Μεσηµέρι της περασµένης Τρίτης, σε διώροφο νεοκλασικό εγκαταλειµµένο σπίτι στη συµβολή των οδών ∆ιδότου και Ζωοδόχου Πηγής, ένας νεαρός άνδρας σκαρφαλωµένος στη στέγη αφαιρούσε τα πολύτιµα ακροκέραµα.
Η εικόνα επιτηδείων που «απογυµνώνουν», διατηρητέα και µη, κενά κτίρια από τα… τιµαλφή είναι κοινή στο κέντρο της Αθήνας. Η εγκατάλειψη του κτιριακού αποθέµατος της πόλης «κουβαλά» τις αντιφάσεις µιας πόλης σε κρίση. Ετσι, διατηρητέα κτίρια εγκαταλείπονται στην τύχη τους από τους µικροϊδιοκτήτες τους, οι οποίοι παρακαλούν να καταρρεύσουν από το ίδιο το βάρος των υλικών και του χρόνου, ώστε να µπορέσουν να χτίσουν µε πολλαπλάσιο όφελος.
Στο κέντρο της Αθήνας, και όχι µόνο, εντοπίζονται κερδοσκοπικά σχέδια τα οποία είτε δεν απέδωσαν τα προηγούµενα χρόνια είτε περιµένουν τη µελλοντική άνοδο της αγοραστικής αξίας των ακινήτων, όταν η περιοχή θα εξυγιανθεί. Από µελέτη του ΕΜΠ (µε τίτλο «Μεταλλασσόµενοι χαρακτήρες και πολιτικές στα κέντρα πόλης Αθήνας και Πειραιά), η οποία πραγµατοποιήθηκε για λογαριασµό του Οργανισµού Ρυθµιστικού Σχεδίου Αθήνας (ΟΡΣΑ), προέκυψαν στοιχεία για µονοµερείς ιδιοκτησίες πολλών ακινήτων – ολόκληρα οικοδοµικά τετράγωνα σε ορισµένες περιπτώσεις – τα οποία «κάθονται» και περιµένουν τις ιδανικές οικονοµικές συγκυρίες µεταπώλησής τους ή µίσθωσής τους.
Σαφείς τάσεις συγκέντρωσης ακινήτων στο κέντρο της Αθήνας από λίγους κατά την τελευταία δεκαετία καταγράφουν ειδικοί επιστήµονες. Πρόκειται για επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στον εφοπλιστικό τοµέα, στον τοµέα του εµπορίου, αλλά και στα ΜΜΕ, χρηµατοπιστωτικά ιδρύµατα και κατασκευαστικοί όµιλοι. Ναυτιλιακή εταιρεία στην περιοχή της Οµόνοιας έχει αγοράσει ένα ολόκληρο οικοδοµικό τετράγωνο µε πολλά διατηρητέα κτίρια. Επίσης, σύµφωνα µε πληροφορίες, εφοπλιστής έχει εδώ και µια δεκαετία στη «συλλογή» του τέσσερα εµβληµατικά πολυώροφα κτίρια στις οδούς Σταδίου και Πανεπιστηµίου. Ο ίδιος συλλέγει σηµαντικά ακίνητα και στην παραλία της Γλυφάδας – «αρχιτεκτονικά στολίδια», όπως λένε όσοι γνωρίζουν – αναµένοντας την ανάπλαση του θαλάσσιου µετώπου της Αττικής την οποία έχει προαναγγείλει το ΥΠΕΚΑ. Τη ίδια ώρα που ορισµένοι συγκεντρώνουν σηµαντικές ιδιοκτησίες περιµένοντας την κατάλληλη στιγµή για να κινηθούν στις αγορές, στην ιδιαίτερα υποβαθµισµένη περιοχή του Γερανίου – περικλείεται από τις οδούς Αθηνάς, Ευριπίδου, Επικούρου και Πειραιώς – καταγράφεται ακριβώς το αντίθετο. Ο αριθµός των ιδιοκτητών σε ένα µόνο οικοδοµικό τετράγωνο φτάνει τους 596.
