«Ε, παιδιά! Γνωρίζετε τον πρόεδρό σας, σωστά; Ξέρετε… αυτόν με τα μεγάλα αφτιά; Μισό λεπτό, αυτός δεν είναι δικός μου πρόεδρος. Ισως είναι δικός σας. Αλλά δεν είναι δικός μου πρόεδρος». Η Ετα Τζέιμς, πληθωρική, «τσαούσα», παιχνιδιάρα, σαν να βγήκε από έναν αφροαμερικανικό εφιάλτη χλευάζει – ποιον; – τον Μπαράκ Ομπάμα μόλις μία εβδομάδα μετά την ορκωμοσία του. Και έπειτα από την εμφάνισή της στη σκηνή του Paramount Theatre στο Σιάτλ, φροντίζει να περιλάβει και την Μπιγιονσέ, τη νέα πριγκίπισσα της σόουλ που «τόλμησε» να τραγουδήσει το δικό της «At Last» στο λαμπερό προεδρικό ζεύγος. «Σας το λέω, η γυναίκα που τραγούδησε για εκείνον το δικό μου τραγούδι την έχει πατήσει (“gonna get her ass whipped”). Η μεγάλη Μπιγιονσέ; Εγώ ούτε που την αντέχω. Δεν είχε καμιά δουλειά, την ημέρα της ορκωμοσίας του νέου προέδρου, να πει το δικό μου τραγούδι, εκείνο που ανέκαθεν εγώ τραγουδούσα».
Η Ετα Τζέιμς, η μεγάλη Ετα Τζέιμς, δεν υπήρξε ποτέ εύκολη υπόθεση – γιατί να είναι τώρα; Με αυτές τις λεκτικές επιθέσεις – τις οποίες αργότερα επιχείρησε να ανασκευάσει αλλά συνέχισαν να γεμίζουν τις σελίδες του σκανδαλοθηρικού Τύπου της Αμερικής –, η 71χρονη, σήμερα, Τζέιμς επανέφερε απλώς στο προσκήνιο την εκρηκτική προσωπικότητα που τη συνόδευε σε όλη της τη ζωή: από το Λος Αντζελες όπου γεννήθηκε στις 25 Ιανουαρίου του 1938 ως τα χρόνια της μεγάλης δόξας της στα 50s και τα 60s αλλά και την εποχή που τα προβλήματα με τα ναρκωτικά και τo βάρος της είχαν γίνει τόσο κραυγαλέα, που κατάντησαν ανέκδοτο της μουσικής βιομηχανίας των Ηνωμένων Πολιτειών. Σε κάθε περίπτωση η Ετα Τζέιμς ήταν και παραμένει μια σκληρή γυναίκα – σε αντίθεση με τις λεπτεπίλεπτες συναδέλφους της που πλάσαρε στο κοινό η Motown.
{{{ moto }}}
Μητέρα της κατά κόσμον Τζεϊμσέτα Χόκινς, όπως είναι το βαφτιστικό της, ήταν η Ντόροθι Χόκινς, μια 14χρονη ανύπαντρη Αφροαμερικανή. Πατέρας της, όπως η ίδια η τραγουδίστρια έχει πει, ο Ράντολφ Γουάντερον, ένας «φευγάτος» 25χρονος λευκός Νεοϋορκέζος, ο οποίος είχε υποσχεθεί ότι «θα τους στηρίζει οικονομικά, αρκεί να μείνει μυστικό ότι εκείνος είναι ο πατέρας»! Το 1938 ανάλογες περιπτώσεις τέκνων δεν ήταν καθόλου αποδεκτές, ακόμη και για έναν σκοτεινό πρίγκιπα των μπιλιάρδων, όπως ήταν ο θρυλικός Μινεσότα Φατς: Αυτό ήταν το προσωνύμιο του Γουάντερον! Η Ετα Τζέιμς είπε ότι δεν τόλμησε να ρωτήσει ποτέ τη μητέρα της ποιος ήταν ο πατέρας της…
Κάτι τα μαθήματα φωνητικής που έκανε σε ηλικία πέντε ετών με δάσκαλό της τον μαέστρο της χορωδίας της εκκλησίας, κάτι η μετακόμιση της οικογένειας στο Σαν Φρανσίσκο το 1950, κάτι η «μαύρη μουσική» που είχε αρχίσει να ανθούν, το πρώτο πόνημα της Τζεϊμσέτα δεν άργησε να έρθει. Σε ηλικία 12 ετών γνωρίζει δύο συνομήλικα κορίτσια και οι τρεις τους φτιάχνουν ένα ντου-γουάπ συγκρότημα, το οποίο ονομάζεται «The Creolettes». Λίγο αργότερα, η Τζεϊμσέτα συμφωνεί να εξωραΐσει το όνομά της με έναν εύκολο αναγραμματισμό (Ετα Τζέιμς) και οι «Creolettes» μετονομάζονται σε «Peaches». Δύο χρόνια αργότερα συναντούν τον περίφημο Τζόνι Οτις – τον Ελληνα Γιάννη Βελιώτη, που είχε ήδη κάνει όνομα σαν μιγάς Τζόνι Οτις και συνεργασίες με Νατ Κινγκ Κόουλ, Κάουντ Μπέισι και πολλούς άλλους. Η συνάντηση με τον ήδη φτασμένο μουσικό και ηγέτη, εκείνη την εποχή, ολόκληρης μπάντας Οτις έγινε υπό αμφιλεγόμενες συνθήκες. Αν η έφηβη Ετα χτύπησε με θράσος την πόρτα του δωματίου του στο ξενοδοχείο όπου έμενε έπειτα από μια συναυλία του στο Σαν Φρανσίσκο ή αν εκείνος συνάντησε συμπτωματικά το κοριτσίστικο τρίο να τραγουδάει σε ένα μπαρ, δεν είναι ακόμη σαφές. Λίγη σημασία έχει άλλωστε, αφού και τα δύο μοιάζουν εξίσου συμβατά με τις ρουτίνες της μουσικής ιστορίας.
