Υπήρξαν δύο οµιλίες τις οποίες ο κ. Γ. Παπανδρέου εκφώνησε µε ιδιαίτερη ένταση: στη ∆ΕΘ το 2009, όταν βρισκόταν στον προθάλαµο της εξουσίας, και στο Εθνικό Συµβούλιο του ΠΑΣΟΚ το περασµένο Σαββατοκύριακο, όταν µίλησε για την αποχώρησή του από την πρωθυπουργία. Ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ πέρασε πολλές ώρες στο ξενοδοχείο όπου πραγµατοποιήθηκε το Εθνικό Συµβούλιο αλλά όχι στην αίθουσα της συνεδρίασης. Ενηµερωνόταν πάντως συνεχώς για τις συζητήσεις στην αίθουσα και στα πηγαδάκια. «Πρόεδρε, λένε κάποιοι ότι αν είσαι εσύ υποψήφιος πρωθυπουργός το ΠΑΣΟΚ θα φτάσει στο 5%!» λέγεται ότι του µετέφερε ένας από τους συνεργάτες του. «Γιατί, λίγο είναι το 5%;» του απάντησε ο κ. Παπανδρέου αφήνοντάς τον µε την αµφιβολία αν έκανε χιούµορ ή αν το εννοούσε.Ο τέως πρωθυπουργός κατηγορήθηκε ότι τα δύο χρόνια της θητείας του συµπεριφέρθηκε µε αίσθηµα ιδιοκτησίας στο ΠΑΣΟΚ και ότι, αντί να συγκεντρώσει γύρω του τους καλύτερους για να αντιµετωπίσει την πρωτοφανή κρίση, κυβέρνησε µε τους «κολλητούς» του, χωρίς σχέδιο, χωρίς να διαπραγµατευθεί δυναµικά µε την τρόικα τους όρους του µνηµονίου.
Στην οµιλία του στο Εθνικό Συµβούλιο ο κ. Παπανδρέου έδωσε τις απαντήσεις που ήθελε ο ίδιος αλλά όχι και το ακροατήριο, το οποίο τον αντάµειψε µε χλιαρό χειροκρότηµα. Ωστόσο καταλόγισε ευθύνες για την πτώση της κυβέρνησής του: στον κρατικό µηχανισµό που βρισκόταν σε ύπνωση· στη συντηρητική, καχύποπτη, προκατειληµµένη και εσωστρεφή Ευρώπη· στην πίεση από τις αγορές και τους οίκους αξιολόγησης· στο πολιτικό σύστηµα που κοιµόταν τον ύπνο του δικαίου και συµπεριφερόταν µικροκοµµατικά, ανεύθυνα, πελατειακά, ψηφοθηρικά· στη βολεµένη ολιγαρχία της εξουσίας και του πλούτου που συνωµοσιολογούσε και συκοφαντούσε την κυβέρνηση· στα παρασιτικά συµφέροντα· στα ΜΜΕ που εκβίαζαν· σε ένα µέρος του τραπεζικού συστήµατος που θεωρούσε ότι µπορεί να ανεβοκατεβάζει κυβερνήσεις· στους κατ΄επάγγελµα (δηλαδή, στην Αριστερά) και στους όψιµα αντιµνηµονιακούς (δηλαδή, στους δελφίνους).