Για πρώτη φορά στη νεότερη ιστορία το κέντρο της Αθήνας χαρακτηρίζεται από τα εγκαταλειµµένα κτίρια ή τους άδειους ορόφους και τα κενά καταστήµατα των άλλοτε δραστήριων ισογείων στους πιο εµπορικούς δρόµους της πόλης. Το γεγονός αποδίδεται στην οικονοµική κρίση, στην εγκληµατικότητα, στους µετανάστες ή στις ταραχές στο κέντρο της πόλης και θεωρείται ότι η κατάσταση θα αναστραφεί µε σκληρά αστυνοµικά µέτρα και δυναµικά οικονοµικά κίνητρα.
Σύµφωνα ωστόσο µε τον επιστηµονικό υπεύθυνο της µελέτης του ΕΜΠ, καθηγητή στο Τµήµα Αρχιτεκτόνων κ. Παναγιώτη Τουρνικιώτη, η επιφαινόµενη κρίση του κέντρου της πόλης είναι τελικά πολύ βαθύτερη επειδή είναι ουσιαστικά δοµική. «Τα ανεπιθύµητα συµπτώµατα των τελευταίων δύο ή τριών ετών έχουν εγκατασταθεί σε ένα σώµα που προσέφερε το έδαφος γι΄ αυτή την εγκατάσταση» επισηµαίνει ο κ. Τουρνικιώτης.
Από τις δεκαετίες του ΄80 και του ΄90 ως και σήµερα έχει µετακοµίσει από το κέντρο της πρωτεύουσας µια ολόκληρη πόλη. Ετσι µεγάλα κτίρια µε ισχυρή εµπορική ή επιχειρηµατική ταυτότητα, όπως το Μινιόν στην Πατησίων, τα πολυκαταστήµατα Athenee και Ακρον Ιλιον Κρυστάλ στη Σταδίου, παραµένουν εδώ και χρόνια κλειστά. Το ίδιο συµβαίνει και µε µεγάλα ξενοδοχεία όπως τα «Acropole», «La Mirage», «Μπάγειον» κ.ά. ή κτίρια που στέγαζαν υπηρεσίες ή τράπεζες όπως τα κτίρια της Κτηµατικής Τράπεζας και της Ρυθµιστικής Αρχής Ενέργειας στην Πανεπιστηµίου, του Ειρηνοδικείου στην Οµόνοια κ.ά.
Μόνο στους άξονες Πανεπιστηµίου και Πατησίων η έρευνα του ΕΜΠ καταγράφει 110 κενά κτίρια.
Πολλά είναι τα ακίνητα-φαντάσµατα στου Ψυρρή, στο Μεταξουργείο ή ακόµη και στην Πλάκα. Αυτό συνέβη, όπως εξηγεί ο κ. Τουρνικιώτης, «είτε επειδή εγκατέλειψε το εµπορικό κέντρο η µεταποίηση και η χοντρική, µε ή χωρίς την προτροπή της πολιτείας, χωρίς να µπορεί να καταλάβει όλο το κενό η αναψυχή, ή επειδή αποκτήθηκαν πολλά µικρά κτίρια από το ∆ηµόσιο για να προστατευθούν και χρόνια τώρα αδρανούν ή επειδή κηρύχθηκαν διατηρητέα αλλά δεν υπάρχει το εγγενές δυναµικό της ανασύστασής τους και για πολλούς ακόµη λόγους». Ειδικά για την Πλάκα, όπου θεωρείται ότι το στοίχηµα της διατήρησης έχει επιτύχει, οι κενές ιδιοκτησίες φτάνουν τα 180 κτίρια. Πολλά από αυτά αποτελούν τµήµα της ακίνητης περιουσίας του υπουργείου Πολιτισµού – προέκυψε από απαλλοτριώσεις στις πρώτες µετεµφυλιακές δεκαετίες – το οποίο διατηρεί 150 ιδιοκτησίες στην περιοχή.
Αντίστοιχα στους φορείς κοινωνικής ασφάλισης καταγράφονται 200 ιδιοκτησίες σηµαντικών κτιρίων στο κέντρο της Αθήνας οι οποίες συγκεντρώνονται γύρω από τον κόµβο της πλατείας Οµονοίας και κατά µήκος των αξόνων του Ιστορικού Τριγώνου, µε κυριότερους την Πειραιώς, τη Σταδίου και την Πανεπιστηµίου. Από όλους τους φορείς τη µεγαλύτερη ακίνητη περιουσία έχει το ΙΚΑ.
