Μετά το διεθνές οικονομικό κραχ του 1929 καταγράφηκε στην Ιστορία μας η τέταρτη χρεοκοπία. Πρωθυπουργός ο Ελευθέριος Βενιζέλος. Ακολούθησε την «κλασική συνταγή»: περιορισμός των δημοσίων δαπανών, αύξηση των φόρων, μέτρα λιτότητας και ρύθμιση των δανείων με τους δανειστές. Τότε δεν υπήρχε μηχανισμός στήριξης και η Κοινωνία των Εθνών, στην οποία προσέφυγε ο Βενιζέλος για δάνειο, απέρριψε το αίτημα. Και η Αμερική ανέστειλε τη χορήγηση συμφωνηθέντος δανείου με το αιτιολογικό την επάνοδο του Κωνσταντίνου στον θρόνο!
Τον Μάιο του 1932 ο Βενιζέλος υπέβαλε παραίτηση για να διευκολύνει τις διαπραγματεύσεις σχηματισμού κυβέρνησης συνεργασίας με το Λαϊκό Κόμμα, το οποίο τελικά αρνήθηκε τη συμμετοχή και ζητούσε εκλογές. Ο Βενιζέλος εξήγησε στη Βουλή τους λόγους της παραίτησης.
Την επομένη ο «Ριζοσπάστης» έγραφε: «Ο πρωθυπουργός της ελληνικής κεφαλαιοκρατίας μίλησε στο σταύλο της οδού Σταδίου (σ.σ.: εννοούσε την Παλιά Βουλή) μπρος στα υποταχτικά του ανδράποδα (σ.σ.: τους βουλευτές) για την απεργία των δημοσίων υπαλλήλων».
Η εφημερίδα της Δεξιάς «Εσπερινή» έγραφε: «Ο Βενιζέλος δεν ηρκέσθη εις το φάγωμα των πολιτικών του αντιπάλων, δεν ικανοποιήθη με το φάγωμα των βασιλέων… Θέλει να φάγη και την Ελλάδα ολόκληρον και τους Ελληνας όλους, οι οποίοι περιήλθον εξ υπαιτιότητός του εις εσχάτην ένδειαν. Ο παμφάγος πρωθυπουργός είνε, ως αποδεικνύεται, και ανθρωποφάγος».
Αλλη δεξιά εφημερίδα, η «Ελληνική», έγραφε: «Ας συλληφθή ο ένοχος, εις το ικρίωμα! Πίπτοντα σήμερον μη τον αφήσετε να φύγη. Οι λαοί – ο ίδιος το δίδαξε – δεν συγχωρούν. Η βοή του εξεγερθέντος λαού είνε επιτακτική. Η Νέμεσις αξιοί εν ονόματι των θεών το εξιλαστήριον θύμα. Ο αρχηγός του ολιγαρχικού συγκροτήματος το οποίον απομύζησε το αίμα του λαού, του συγκροτήματος το οποίον ως φρικαλέα και αναχρονιστική Βαστίλλη μάς κατέστησε σκελετούς από την πείναν, την δυστυχίαν, την ανεργίαν και την αγωνίαν, πρέπει να παραμείνη εδώ… Απόψε ο Ελευθέριος Βενιζέλος πρέπει να ευρεθή εις τας φυλακάς».
Μετά την αποτυχία των διαπραγματεύσεων για κυβέρνηση ευρυτέρου συνασπισμού η εντολή δόθηκε στον Αλέξανδρο Παπαναστασίου, ο οποίος σχημάτισε κυβέρνηση με την υποστήριξη των Φιλελευθέρων και των άλλων δημοκρατικών κομμάτων.
Ο Παπαναστασίου, από τους πρωτοπόρους της τότε σοσιαλιστικής κίνησης, στις προγραμματικές δηλώσεις υποστήριξε ότι θα συνεχισθεί η προσπάθεια μείωσης των κρατικών δαπανών, αλλά ταυτόχρονα θα έκανε ανοίγματα στην κοινωνική πολιτική. Εκτός της Δεξιάς, κατά της κυβέρνησης Παπαναστασίου τάχθηκε και το ΚΚΕ, και μάλιστα με σφοδρή προσωπική επίθεση: «Η νέα κυβέρνηση των μεγαλοκαρχαριών του πλούτου (σ.σ.: μεγαλοκαρχαρίας ο Παπαναστασίου!) και των κεφαλαιοκρατικών συγκροτημάτων, που ανέλαβε κατ’ εντολή του πάτρωνά της Βενιζέλου, άρχισε να σκορπίζει άφθονες υποσχέσεις στις εργαζόμενες μάζες. Η αισχρή κωμωδία που έπαιζε επί τέσσερα χρόνια ο Βενιζέλος και που οδήγησε τις εργαζόμενες μάζες στην πείνα και την καταστροφή, επαναλαμβάνεται από τον διάδοχό του, νέο θεατρίνο, πολιτικό αγύρτη και τσαρλατάνο Παπαναστάση και τους «δημοκράτες» υπουργούς του».
Η κυβέρνηση Παπαναστασίου θα παραμείνει στην εξουσία μόνο εννέα ημέρες. Θα τη διαδεχθεί κυβέρνηση του Βενιζέλου, ο οποίος θα ηττηθεί από τον Τσαλδάρη στις εκλογές του Μαρτίου του 1933. Οπως όμως έγραφε ο εμπορικός ακόλουθος της αμερικανικής πρεσβείας: «Η Ελλάδα έφτασε στον πυθμένα της οικονομικής ύφεσης τις τελευταίες εβδομάδες του 1932. Λίγο μετά τις αρχές του 1933 η προοπτική άλλαξε. Μέχρι τα τέλη του Μαρτίου είχε ξεκαθαρίσει επίσης η πολιτική κατάσταση και τους επόμενους μήνες η οικονομική πρόοδος της χώρας υπήρξε συνεχής».
Για τις άλλες τρεις χρεοκοπίες, με αφετηρία το 1826, στο νέο βιβλίο μου «Η Ελλάδα των δανείων και των χρεοκοπιών».
gromaios@otenet.gr
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
