Ο γορίλας, ο στενότερος συγγενής που διαθέτουμε μετά τον χιμπατζή, έρχεται να προστεθεί στο «κλαμπ» των ειδών που το γονιδίωμά τους έχει διαβαστεί από τους επιστήμονες.

Η αποκρυπτογράφηση των γενετικών μυστικών του αναμένεται ότι θα φωτίσει σκοτεινές πλευρές της πορείας της εξέλιξής μας και ίσως μας δώσει κάποιο στοιχείο για το τι είναι αυτό που διαχωρίζει τον άνθρωπο από τα άλλα πρωτεύοντα είδη.

Οι πρώτες αναλύσεις δίνουν κιόλας προσφέρουν κάποιες αποσαφηνίσεις αλλά και ανατρέπουν θεωρίες σχετικά με την ανθρώπινη ομιλία.

Τα μυστικά της Καμίλα

Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν ως «δείγμα» για το διάβασμα του γονιδιώματος την Καμίλα, έναν θηλυκό γορίλα 35 ετών που ζει στον Ζωολογικό Κήπο του Σαν Ντιέγκο στη Νότια Καλιφόρνια.

Η Καμίλα ανήκει στο είδος του δυτικού πεδινού γορίλα (Gorilla gorilla gorilla) – του τρίτου στενού συγγενή του ανθρώπου του οποίου διαβάζεται το γονιδίωμα μετά τον χιμπαντζή και τον ουραγκοτάγκο.

Όπως έδειξε η ανάγνωση, το γονιδίωμα του γορίλα περιλαμβάνει περισσότερα από 3 δισεκατομμύρια ζεύγη «γραμμάτων» (σχεδόν όσα του ανθρώπου) και περίπου 21.000 γονίδια. Η σύγκρισή του με τα γονιδιώματα των άλλων πρωτευόντων αρχίζει ήδη να αποκαλύπτει τα πρώτα μυστικά – και να προκαλεί εκπλήξεις.

Χρονολογικό «ξεκαθάρισμα»

Οι αρχικές αναλύσεις δείχνουν ότι ο γορίλας διαχωρίστηκε από τους άλλους μεγάλους πιθήκους πριν από περίπου 10 εκατομμύρια χρόνια – σχεδόν 4 εκατομμύρια χρόνια νωρίτερα από τον διαχωρισμό του ανθρώπου από τον χιμπαντζή.

Η διαπίστωση αυτή κατά κάποιον τρόπο «ξεκαθαρίζει» τις ασάφειες που υπήρχαν στο εξελικιτκό χρονολόγιο των τριών ειδών.

«Επί μακρόν υπήρχε μια διαφωνία ανάμεσα στα απολιθώματα και τις γενετικές εκτιμήσεις, οι οποίες τοποθετούσαν τον διαχωρισμό των ειδών αργότερα» εξήγησε ο Ελγουιν Σκάλι από το Ινστιτούτο Σάνγκερ στο Κέιμπριτζ, κύριος συγγραφέας της μελέτης που δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση «Nature».

Στενές ομοιότητες

Παρότι ο χιμπατζής θεωρείται ο στενότερος συγγενής του ανθρώπου, καθώς αυτά τα δυο είδη πρωτευόντων διαχωρίστηκαν αργότερα, το γονιδίωμα του γορίλα εμφανίζεται, σε έναν βαθμό, να μοιάζει περισσότερο με το δικό μας.

Συγκεκριμένα, αν και ο χιμπαντζής και ο άνθρωπος παρουσιάζουν ομοιότητες στο 70% των γονιδίων τους, το 15% των γονιδίων του γορίλα εμφανίζει πολύ στενότερες ομοιότητες με τα ανθρώπινα γονίδια από ό,τι του χιμπαντζή.

Οι περισσότερες από τις ομοιότητες αυτές παρατηρούνται σε περιοχές του γονιδιώματος που δεν κωδικοποιούν για πρωτεΐνες. Σημαντικά κοινά σημεία εμφανίστηκαν όμως και σε αλλαγές που υπέστησαν λειτουργικά γονίδια – και κυρίως κάποια από αυτά που σχετίζονται με την ακοή και την ανάπτυξη του εγκεφάλου.

Ανατροπή θεωριών για την ομιλία

Σε αυτές ακριβώς τις ομοιότητες στις αλλαγές των γονιδίων κρυβόταν η δεύτερη μεγάλη έκπληξη για τους ειδικούς, η οποία έρχεται μάλιστα να ανατρέψει μια θεωρία για την ανάπτυξη της ικανότητας της ομιλίας στον άνθρωπο.

Αφορά το γονίδιο LOXHD1, το οποίο σχετίζεται με την ακοή. Καθώς το γονίδιο αυτό υπέστη ταχύτατες αλλαγές στον άνθρωπο σε σχέση με τον χιμπαντζή οι επιστήμονες θεωρούσαν ότι θα μπορούσε να εμπλέκεται στην ομιλία.

Το γεγονός όμως ότι παρουσιάζει εξίσου ταχείες αλλαγές στον γορίλα μάλλον αποκλείει αυτό το ενδεχόμενο. «Ξέρουμε ότι οι γορίλες δεν μιλάνε μεταξύ τους – αν το κάνουν καταφέρνουν να το κρύβουν πολύ καλά» τόνισε αστειευόμενος ο κ. Σκάλι.