Τα περισσότερα µέλη του Εθνικού Συµβουλίου είχαν άλλες ερµηνείες για τον κατήφορο του ΠΑΣΟΚ. Το σώµα διχάστηκε ανάµεσα σε αυτούς που αναζητούσαν διέξοδο για την επόµενη ηµέρα και στους υπερασπιστές του κ. Γ. Παπανδρέου. Η διαδικασία εξελίχθηκε σε µια διήµερη οµφαλοσκόπηση, η οποία κούρασε το Εθνικό Συµβούλιο και άφησε αδιάφορη την κοινωνία. Τα αίτια της αποσύνθεσης του ΠΑΣΟΚ µε τα λόγια µελών του Εθνικού Συµβουλίου (και µάλιστα υποστηρικτών του προέδρου του ΠΑΣΟΚ) περιγράφηκαν ως εξής:
«Ψηφίζαµε κάθε µέρα µέτρα που ήταν πέρα και πάνω από τη συνείδηση και την ιδεολογία µας έχοντας ως γνώµονα τη σωτηρία της χώρας, λοιδορούµενοι, προπηλακιζόµενοι και απαξιωµένοι. (…) Ενώ οι αποφάσεις στο Υπουργικό Συµβούλιο και στην Κυβερνητική Επιτροπή ήταν οµόφωνες, εκ των υστέρων, είτε µε διαρροές είτε µε δηµόσιες τοποθετήσεις, αποδοµούσαν την όποια προσπάθεια, µε αποτέλεσµα να δίνεται η εικόνα µιας κυβέρνησης αγέλης».
«Πρώτα πετσοκόψαµε και φέραµε απέναντί µας όλα τα κοινωνικά στρώµατα και µετά πήγαµε να κάνουµε σύγκρουση µε τις τράπεζες και τα συµφέροντα.
Αµ δε! Με ποιους συµµάχους; (…) ∆εν µπορεί στις 26-27 Οκτωβρίου να πετυχαίνουµε τη µεγαλύτερη συµφωνία που έχει πετύχει ποτέ η Ελλάδα µετά τη Συνθήκη των Σεβρών και να την υπονοµεύουν πρώτα απ’ όλα από την κυβέρνηση. (…) Αν ήταν ο πρόεδρος εδώ, θα τον ρωτούσα: “Μα σου ζητάει κανείς να παραιτηθείς και να µην πας στις εκλογές;”».
«Το κεντρικό πολιτικό προσωπικό του Κινήµατος είναι καµένο. Υπήρξε µια περίεργη επετηρίδα στην αξιοποίηση προσώπων σε κρίσιµες θέσεις. Ανακυκλώσαµε τους ίδιους και τους ίδιους χωρίς ποτέ να κάνουµε σοβαρή πολιτική αξιολόγηση των πεπραγµένων τους. Αναδείξαµε από το πουθενά πολιτικάντηδες και τους εµπιστευθήκαµε κρίσιµες θέσεις. Ετσι βρεθήκαµε µε πρόσωπα που δεν είχαν καµία σχέση µε το ΠΑΣΟΚ είτε µε αλεξιπτωτιστές που ενδιαφέρονταν για την προσωπική τους εξέλιξη».
«Υπάρχει ένα συστηµικό πρόβληµα στο ΠΑΣΟΚ που είναι οι οµάδες, οι οµαδούλες, τα παραµάγαζα, τα εξαπτέρυγα, οι οπλαρχηγοί και οι κλέφτες. (…) Γιατί να σηκώσω εγώ το βάρος του µαρτυρίου; ∆ύο χρόνια βουλευτής είµαι! Αυτοί πήγαιναν από κανάλι σε κανάλι και έκαναν τι; Εριξαν τη δική µας κυβέρνηση».
«Η δημοκρατική παράταξη»
«Το ΠΑΣΟΚ χρειάζεται µια καινούργια διακήρυξη, που στον πυρήνα της θα έχει την απαλλαγή από τις µνηµονιακές πολιτικές. Τα κινήµατα στις πλατείες και στους χώρους παραγωγής έφτιαξαν αυτό το Κίνηµα, σύντροφοι, αλλά βλέπω παλιούς συντρόφους που ξέχασαν και ιδεολογίες και αξίες. Θα έλεγα µια κουβέντα, “το ΠΑΣΟΚ πέθανε, ζήτω η δηµοκρατική παράταξη”».
«Πριν από τέσσερις µήνες συνεδριάσαµε στη Νοµαρχιακή Επιτροπή και ήταν περίπου 40 άτοµα, από αυτά τα 30 ήταν παραπάνω από εξήντα χρόνων. (…) Θα βγω να δώσω αγώνα για τις βουλευτικές εκλογές. Τι θα πω στον κόσµο; Αν κανείς από σας κατάλαβε τι θέλει να κάνει το ΠΑΣΟΚ από εδώ και πέρα, να µας το πει».
