Το πιθανότερο σενάριο συγκυβέρνησης θα είναι ο πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς να αναθέσει το χαρτοφυλάκιο του υπουργείου Δικαιοσύνης στον Βενιζέλο με αναπληρωτή υπουργό τον Λοβέρδο για να ξεμπερδεύει. Τότε οι δύο έγκριτοι συνταγματολόγοι ίσως μπορέσουν να μας πουν κάτι περισσότερο για τη νομιμότητα της δανειακής σύμβασης που υπερασπίστηκαν.
Εχθές, ιερεμιάδες κινδύνων. Σήμερα, μετά τις Βρυξέλλες, τροπαιούχοι με κομμένη την ανάσα. Αύριο, αντιπολιτευόμενοι στη συμπολίτευση, θα θυμηθούν, ελπίζω, δυο-τρεις λεπτομέρειες συνταγματικής τάξεως: την «κακοποίηση», φέρ’ ειπείν, του άρθρου 22 του Συντάγματος για λόγους «εθνικού συμφέροντος». Ή την αντισυνταγματική ρήτρα προτεραιότητας εξόφλησης των δανειστών μας.
Θα αναγνωρίσουν επίσης ότι η ισχύς του νέου μνημονίου επιβάλλεται όχι επειδή το υπερψήφισε η Βουλή αλλά διότι μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης (άτακτη χρεοκοπία) υπερκάλυψε τη συνθήκη εγκυρότητάς του. Αυτή την εξήγηση περιμένω από τους παλαιούς συναδέλφους των οποίων το πολιτικό άγχος εξάλειψε την επιστημονική νεύρωση. Πώς δηλαδή μια εξαίρεση, ενώ δεν επέβαλε την αναστολή του Συντάγματος, επέφερε την προσβολή του; Πώς το εφάρμοσε απεφαρμόζοντάς το διά της μετατροπής του σε δίκαιο ορισμένης κατάστασης;
Γνωρίζω ότι οι ερωτήσεις αυτές παραπέμπουν στη θέση του Καρλ Σμιτ: «Η εξαίρεση είναι πιο ενδιαφέρουσα από την κανονική περίπτωση. Το κανονικό δεν αποδεικνύει τίποτα, η εξαίρεση αποδεικνύει τα πάντα». Το γνωρίζω και το γνωρίζουν οι δύο εξαιρετικοί συνταγματολόγοι. Αφήνουν όμως ανοικτό για μετά τις εκλογές το εξής ερώτημα:
– Αν μεταξύ δύο δικαιικών απαιτήσεων η εξαίρεση μετατοπίζει το διακύβευμα στο όριο μεταξύ εκείνου που βρίσκεται εντός δικαίου και εκείνου που τοποθετείται εκτός, τότε ποιος ο λόγος της νομιμότητας; Κυρίως όταν ο κανόνας μετατρέπεται σε εξαίρεση προκειμένου να δημιουργήσει «δίκαιο» (νόμος) χωρίς να έχει «δίκιο» (δικαιοσύνη); Διότι «δίκιο» μπορείς να έχεις όταν φέρ’ ειπείν θέτεις το δίλημμα «συντεταγμένη ή ασύντακτη χρεοκοπία». Αλλά δεν έχεις «δίκαιο» όταν αναστέλλεις τον κανόνα τη στιγμή που τον διατηρείς ως εξαίρεση.
Το παράδοξο της Δημοκρατίας συνίσταται στο ότι αρκεί ο νόμος να φυλάσσεται χωρίς να φυλάσσει, όπως στον Κάφκα. Το καφκικό της ζωής στη μνημονιακή Ελλάδα δεν έγκειται στο ότι η δανειακή σύμβαση της επιβάλλει το απεχθές αλλά ότι την αφήνει δήθεν ελεύθερη να επιλέγει.
Φοβάμαι πως στο εξής θα είμαστε όλο και περισσότερο οι άεργοι (όχι υποχρεωτικά άνεργοι) των οποίων η αργία αποδίδει τη μορφή της «γυμνής ζωής» σε ό,τι ο Αγκαμπεν ονομάζει «απόκλιση της πολιτικής του καιρού μας»: το στρατόπεδο. Θα ζήσουμε στρατοπεδευμένοι το τέλος της ιστορίας της Ευρώπης, τώρα που «είμαστε όλοι Ελληνες», τώρα που ένας από εμάς (Ελληνας, Πορτογάλος, Ισπανός) θα ζει άστεγος κάτω από τις αψίδες της πλατείας Μαγιόρ ή τις στοές της Σταδίου.
Ενα εξιλαστήριο θύμα πλανιέται πάνω από την Ευρώπη. Η ευρωπαϊκή οικογένεια εν ονόματι της Ευρώπης δεν θα το αφήσει να θυσιαστεί. Απλούστατα θα το βοηθήσει ώστε να αφανιστεί από μόνο του. Αλλωστε αυτό είναι ο φεντεραλισμός κατά Πάγκαλο: Να πεθαίνεις και στη Μαδρίτη το ίδιο.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
