TO BHMA – THE PROJECT SYNDICATE
Οι αναδυόμενες αγορές έχουν εκπληκτικά καλές επιδόσεις τα τελευταία επτά χρόνια. Σε πολλές περιπτώσεις, οι επιδόσεις τους ξεπερνούν κατά πολύ εκείνες των προηγμένων βιομηχανοποιημένων χωρών σε όρους οικονομικής ανάπτυξης, αναλογίας χρέους/ΑΕΠ, αντικυκλικής δημοσιονομικής πολιτικής και αξιολόγησης από οίκους αξιολόγησης και χρηματοπιστωτικές αγορές.
Παρόλα αυτά, καθώς ξεκινά το 2012, οι επενδυτές αναρωτιούνται εάν επιφυλάσσει αντιστάθμιση για τις αναδυόμενες αγορές, η οποία θα πυροδοτηθεί από ένα νέο κύμα πτώσης της αξίας «επικίνδυνων» περιουσιακών στοιχείων. Θα προσγειωθεί απότομα η Κίνα; Θα πλήξει τη Λατινική Αμερική μια μείωση των τιμών των αγαθών;
Θα εξαπλωθεί η κρίση χρέους της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε γείτονές της όπως η Τουρκία;
Πράγματι, ελάχιστοι πιστεύουν ότι μπορούν να διατηρηθούν η γρήγορη οικονομική ανάπτυξη και τα υψηλά εμπορικά ελλείμματα που σημειώνει η Τουρκία τα τελευταία χρόνια. Παρομοίως, τα υψηλά ποσοστά ανάπτυξης του ΑΕΠ στη Βραζιλία και την Αργεντινή κατά την ίδια χρονική περίοδο θα μπορούσαν σύντομα να αντιστραφούν, ιδίως εάν πέσουν παγκοσμίως οι τιμές των αγαθών – γεγονός που δεν αποτελεί απομακρυσμένη προοπτική εφέτος αν αρχίσει να εξασθενεί η κινεζική οικονομία ή αυξηθούν παγκοσμίως τα πραγματικά επιτόκια.
Δεν πρόκειται για καταστροφολογικές εικασίες. Η Παγκόσμια Τράπεζα μόλις υποβάθμισε τις οικονομικές προβλέψεις για τις αναπτυσσόμενες χώρες στην έκθεση για τις «Παγκόσμιες Οικονομικές Προοπτικές» για το 2012.
Τρεις πιθανές επιχειρηματικές γραμμές – εμπειρική, λογοτεχνική και αιτιολογική- στηρίζουν τις ανησυχίες ότι οι οικονομικές επιδόσεις των αναπτυσσόμενων αγορών θα μπορούσαν να μειωθούν δραματικά κατά το 2012.
Το εμπειρικό επιχείρημα βασίζεται απλώς σε ιστορική αριθμολογία: κρίσεις στις αναδυόμενες αγορές φαίνονται να προκύπτουν σε 15ετείς κύκλους. Η τελευταία παρόμοια κρίση προέκυψε πριν από 15 χρόνια. Μήπως το 2012 είναι η χρονιά που η κρίση θα χτυπήσει και πάλι τις αναδυόμενες αγορές;
Η υπόθεση περί τακτικών κύκλων οικονομικής ανόδου και κρίσεως υποστηρίζεται από σημαντικά και διαχρονικά πονήματα, όπως το έργο της αμερικανίδας οικονομολόγου Κάρμεν Ράινχαρτ. Θα ήθελα όμως να ανατρέξω σε μία ακόμη παλαιότερη πηγή: την Παλαιά Διαθήκη και κυρίως στην ιστορία του Ιωσήφ, ο οποίος κλήθηκε από τον Φαραώ για να ερμηνεύσει ένα όνειρο σχετικά με επτά παχιές αγελάδες οι οποίες ακολουθούνται από επτά ισχνές αγελάδες.
Ο Ιωσήφ προφήτευσε ότι θα έρχονταν επτά χρόνια αφθονίας, με πλούσιες σοδειές, τα οποία θα ακολουθούσαν επτά χρόνια λιμού λόγω ξηρασίας. Η πρόβλεψή του αποδείχτηκε ακριβής. Ευτυχώς ο Φαραώ είχε εξουσιοδοτήσει τον τεχνοκράτη αξιωματούχο του (Ιωσήφ) να φυλάξει γεννήματα κατά τα επτά χρόνια αφθονίας, δημιουργώντας επαρκή αποθέματα να σώσουν τον αιγυπτιακό λαό από τον λιμό κατά τα επτά άσχημα χρόνια. Αυτό αποτελεί πολύτιμό μάθημα για τους σημερινούς κυβερνητικούς αξιωματούχους τόσο των βιομηχανοποιημένων όσο και των αναπτυσσόμενων χωρών.
Για τις αναδυόμενες αγορές τα πρώτα επτά χρόνια της αφθονίας ήρθαν κατά το 1975-1981, με την ανακύκλωση πετροδολαρίων υπό μορφήν δανείων στις αναπτυσσόμενες χώρες. Η διεθνής κρίση χρέους που έπληξε το Μεξικό το 1982 υπήρξε καταλύτης για τα επόμενα επτά «ισχνά» χρόνια, τα οποία είναι γνωστά στη Λατινική Αμερική ως «η χαμένη δεκαετία». Η χρονιά που ανε4στράφη αυτή η τάση, το 1989, σημειώθηκε από την πρώτη έκδοση των ομολόγων Brady (ομολόγων σε δολάρια εκδοθέντων από λατινοαμερικάνικες χώρες), τα οποία βοήθησαν την περιοχή να ξεπεράσει την κρίση.
Ο δεύτερος κύκλος επτά «παχιών» χρόνων ήταν περίοδος πρωτοφανών εισροών κεφαλαίου στις αναδυόμενες αγορές μεταξύ 1990 και 1996. Μετά την κρίση της Ανατολικής Ασίας του 1997, ακολούθησαν επτά χρόνια κεφαλαιακής ξηρασίας. Ο τρίτος κύκλος εισροών προέκυψε το 2004-2011 και δεν κάμφθηκε από την παγκόσμια οικονομική κρίση. Αν η ιστορία επαναλαμβάνεται, τώρα είναι καιρός για μια τρίτη «αιφνίδια παύση»εισροών κεφαλαίου στις αναδυόμενες αγορές.
Άραγε είναι ικανά τα απλά αριθμητικά στοιχεία και μια βιβλική παραβολή για να πάρουμε σοβαρά την υπόθεση ενός 15ετούς κύκλου; Ίσως, αν έχουμε κάποιου είδους αιτιολογική θεωρία που να εξηγεί αυτή την περιοδικότητα των διεθνών εισροών κεφαλαίου.
Ιδού μια πιθανότητα: 15 χρόνια χρειάζονται για μεμονωμένους υπεύθυνους δανείων και διαχειριστές hedge funds να πάρουν προαγωγή και να αλλάξουν πόστο.
Αν καταρρεύσουν οι αναδυόμενες αγορές το 2012, να θυμάστε πού το ακούσατε για πρώτη φορά – στην Αρχαία Αίγυπτο.
* Ο Τζέφρι Φράνκελ είναι καθηγητής Σχηματισμού Κεφαλαίου και Ανάπτυξης στο πανεπιστήμιο Χάρβαρντ.
