εθνοκεντρική ακριβώς τη στιγμή που χρειάζεται αλληλεγγύη και ισχυρή συλλογική διακυβέρνηση.
Είναι βέβαια πιθανόν η ευρωπαϊκή πολιτική ζωή να γίνεται όλο και πιο εθνοκεντρική στα επόμενα χρόνια, έως ότου η ΕΕ καταντήσει μια κατ’ επίφαση «ένωση». Ισως για πολλούς αυτό να μην ακούγεται ως κάτι τόσο τρομερό, αλλά σε έναν κόσμο που χρειάζεται όσο ποτέ άλλοτε τη φωνή, τη δύναμη και τον πλούτο της ενιαίας ΕΕ μια διασπασμένη και εσωστρεφής Ευρώπη θα αντιπροσώπευε οπισθοχώρηση ιστορικής τάξεως».
Το τελευταίο βιβλίο του Τσαρλς Κάπτσαν μόλις κυκλοφόρησε στις ΗΠΑ με τίτλο «No One’s World: The West, the Rising Rest, and the Coming Global Turn».