Αυτή η ιδιότυπη ακρόαση θα φέρει την 16χρονη, τότε, Ετα Τζέιμς πίσω στο Λος Αντζελες – χωρίς, βεβαίως, την άδεια της μητέρας της –, όπου στο σπίτι του Οτις θα γράψουν μαζί το «Roll with Me, Henry» (ένα τραγούδι-απάντηση στον Χανκ Μπάλαρντ, ο οποίος τότε τραγουδούσε «Work with Me, Annie»). Το 1955, με τον λιγότερο σοκαριστικό τίτλο «The Wallflower», το τραγούδι κυκλοφορεί από τη Modern Records και φτάνει στην κορυφή των επιτυχιών της R’n’B. Oι «Peaches» λίγο αργότερα διαλύονται αλλά η Τζέιμς έχει ήδη πάρει φόρα, τόσο, που καταλήγει, πλάι στον Λιτλ Ρίτσαρντ, να συμμετέχει στην πρώτη της περιοδεία, κατά τη διάρκεια της οποίας «γνώρισε καταστάσεις και εμπειρίες στις οποίες οι ανήλικοι συνήθως δεν είναι μυημένοι», όπως θα παραδεχτεί αργότερα.
Ως τα τέλη της δεκαετίας του ’50 είχε ήδη φανεί ότι «ένα αστέρι γεννιόταν», ωστόσο το συμβόλαιό της με την Chess Records το 1960 και η κυκλοφορία, έναν χρόνο αργότερα, του πρώτου της προσωπικού άλμπουμ με τίτλο «At Last» ήταν αυτά που θα απογείωναν την καριέρα της. Η Τζέιμς θα ταυτιστεί με το ομώνυμο τραγούδι, ένα εμβληματικό τραγούδι μιας θαυμαστής δεκαετίας που ανοίγεται μπροστά στην Αμερική: «Trust in Me», «The Fool that I Am», «Pushover» και «What You Want Me to Do» είναι μόνο μερικά από τα τραγούδια της που θα αποτελέσουν κορυφαίες επιτυχίες ως τα μέσα της δεκαετίας του ’60. Αλλά η Τζέιμς δεν είναι ακριβώς αυτό που θα ονειρευόταν μια δισκογραφική εταιρεία. Πολύ πιο «βρώμικη» από τις συναδέλφους της, καθόλου κομψή και με μια ακατανίκητη ροπή στην έκθεση του εαυτού της. Βάφει τα μαλλιά της κατάξανθα, φοράει μικροσκοπικά φορέματα που τονίζουν τα περιττά κιλά της και πειραματίζεται με τα ναρκωτικά. Το 1964, η Chess Records κυκλοφορεί το άλμπουμ «Etta James Rocks the House». Ακόμη είναι τα χρόνια της αθωότητας για τις ΗΠΑ – η νεολαία διασκεδάζει με γλυκερές ταινίες του Ελβις Πρίσλεϊ και οι κοστουμαρισμένοι Beatles μόλις που ξεκινούν την πρώτη τους δειλή εισβολή στην Αμερική. Σε αυτό το σκηνικό η Ετα Τζέιμς φροντίζει να φωτογραφηθεί στο εξώφυλλο του «Etta James Rocks the House» έχοντας βγάλει τα λευκά παπούτσια της και φορώντας νοσοκομειακό επίδεσμο στον καρπό του δεξιού της χεριού. Είχε κόψει τις φλέβες της; Πιθανόν. Αλλωστε, είχε αρχίσει να κάνει χρήση ηρωίνης. «Το καλύτερo άλμπουμ της μετά το “At Last”» θα αναφωνήσουν όμως οι οπαδοί της. Ο δίσκος ηχογραφήθηκε ζωντανά, σε συναυλία που έδινε η Τζέιμς το 1963, στο New Era Club στο Τενεσί.
