Ποιoς έχασε την Ελλάδα;

Το παιχνίδι των αλληλοκατηγοριών στην Ευρώπη δεν έχει ακόμη ξεκινήσει. Η συμφωνία μεταξύ της Ελλάδας και των ιδιωτών πιστωτών της θα επιτρέψει στη χώρα να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της στις 20 Μαρτίου. Οι Ευρωπαίοι θα πρέπει να δεχθούν επαίνους για ένα σημαντικό βήμα προς τον ρεαλισμό.

Οι ιδιώτες πιστωτές αποδέχθηκαν «κούρεμα» άνω του 50% στις απαιτήσεις τους και μείωσαν τα επιτόκια, επιφέροντας ανακούφιση στο συνολικό χρέος κατά δύο τρίτα. Και ενώ η λύση προέκυψε in extremis, πολλοί πιστεύουν ότι απλά θα αναβάλει την ημέρα της κρίσης, αφού η Ελλάδα δεν θα εφαρμόσει τα μέτρα λιτότητας και είτε θα αποφασίσει να βγει από την ευρωζώνη είτε θα τη διώξουν μετά από μία αναπότρεπτη χρεοκοπία.

Ακόμη και πριν τη τελευταία συμφωνία, οι ηγέτες στην Ολλανδία και τη Φινλανδία, και κάποιοι στη Γερμανία, υποστήριζαν ανοιχτά ότι η Ελλάδα ίσως δεν θα έπρεπε να παραμείνει στο ευρώ. Στην Αθήνα η αγανάκτηση διογκώθηκε και η πικρία της διαφωνίας άρχισε να αντηχεί επικίνδυνα τις λυσσαλέες ιστορικές διαφωνίες για τις γερμανικές αποζημιώσεις μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

«Ποιoς έχασε την Κίνα;» ρωτούσαν οι αμερικανοί στρατηγιστές τη δεκαετία του 1950, έπειτα από τη νίκη των κομμουνιστών του Μάο Τσε Τουνγκ το 1949.

Οι Ευρωπαίοι μπορεί να αρχίσουν να ρωτούν το ίδιο τον εαυτό τους για την Ελλάδα. Ο βασικός υπαίτιος, φυσικά, είναι οι ίδιοι οι Έλληνες. Η αβουλία των πολιτικών τους έχει φθάσει σε αξιοσημείωτα επίπεδα, οι πελατειακές σχέσεις έχουν δηλητηριάσει την κυβέρνησή τους, ο δείκτης διαφθοράς της Διεθνούς Διαφάνειας κατατάσσει τη χώρα στην 80ή θέση στον κόσμο και τον Σεπτέμβριο του 2011, το ελληνικό υπουργείο Οικονομικών διεξήγαγε μόλις 31 από τους 75 φορολογικούς ελέγχους σε μεγαλοεισοδηματίες που είχε υποσχεθεί. Αλλά θα ήταν πολύ εύκολο να μείνουμε σε αυτό και να δώσουμε άφεση αμαρτιών στην υπόλοιπη Ευρώπη.

Το πρώτο λάθος των ευρωπαίων αξιωματούχων ήταν ότι χρονοτρίβησαν επί μήνες μόνο για να δημιουργήσουν ένα μη ρεαλιστικό πρόγραμμα βοήθειας που προέβλεπε την επιστροφή της Ελλάδας στις αγορές μέχρι το 2013. Είναι ξεκάθαρο πια: η μεταρρύθμιση της ελληνικής οικονομίας και η διόρθωσή της θα χρειαστεί χρόνια, ίσως μία δεκαετία.

Το δεύτερο λάθος της Ευρώπης ήταν η ασυνάρτητη αντίδρασή της στην κρίση φερεγγυότητας. Δύο στρατηγικές ήταν δυνατές: είτε μία πρόωρη μείωση του δημοσίου χρέους της Ελλάδας, επομένως γρήγορη αποκατάσταση του αξιόχρεου, ή μία αμοιβαιότητα χρέους μεταξύ των κρατών της ευρωζώνης.

Οποιαδήποτε από τις δύο στρατηγικές θα ήταν λογική, αλλά η Γερμανία και η Γαλλία συμφώνησαν σε ένα «κοκτέιλ» των δύο, που ήταν παράλογο. Οι Γερμανοί και οι Γάλλοι προσποιούνταν ότι η Ελλάδα ήταν φερέγγυα και της δάνειζαν με υψηλά επιτόκια, γεγονός που έκανε την κατάσταση ακόμη χειρότερη. Χρειάστηκαν 18 μήνες για να εγκαταλειφθεί αυτή η πολιτική.

Το τρίτο λάθος ήταν ότι έθεσαν λάθος προτεραιότητες. Από την αρχή της κρίσης το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο διέγνωσε ένα διπλό πρόβλημα: αδύναμα δημόσια οικονομικά και μεγάλη υποχώρηση της ανταγωνιστικότητας. Δυστυχώς οι ιθύνοντες εστίασαν στο πρώτο.

Το τέταρτο λάθος ήταν ότι δεν έγινε τίποτε για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας. Ένα πρόγραμμα προσαρμογής φέρνει απαραίτητα ύφεση, αλλά αυτό δεν χρειάζεται να ανατρέπει τις προσπάθειες επιστράτευσης των εργαλείων για οικονομική ανάκαμψη.

Το τελευταίο λάθος της Ευρώπης ήταν ένας βαθμός αδιαφορίας προς έναν δίκαιο καταμερισμό του βάρους. Είναι κατανοητό το ΔΝΤ, ένας τεχνοκρατικός οργανισμός, να μην σκέφτεται πέρα από την μακροοικονομική διάσταση.

Αλλά η ΕΕ είναι μία πολιτική οντότητα που θέτει ως θεμελιώδη στόχο της την κοινωνική δικαιοσύνη. Δεν μπορεί να ζητάει περικοπές στον κατώτατο μισθό και να βάζει ως δεύτερη προτεραιότητα της φοροδιαφυγή στα υψηλά εισοδήματα. Η Ευρώπη μπορεί να επιπληχθεί για ένα εξαρχής καθυστερημένο, κακά σχεδιασμένο, ανισόρροπο και άδικο πρόγραμμα.

Αν κάποια ημέρα προκύψει το ερώτημα για το ποιoς έχασε την Ελλάδα θα υπάρξουν πολλοί υπαίτιοι.