«Και τώρα αναρωτιέµαι µε βάση τα λεγόµενα στο Εθνικό Συµβούλιο πραγµατικά τι θα βγούµε να πούµε στον κόσµο σε λίγους µήνες που θα έχουµε εκλογές; Ζητάµε την ψήφο σας επειδή καταστρέψαµε τη χώρα τα δύο αυτά χρόνια; Θα πρέπει να απαντήσουµε ειλικρινά στα µέλη και στους φίλους του ΠΑΣΟΚ».
«∆υστυχώς οι υπάρχοντες χρόνιοι µηχανισµοί εκλογικής πελατείας στέκονται εµπόδιο σε οποιαδήποτε προσπάθεια αξιοκρατίας προωθώντας συγχρόνως πρακτικές και νοοτροπίες ρουσφετιού και µάρκετινγκ, αναλώσιµων τηλεοπτικών προϊόντων. Πώς να προκύψει συνεπώς νέο πολιτικό δυναµικό όταν οι σπουδές, οι προσωπικοί αγώνες, η πολιτική σκέψη και η επαγγελµατική εµπειρία παραβλέπονται χάριν του “βολέµατος” και της ψηφοθηρίας; Πού να αφήσουν οι µηχανισµοί των δεινοσαύρων και των διαπλεκοµένων;».
«Το τραγικό της ιστορίας είναι ότι στελέχη της κυβέρνησης και µάλιστα από αυτούς που διαµόρφωναν την κεντρική πολιτική γραµµή, χωρίς παράλληλα να έχουν καµία ιστορική διαδροµή, µε µόνο κριτήριο την εύνοια του αρχηγού, και ενώ εµφανίζονταν τροϊκανότεροι των τροϊκανών λέγοντας πως και να µην υπήρχε µνηµόνιο έπρεπε να το εφεύρουµε, σήµερα τι λένε στα τηλεοπτικά παράθυρα και όχι στα θεσµικά όργανα; Οτι για όλα φταίει το ΠΑΣΟΚ. ∆ηλαδή, σύντροφοι, ποιοι κυβερνούσαν; Αυτοί ή οι σωσίες τους;».
«Για όποιον δεν έχει αντιληφθεί τι συνέβη στις 28 Οκτωβρίου οφείλω να του πω ότι το χρηµατοπιστωτικό σύστηµα µε το οικονοµικό κατεστηµένο και τα εργαλεία τους, πληρωµένοι κονδυλοφόροι και υπαλληλικό πολιτικό προσωπικό, απαξίωσαν το πολιτικό κεφάλαιο του Γεωργίου Παπανδρέου».
«Να πω για την παραίτηση Παπανδρέου, για να ξεκαθαρίσουµε, να ξαναποκτήσουµε αξιοπιστία και να µπορέσουµε να ξαναβγούµε στις πλατείες. ∆εν υπάρχει παραίτηση Παπανδρέου, υπάρχει γκρέµισµα Παπανδρέου, εξαναγκασµός σε παραίτηση, να το ξεκαθαρίσουµε αυτό. Ο Παπανδρέου έπρεπε να µη διαπραγµατευθεί µε κανέναν, έπρεπε να πει “εδώ είµαι, δεν παραιτούµαι ποτέ, ρίξτε µε, πάµε στον λαό να δούµε τι θα πει ο λαός”».