Προς τα τέλη της δεκαετίας του ’60, ωστόσο, τα προσωπικά της προβλήματα και ο εθισμός της σε διάφορες ουσίες, ψυχοτρόπα φάρμακα, μαριχουάνα, αλλά κυρίως στην ηρωίνη, αρχίζουν να βγαίνουν στην επιφάνεια. Το 1969 παντρεύεται τον μέχρι και σήμερα σύζυγό της και πατέρα των δύο γιων της, Αρτις Μιλς, ο οποίος όμως αποδεικνύεται και αυτός μια χαρά ηρωινομανής. Το 1972 ο Μιλς θα πάρει όλη την ευθύνη, όταν μαζί με την Ετα συλλαμβάνονται στο Τέξας για κατοχή σημαντικής ποσότητας ηρωίνης και καταδικάζεται σε δεκαετή φυλάκιση. Οχι ότι η Ετα Τζέιμς δεν θα έχει τις δικές της περιπέτειες με τον νόμο, αλλά η πλαστογραφία, για την οποία συλλαμβάνεται στην Αλάσκα, και οι ακάλυπτες επιταγές, για τις οποίες διώκεται στο Λος Αντζελες, είναι πταίσματα μπροστά στους δικούς της, προσωπικούς δαίμονες. Η Ετα Τζέιμς έχει ήδη αρχίσει να μπαινοβγαίνει σε ψυχιατρικές κλινικές όπως το Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Ταρζάνα του Λος Αντζελες καθώς και σε κέντρα αποτοξίνωσης – μια φορά κλείστηκε μέσα για 17 ολόκληρους μήνες, αλλά δεν κατάφερε να μείνει καθαρή. Το 1988, λίγο πριν από τα 50ά της γενέθλια, μπαίνει στη φημισμένη κλινική Μπέτι Φορντ για να απεξαρτηθεί αυτή τη φορά από την κωδεΐνη. Τα καταφέρνει και έκτοτε επιμένει ότι είναι καθαρή.
Ακολουθούν, σχεδόν αναπόφευκτα, τα προβλήματα με το βάρος της. Ενώ στην καριέρα της εξακολουθεί να έχει επιτυχίες – είναι ενδεικτικό ότι από το 1994 ως και σήμερα έλαβε τέσσερα Grammy για δουλειές της με κορυφαία το «Mystery Lady: The Songs οf Billie Holiday» –, η Ετα Τζέιμς δείχνει να έχει αποτύχει σε οτιδήποτε άλλο αφορά τον εαυτό της: Στα τέλη της δεκαετίας του ’90, αυτή η γυναίκα, με ύψος όχι μεγαλύτερο από 1,60 μ., ζυγίζει σχεδόν 180 κιλά! Υπάρχουν συναυλίες στις οποίες συμμετέχει μόνο επειδή κινείται με αναπηρικό καροτσάκι. Την εποχή που την καλούν να πάρει το δικό της αστέρι στο Hollywood Walk of Fame, εκείνη αποφασίζει να υποβληθεί σε μια επικίνδυνη εγχείρηση γαστρικού μπαϊπάς για να χάσει σχεδόν τα μισά κιλά. Παρά τους κινδύνους και τον ταλαιπωρημένο από τις καταχρήσεις οργανισμό, η Ετα Τζέιμς τα καταφέρνει. «Τώρα μπορώ να καμαρώνω για την εμφάνισή μου. Μπορώ να πάω για ψώνια και να αγοράσω ό,τι ήθελα ανέκαθεν να φοράω. Επειτα από πέντε χρόνια που τραγουδούσα καθισμένη στο καρότσι, τώρα μπορώ να στέκομαι στη σκηνή όπως άλλοτε».
Η ειρωνεία; Η Μπιγιονσέ πασχίζει από τον περασμένο Σεπτέμβριο να χάσει τα δέκα κιλά που πήρε για να ενσαρκώσει την Ετα Τζέιμς στην ταινία «Cadillac Records»…
* Αυτό το άρθρο δημοσιεύτηκε στο ΒΗΜagazino τον Φεβρουάριο του 2009.
* Η Ετα Τζέιμς απεβίωσε την Παρασκευή 20 Ιανουαρίου 2012.
