Σταυροδρόµι ανάµεσα στη Δύση και στην Ανατολή και µωσαϊκό δεκάδων εθνοτήτων, η Βαλκανική Χερσόνησος είναι µία από τις πιο στρατηγικές και ταυτόχρονα «παρεξηγηµένες» περιοχές της Ευρώπης. «Τα Βαλκάνια έχουν την τάση να παράγουν περισσότερη ιστορία από αυτήν που µπορούν να καταναλώσουν», ήταν η φράση του βρετανού πρωθυπουργού Ουίνστον Τσόρτσιλ, η οποία έµεινε στην ιστορία, ενώ ο γερµανός καγκελάριος Οτο Φον Μπίσµαρκ είχε πει ότι «αν ποτέ συµβεί κάποιος άλλος πόλεµος στην Ευρώπη, θα προκύψει από κάποια ανοησία στα Βαλκάνια».
Κατακερµατισµένα και γεµάτα αντιφάσεις, τα Βαλκάνια κατατρύχονται εδώ και αιώνες από διαµάχες, καχυποψία και προκαταλήψεις ανάµεσα στους λαούς τους.
Εν έτει 2012 µια νεανική Μη Κυβερνητική Οργάνωση µε όνοµα «Balkans Beyond Borders» (Βαλκάνια Χωρίς Σύνορα) φιλοδοξεί να καταρρίψει τα ιστορικά εµπόδια και να ενώσει τους λαούς της Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Για την πρωτότυπη δράση τους, µάλιστα, τα µέλη της κέρδισαν τον περασµένο Σεπτέµβριο τη δεύτερη θέση στον περίφηµο διαγωνισµό του Ευρωπαϊκού Βραβείου Νεότητας «Καρλοµάγνος», το οποίο απονέµεται κάθε χρόνο από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, σε πρωτοβουλίες που προωθούν µε καινοτόµο τρόπο την κοινή ευρωπαϊκή ταυτότητα.
Ολα ξεκίνησαν το 2009, όταν ο Κωνσταντίνος Νταντίνος από την Ελλάδα, η Αντέλα Ντεµέτζα από την Αλβανία, η Μόνικα Μπουκουρέντσιου από τη Ρουµανία και ο Αµπερ Μπάµπιτς από τη Βοσνία γνωρίστηκαν στο πλαίσιο ειδικού συνεδρίου του Κολλεγίου της Ευρώπης και του Ευρωπαϊκού Ταµείου για τα Βαλκάνια, µε θέµα την ηγεσία στη Νοτιανατολική Ευρώπη και στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Οπως συνήθως συµβαίνει µε τις πρωτότυπες ιδέες, η αφορµή για τη δηµιουργία ενός δικτύου που θα ενώσει τους νέους των Βαλκανίων προέκυψε όχι από ειδικές γνώσεις αλλά από την παραδοχή της απόλυτης… άγνοιας.
«Αντιληφθήκαµε ότι ενώ όλοι µας γνωρίζουµε πολλά για τις χώρες της Δυτικής Ευρώπης, έχουµε επισκεφτεί το Λονδίνο και το Παρίσι, µιλάµε ισπανικά ή γερµανικά, γνωρίζουµε ελάχιστα για τους ίδιους µας τους γείτονες! Σχεδόν κανένας από εµάς δεν είχε ταξιδέψει στα Βαλκάνια, δεν είχε συναναστραφεί µε νέους από τη Βουλγαρία, τη Σερβία, το Μαυροβούνιο. Μάλιστα, οι λίγες γνώσεις µας συνήθως βασίζονται σε προκαταλήψεις ή – ακόµη χειρότερα – στα βιβλία της ιστορίας µας, που διηγούνται µε εντελώς διαφορετικούς τρόπους τα ίδια γεγονότα. Αυτή η κατάσταση πρέπει επιτέλους να αλλάξει!» αναφέρει µιλώντας στο «Βήµα» η 27χρονη κυρία Αντέλα Ντεµέτζα , επιµελήτρια καλλιτεχνικών εκθέσεων από τα Τίρανα.
Πώς όµως θα µπορούσαν τα µέλη της οργάνωσης να πείσουν τους νέους των Βαλκανίων να επικοινωνήσουν ξεπερνώντας τα γλωσσικά και πολιτισµικά εµπόδια; «Επιλέξαµε το σινεµά ως τον ιδανικότερο δίαυλο επικοινωνίας, καθώς συχνά µέσα από την εικόνα και την καλλιτεχνική έκφραση γίνεται πολύ ουσιαστικότερος διάλογος. Η βαλκανική “εµπειρία” περιέχει πολέµους, ιστορικές ανακρίβειες, ρατσισµό και αναζήτηση ταυτότητας – όλα αυτά αν γίνουν τέχνη µπορούν να µετατραπούν σε ουσιαστική συζήτηση» τονίζει η κυρία Ντίνα Καρύδη , έτερο µέλος της οµάδας.
Ξεκινώντας το 2010, η εν λόγω ΜΚΟ έχει διοργανώσει φεστιβάλ κινηµατογράφου και workshop στην Αθήνα, στα Σκόπια και στα Τίρανα µε τη συµµετοχή εκατοντάδων καλλιτεχνών και θεµατολογία που αφορά τις πολιτισµικές διαφορές, την οικονοµική κρίση και την προώθηση της ευρωπαϊκής ιδέας στα Βαλκάνια. Η καλλιτεχνική «επικοινωνία», ωστόσο, αποτελεί µόνο την αρχή για τη στρατηγική συνεργασία των λαών των Βαλκανίων σε οικονοµικό και πολιτικό επίπεδο.