Οι µετρήσεις που φτάνουν στα χέρια των δηµοσκόπων αποτυπώνουν, εβδοµάδα την εβδοµάδα, την εικόνα ενός κόµµατος εξουσίας που εξαϋλώνεται. Το ΠαΣΟΚ χάνει προς όλες τις κατευθύνσεις, προς τα αριστερά και προς τα δεξιά, από τα αστικά κέντρα και από την περιφέρεια. Σε ορισµένες περιοχές, στην περιφέρεια κυρίως, τα ποσοστά του έχουν πέσει ακόµη και κάτω από το 10%! Ψύχραιµοι αναλυτές επισηµαίνουν ωστόσο ότι στην κάλπη τα ποσοστά του κόµµατος θα είναι µεγαλύτερα από αυτά που δείχνουν τώρα οι δηµοσκοπήσεις. Το παιχνίδι, επισηµαίνουν, είναι ανοιχτό, καθώς δεν είναι γνωστό µε ποια ηγετική οµάδα θα κατέλθει στις εκλογές, πώς θα αντιµετωπίσει τη διετή κυβερνητική θητεία του και ποια είναι η πολιτική πρότασή του. Επίσης, η Ν∆ και ο ΛΑΟΣ έχουν φθορά εξαιτίας της συµµετοχής τους στην κυβέρνηση Παπαδήµου, ενώ η Αριστερά δεν ενδιαφέρεται να διατυπώσει κυβερνητική πρόταση.
Σύµφωνα µε τις έρευνες της Κάπα Research που έχουν δηµοσιευθεί στο «Βήµα της Κυριακής», η πτώση του ΠΑΣΟΚ αλλά και του κ. Γ. Παπανδρέου ξεκίνησε τον Ιούνιο του 2011. Τότε ο πρωθυπουργός τηλεφώνησε στον κ. Αντ. Σαµαρά και του είπε ότι προτίθεται να παραιτηθεί από τη θέση του για να σχηµατιστεί κυβέρνηση συνεργασίας. Το κυβερνητικό παρασκήνιο λέει ότι ο κ. Παπανδρέου συζήτησε την ιδέα αυτή σε κάποια πτήση µόνο µε τον τότε υπουργό Εξωτερικών κ. ∆. ∆ρούτσα.
Η αντίδραση των υπουργών και οι παραιτήσεις βουλευτών οδήγησαν σε ανασχηµατισµό, ο οποίος παροδικά µόνο βελτίωσε τα ποσοστά του ΠΑΣΟΚ (από 22% τους πρώτους µήνες του 2011 έπεσαν στο 17% τον Ιούνιο και έφτασαν ξανά στο 21% τον Σεπτέµβριο). Από τη ∆ΕΘ, όπου επιβλήθηκε το χαράτσι στα ακίνητα, και µετά το ΠΑΣΟΚ σταθεροποιήθηκε στο 14,5% και ως τώρα δεν έχει ανακάµψει.
Αναλόγως κινήθηκε και η δηµοτικότητα του κ. Γ. Παπανδρέου: από 45,5% τον Μάρτιο του 2010 έπεσε στο 20% τον Ιούνιο του 2011 και ως τον Νοέµβριο είχε φτάσει στο 10%.
Αυτό που δεν αποτυπώνουν οι δηµοσκοπήσεις αλλά το γνωρίζει και το τελευταίο στέλεχος του ΠαΣΟΚ είναι η διάλυση του κοµµατικού µηχανισµού. Οι νοµαρχιακές επιτροπές είναι κλειστές, πολλές οφείλουν ενοίκια µηνών, σε άλλες έχει γίνει έξωση, ορισµένες συστεγάζονται. Το µεγαλύτερο ξεχαρβάλωµα εντοπίζεται στη Β. Ελλάδα, στη Θεσσαλία και στην Πελοπόννησο.
