Χειρότερα από τους εβραίους της υπόλοιπης Ευρώπης πέρασαν οι έλληνες εβραίοι που βρέθηκαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Οντας σεφαραδίτες μιλούσαν μια διάλεκτο βασισμένη στα ισπανικά και δεν μπορούσαν να επικοινωνήσουν με τους υπόλοιπους εβραίους κρατούμενους (που είχαν μια διάλεκτο βασισμένη στα γερμανικά), έτσι δεν μπορούσαν να μάθουν τα «κόλπα» από τους παλαιότερους αλλά και να καταλάβουν τι έλεγαν οι ναζιστές δεσμοφύλακές τους.
«Την οικογένειά μου, τη μητέρα, τον πατέρα, την αδερφή μου κι εμένα, μας έστειλαν στο Αουσβιτς με την πρώτη αποστολή από τη Θεσσαλονίκη», λέει στο «Βήμα» ο κ. Χάινς Κούνιο με την ευκαιρία της Ημέρας Μνήμης του Ολοκαυτώματος την Παρασκευή. «Οταν φθάσαμε – τα τρένα έφθαναν πάντα νύχτα ύστερα από ένα ταξίδι αφάνταστα σκληρό – ξεκίνησε αμέσως η διαλογή για να ξεχωρίσουν εκείνους που ήταν ικανοί να εργαστούν».
Οι ναζί ρώτησαν ποιοι γνώριζαν γερμανικά. Ο κ. Κούνιο, 15 ετών το 1943, και η οικογένειά του ήταν οι μόνοι που τα μιλούσαν επειδή η μητέρα του καταγόταν από τη γερμανόφωνη Σουδητία της Τσεχοσλοβακίας. «Μόνο εμείς οι τέσσερις κάναμε ένα βήμα μπροστά», μας λέει τηλεφωνικά από τη Θεσσαλονίκη.
«»Εσείς θα κάνετε τον διερμηνέα», μας είπαν και πιάσαμε αμέσως δουλειά. Παιδιά, ηλικιωμένοι, άρρωστοι, βρέφη μπήκαν σε φορτηγά και έφυγαν κατευθείαν για τα κρεματόρια. Αλλά και οι υγιείς πέρασαν από διαλογή: από τη μια όσοι θα επιζούσαν ως σκλάβοι εργάτες και οι υπόλοιποι στα κρεματόρια».
Ο κ. Κούνιο λέει πως ήταν μεγάλο πλεονέκτημα το ότι γνώριζαν γερμανικά. «Οι άλλοι δεν καταλάβαιναν και, ως αποτέλεσμα, έτρωγαν πολύ ξύλο». Από τους 45.000 εβραίους της Θεσσαλονίκης επέστρεψαν οι 1.000. «Εμείς γλιτώσαμε και οι τέσσερις, είμαστε πάρα πολύ σπάνια περίπτωση. Υπέστημεν όλα τα δεινά αλλά επιζήσαμε» – όταν απελευθερώθηκαν, ο κ. Κούνιο ζύγιζε 33 κιλά.
«Ημασταν τυχεροί όχι μόνο γιατί μιλούσαμε γερμανικά, αλλά και γιατί φθάσαμε με την πρώτη αποστολή»
. Στις επόμενες αποστολές συμπληρώθηκε ο αριθμός των διερμηνέων που χρειάζονταν οι ναζί και άλλοι έλληνες εβραίοι που γνώριζαν γερμανικά δεν γλίτωσαν.Οι ναζί κρατούσαν μανιωδώς αρχεία και ντοκουμέντα, γι’ αυτό σήμερα, εκτός από τις μαρτυρίες των επιζώντων, υπάρχουν πάμπολλα ακόμη στοιχεία. Αρκετά από αυτά χρησιμοποιούνται για την αφύπνιση των συνειδήσεων των νεότερων γενεών. Αυτό τον στόχο έχουν και τα εκπαιδευτικά προγράμματα για σχολεία του Εβραϊκού Μουσείου της Ελλάδας.
«Τα προγράμματα απευθύνονται σε διάφορες ηλικίες, από δημοτικό μέχρι λύκειο, καλύπτουν ποικίλους τομείς ενδιαφέροντος, π.χ. τα παιδιά στο Ολοκαύτωμα, οι έλληνες σωτήρες εβραίων, οι προφορικές μαρτυρίες, η τέχνη και η μουσική στο Ολοκαύτωμα κ.ά., και προσαρμόζονται αναλόγως με τη δουλειά που έχει ήδη γίνει στην τάξη», λέει στο «Βήμα» η διευθύντρια του μουσείου Ζανέτ Μπαττίνου.
«Στοχεύουν στην ιστορική γνώση αλλά και στο να μιλήσουμε για τα ηθικά διδάγματα που μπορούμε να πάρουμε σήμερα: ανεκτικότητα, διαθρησκευτική και διαπολιτισμική ελευθερία, θέματα δημοκρατίας, να αγρυπνούμε δηλαδή για τα δικαιώματά μας και για τα δικαιώματα των γύρω μας. Ανάμεσα στα συμπεράσματα στα οποία καταλήγουν τα ίδια τα παιδιά είναι ότι μια πολυπολιτισμική κοινωνία δεν είναι απειλητική για καμία από τις ομάδες που την αποτελούν».
Την Παρασκευή κατατέθηκαν στεφάνια στο Μνημείο Ολοκαυτώματος στην Αθήνα και την Κυριακή στη Θεσσαλονίκη. Ανάμεσα στις υπόλοιπες εκδηλώσεις ξεχωρίζουν, τη Δευτέρα 30/1 στις 7 μ.μ. η παρουσίαση του βιβλίου «Οι ισραηλίτες βουλευτές στο ελληνικό κοινοβούλιο» στο μέγαρο της Παλαιάς Βουλής και την Τετάρτη 1/2 στις 8 μ.μ. η συζήτηση «Το Ολοκαύτωμα στις μαρτυρίες» στην Ελληνοαμερικανική Ενωση στην Αθήνα.