«Οι ανεπαρκείς επαφές ανάµεσα στις βαλκανικές χώρες οφείλονται όχι µόνο σε ιστορικούς αλλά και σε πρακτικούς λόγους. Οι υποδοµές στα Βαλκάνια βρίσκονται στο επίπεδο που υπήρχε στη Δυτική Ευρώπη πριν από… πενήντα χρόνια. Υπό αυτές τις συνθήκες είναι πιο εύκολο να ταξιδέψεις από το Σαράγεβο στο Λονδίνο, παρά στα Τίρανα ή στην Αθήνα! Αν όµως πείσουµε τους νέους να “γνωριστούν” τότε πολλά θα αλλάξουν για την επόµενη γενιά σε οικονοµικό και πολιτικό επίπεδο. Ας µην ξεχνάµε ότι το πρώτο βήµα για να αρχίσουν οι επενδύσεις στις γειτονικές χώρες είναι οι καλές σχέσεις µε τους γείτονες» τονίζει ο Βόσνιος κ. Αµπερ Μπάµπιτς.
Εν µέσω κρίσης τα ρατσιστικά δηµοσιεύµατα περί αποποµπής της Ελλάδας από την «ευρωπαϊκή οικογένεια» έδωσαν στους Ελληνες µια γεύση από την πραγµατικότητα που βιώνουν άλλοι βαλκανικοί λαοί εδώ και χρόνια. «Για εµάς τους Βούλγαρους υπάρχει πάντα µια υπόγεια αίσθηση ότι “δεν είµαστε αρκετά Ευρωπαίοι”. Ισχύουν για εµάς ως πολίτες της ΕΕ αρκετές δυσµενέστερες ρυθµίσεις, όπως για παράδειγµα η υποχρέωση να εκδίδουµε άδεια παραµονής για να εργαστούµε σε άλλες χώρες της Ενωσης. Ταυτόχρονα, ο ρατσισµός εις βάρος µας – ιδίως εις βάρος των γυναικών – έχει πολλές εκφάνσεις. Εχω βιώσει προσωπικά, κατά τη διάρκεια των σπουδών µου στη Γαλλία και στην Αγγλία, τα σεξιστικά στερεότυπα ενάντια στις γυναίκες της Ανατολικής Ευρώπης» τονίζει η κυρία Ανέλια Φικίνα, διεθνολόγος από τη Βουλγαρία.
Το γεγονός ότι και η Ελλάδα βρίσκεται στο στόχαστρο ρατσιστικής ρητορικής αποτελεί, σύµφωνα µε την κυρία Φικίνα, ένα ακόµη δείγµα των οµοιοτήτων ανάµεσα στις γείτονες χώρες. «Για να καταπολεµήσουµε τα στερεότυπα και να διεκδικήσουµε µια θέση ως ισότιµα µέλη της ΕΕ πρέπει πρωτίστως να είµαστε ενωµένοι. Υπό αυτή την έννοια, η οργάνωση “Βαλκάνια Χωρίς Σύνορα” µπορεί να αποτελέσει τον δίαυλο για να έρθουµε σε ουσιαστική επαφή» καταλήγει.
Η κρίση χρέους στην ευρωζώνη σε συνδυασµό µε τον έντονο ευρωσκεπτικισµό που κερδίζει όλο και περισσότερο έδαφος στη Γηραιά Ηπειρο αποτελούν µια µοναδική ιστορική συγκυρία την οποία τα µέλη της οργάνωσης σκοπεύουν να αξιοποιήσουν για να πείσουν τους πολίτες να σταµατήσουν να κοιτούν µε θαυµασµό τη ∆ύση και να στρέψουν το βλέµµα προς… τους γείτονές τους. «Εµείς οι λαοί των Βαλκανίων δεν πιστεύουµε στις δυνάµεις µας. Απόρροια του κοµµουνιστικού παρελθόντος στο σύνολο σχεδόν της χερσονήσου είναι η τάση µας να θαυµάζουµε τις χώρες της Δυτικής Ευρώπης ως “σωτήρες” και να απορρίπτουµε οτιδήποτε θα µπορούσε να χαρακτηριστεί “βαλκανικό”. Είναι αστείο και λυπηρό ταυτόχρονα το γεγονός ότι στη Ρουµανία χρησιµοποιούµε το επίθετο “βαλκανικός” για να περιγράψουµε κάτι ανοργάνωτο, ανεπαρκές, χαοτικό» επισηµαίνει η 29χρονη Ρουµάνα κυρία Μόνικα Μπουκουρέντσιο, η οποία εργάζεται στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή στον τοµέα των περιφερειακών συνεργασιών Ανατολικής Ευρώπης.
«Στις ηµέρες µας, ωστόσο, το καπιταλιστικό σύστηµα µε τον τρόπο που αναπτύχθηκε τις τελευταίες δεκαετίες τίθεται υπό αµφισβήτηση και ο ευρωσκεπτικισµός είναι ιδιαίτερα διαδεδοµένος ακόµη και στις χώρες-κλειδιά της Δυτικής Ευρώπης. Αυτό δεν σηµαίνει ότι πρέπει να απορρίψουµε συλλήβδην την ευρωπαϊκή ιδέα αλλά να βρούµε εναλλακτικούς τρόπους σκέψης και δράσης βασιζόµενοι στις δικές µας δυνατότητες» προσθέτει η ίδια.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