Συνεδριάσεις και εκδηλώσεις δεν πραγµατοποιούνται σε κανέναν νοµό, τα µέλη του κόµµατος έχουν αποστασιοποιηθεί. Το ΠαΣΟΚ έχει συρρικνωθεί µέσα στην κοινωνία. Οι περισσότεροι βουλευτές καλούν τους συντρόφους τους στα γραφεία τους καθώς δεν τολµούν να πραγµατοποιήσουν ανοιχτές συγκεντρώσεις εξαιτίας των αντιδράσεων του κόσµου. Σε αυτές τις συνθήκες το ΠαΣΟΚ αποφάσισε να στήσει κάλπες στη βάση του κόµµατος για την ανάδειξη του επόµενου προέδρου, που σηµαίνει κινητοποίηση των µελών, στήσιµο συστήµατος online ψηφοφορίας, περιφρούρηση των εκλογικών κέντρων. «Ο Παπανδρέου δεν εµπιστεύθηκε την οργάνωση του κόµµατος, έλεγε ότι είµαστε το βαθύ ΠΑΣΟΚ που ήθελε να λεηλατήσει το κράτος. Τώρα οι οργανώσεις δεν έχουν ούτε χρήµατα ούτε διάθεση για να στηρίξουν τις αποφάσεις της ηγεσίας» παρατηρεί γραµµατέας νοµαρχιακής επιτροπής στην Αθήνα. Το στοίχηµα που αναλαµβάνει ο Γραµµατέας του ΠΑΣΟΚ κ. Μιχ. Καρχιµάκης είναι µεγάλο καθώς, όπως επισηµαίνουν έµπειρα στελέχη του κόµµατος, «δεν υπάρχει πλέον οπαδική νοοτροπία, τα µέλη στις οργανώσεις αγωνιούν για την ενότητα του κόµµατος αλλά θέλουν να ακούσουν πειστικές προτάσεις για να κινητοποιηθούν ξανά».
Η κυρία Βάσω Παπανδρέου στην οµιλία της συνόψισε τις απόψεις πολλών από αυτούς που δεν µίλησαν. «Ο Γιώργος Παπανδρέου» είπε «θα πρέπει να επιχειρήσει µια σκληρή αυτοκριτική για τις µεθόδους διακυβέρνησης που επέλεξε και επέβαλε. Για τις πολιτικές που ακολουθήθηκαν. Για την κάλυψη που έδινε σε µηδέποτε εκλεγέντες συνεργάτες του, οι οποίοι έκαναν συνειδητή αντικοινοβουλευτική προπαγάνδα την οποία πληρώνει ακόµη το ΠΑΣΟΚ και η χώρα. Για τα τραγελαφικά που έγιναν τον Ιούνιο, όταν πήγε και υπέβαλε την παραίτηση στον αρχηγό της Νέας ∆ηµοκρατίας. Οταν τον Νοέµβριο εξήγγειλε δηµοψήφισµα ως έκπληξη στην Κοινοβουλευτική Οµάδα, έχοντας συζητήσει µε τρία-τέσσερα στελέχη. Οταν χειρίστηκε, όπως χειρίστηκε, τον σχηµατισµό της κυβέρνησης εθνικής ευθύνης».
Ο κ. Κ. Πανταζής (µέλος του Πολιτικού Συµβουλίου) τόνισε: «∆υστυχώς δεν πετύχαµε, για πολλούς λόγους, όχι από κακή πρόθεση. ∆ιότι δεν µπορώ να πιστέψω ότι η κυβέρνηση του ΠαΣΟΚ είχε σκοπό να υπονοµεύσει τη χώρα και τα εθνικά της συµφέροντα ούτε ότι αποτελεί όργανο της διεθνούς συνωµοσίας» ενώ ο κ. Γ. Παναγιωτακόπουλος (µέλος του Πολιτικού Συµβουλίου, Αριστερή Πρωτοβουλία) µίλησε για τραπεζοκρατία λέγοντας: «Κάναµε τα πάντα για να προκαλέσουµε την αγανάκτηση, την οργή, τον θυµό και την απελπισία των ανθρώπων που µας στήριξαν. Μετατρέψαµε το ΠΑΣΟΚ της εθνικής ανεξαρτησίας στο ΠΑΣΟΚ της υποταγής στην τρόικα και στους δανειστές, της συνεργασίας µε την Ακροδεξιά, της κυβέρνησης του εκπροσώπου των τραπεζών. Περνάµε σε ένα νέο καθεστώς που µπορούµε να αποκαλέσουµε τραπεζοκρατία».
Ενα επιπλέον πρόβληµα κυβερνητικής αστάθειας προκαλεί το πόρισµα του οικονοµικού εισαγγελέα κ. Γρ. Πεπόνη, ο οποίος ζητεί να διερευνηθούν τυχόν ποινικές ευθύνες του προέδρου του ΠΑΣΟΚ κ. Γ. Παπανδρέου και του πρώην υπουργού Οικονοµικών κ. Γ. Παπακωνσταντίνου για πιθανή τεχνητή διόγκωση και αυθαίρετο προσδιορισµό του ελλείµµατος του 2009.
Το ΠΑΣΟΚ αντέδρασε έντονα, καταγγέλλοντας «καλά οργανωµένη παρέµβαση στην πολιτική και οικονοµική ζωή που θέτει σε κίνδυνο τα εθνικά συµφέροντα». Η Ν∆ όµως έσπευσε να ζητήσει την παραίτηση των κκ. Γ. Παπακωνσταντίνου και Φ. Σαχινίδη από την κυβέρνηση. Από το Μέγαρο Μαξίµου δεν έγινε κανένα σχόλιο, υπήρχε όµως µεγάλος προβληµατισµός για τη συνοχή της κυβέρνησης τη στιγµή που σηµειώθηκε εµπλοκή στις διαπραγµατεύσεις µε τους δανειστές. Οι παραιτήσεις των υπουργών του ΠΑΣΟΚ δεν ζητήθηκαν επισήµως, αλλά µέσω διαρροών από συνεργάτες του κ. Αντ. Σαµαρά. Αυτό εξελήφθη από την Ιπποκράτους ως η έναρξη ενός πολέµου που ίσως µείνει ακήρυχτος όσο συµµετέχουν τα δύο κόµµατα στην κυβέρνηση αλλά είναι βέβαιο ότι θα ξεσπάσει µετά τις εκλογές.
Κορυφαία στελέχη του ΠΑΣΟΚ χαρακτήριζαν µεγάλο λάθος το γεγονός ότι δεν προχώρησαν στην Εξεταστική Επιτροπή για την οικονοµία το περασµένο καλοκαίρι. «Οχι και να βρεθούµε απολογούµενοι επειδή η χώρα για πρώτη φορά απέκτησε αξιόπιστα στατιστικά στοιχεία!» σηµείωναν.
Από την πλευρά της, η Ν∆ αφήνει να διαρρεύσει ότι θα επιµείνει στις παραιτήσεις των υπουργών. Επιπλέον, όπως αναφέρεται στην επίσηµη ανακοίνωση του κόµµατος, υπάρχει µείζον πολιτικό ζήτηµα µε τις καταγγελίες µελών της ΕΛΣΤΑΤ για πιέσεις από τον κ. Παπακωνσταντί- νου ώστε να αναθεωρηθεί το έλλειµµα και να επιβληθούν ακόµη πιο επώδυνα µέτρα.
Πηγές από το προηγούµενο οικονοµικό επιτελείο σηµειώνουν ότι υπάρχουν αντιφάσεις στο πόρισµα καθώς η χώρα µπήκε στο µνηµόνιο τον Μάιο του 2010 και δεν είναι λογικό να υποστηρίζεται ότι «µαγειρεύτηκαν» τα στατιστικά στοιχεία τον Νοέµβριο µε σκοπό να µπει η χώρα στο ∆ΝΤ. Επιπλέον, απαντούν εµµέσως στη Ν∆ ότι καµία κυβέρνηση δεν σπεύδει να φουσκώσει τα ελλείµµατά της για να πάρει αντιλαϊκά µέτρα. Επισηµαίνουν επίσης ότι κατηγορείται και η Eurostat ως ηθικός αυτουργός για µια νέα φουρνιά greek statistics µε απρόβλεπτες συνέπειες στις διαπραγµατεύσεις.
Παράγοντες µε γνώση της δικογραφίας θέτουν ερωτήµατα για τα κενά του πορίσµατος, για το ότι ο επικεφαλής της ΕΛΣΤΑΤ κ. Α. Γεωργίου δεν κλήθηκε να καταθέσει, κ.λπ. Παρ’ όλα αυτά, αν το πόρισµα παραπεµφθεί στη Βουλή σύµφωνα µε το άρθρο 86 του Συντάγµατος, θα κληθεί η Ολοµέλεια να αποφασίσει για την άρση της ασυλίας των κατηγορουµένων.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