Εκτός από την «αποχώρηση» της κατοικίας και του εµπορίου από την «καρδιά» της πρωτεύουσας, χαριστική βολή στο κέντρο έδωσε, όπως λέει ο κ. Τουρνικιώτης, η αποµάκρυνση σε άλλες περιοχές διοικητικών υπηρεσιών και δηµοσίων φορέων. Η µετεγκατάστασή τους αποµάκρυνε ένα δυναµικό αγοραστικό κοινό (υπαλλήλους και επισκέπτες) για τα εµπορικά µαγαζιά ή τα καταστήµατα εστίασης που λειτουργούσαν στο εµπορικό τρίγωνο της Αθήνας επιδεινώνοντας ακόµη περισσότερο την κατάσταση εγκατάλειψης που επικρατεί. Στην «ερήµωση» του κέντρου συνέτεινε η αποµάκρυνση του Εφετείου (οδό Σωκράτους) και του Ειρηνοδικείου (Οµόνοια), του υπουργείου Γεωργίας και υπηρεσιών του ∆ηµαρχείου (πλατεία Βάθης και Χαλκοκονδύλη), του ΙΚΑ (Πειραιώς), του υπουργείου Παιδείας (οδό Μητροπόλεως), του ΟΤΕ (Εξάρχεια) και άλλων υπηρεσιών.
Η ανακοίνωση για πιθανή µετεγκατάσταση του υπουργείου Οικονοµικών και της ∆ΕΗ, όπως τονίζει ο πρόεδρος του ΟΡΣΑ κ. Ιωάννης Πολύζος, θα οδηγήσει σε περαιτέρω «ερηµοποίηση» του κέντρου. «Πρέπει να σταµατήσει η αποµάκρυνση λειτουργιών από το κέντρο της πόλης καθώς οδηγεί στη ραγδαία υποβάθµισή του» σηµειώνει ο κ. Πολύζος.
Παράλληλα, θεσµικοί περιορισµοί, κακή διαχείριση ή απαρχαιωµένα προγράµµατα εκµετάλλευσης της ακίνητης περιουσίας οδηγούν στην απαξίωση και τα λεγόµενα «λιµνάζοντα κληροδοτήµατα», δηλαδή τις περιουσίες ιδιωτών που πέρασαν σε ιδρύµατα και δηµόσιους οργανισµούς. Η ενίσχυση της αποκατάστασης και επανάχρησης των κενών κτιρίων θα πρέπει να γίνει µε ισχυρά κίνητρα για την αποτροπή της εγκατάλειψής τους αλλά και µε αντικίνητρα, όπως επισηµαίνει ο κ. Πολύζος. Αλλωστε, όπως υποστηρίζει, υπάρχουν επιτυχηµένα παραδείγµατα από το εξωτερικό. Στο Παρίσι οι ιδιοκτήτες επιβαρύνονται κάθε δεκαετία για τη συντήρηση και αποκατάσταση των όψεων των κτιρίων. Στο Λονδίνο, όταν οι ιδιοκτήτες δεν δύνανται να προχωρήσουν σε εργασίες αποκατάστασης «τραυµατισµένων» κτιρίων, οι αρµόδιες υπηρεσίες τα επισκευάζουν και τα εκµεταλλεύονται ώσπου να γίνει απόσβεση των χρηµάτων που δαπανήθηκαν για τις εργασίες. Σε ορισµένες Πολιτείες των Ηνωµένων Πολιτειών ο πολίτης µπορεί να χάσει ακόµη και τα ιδιοκτησιακά του δικαιώµατα. Η υποβάθµιση του κέντρου της Αθήνας διαγράφεται και από τις καταγραφές της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής. Είναι χαρακτηριστικό ότι στον ∆ήµο Αθηναίων ο πληθυσµός το 2001 ήταν 789.166 µόνιµοι κάτοικοι και το 2011 µειώθηκαν σε 655.780. Με άλλα λόγια, 133.386 άνθρωποι εγκατέλειψαν την πόλη µέσα σε µία δεκαετία.
Την ίδια στιγµή που κάποιοι συγκεντρώνουν διακριτικά σηµαντικά ακίνητα, ο κ. Ιάσονας Τσάκωνας, επικεφαλής του επενδυτικού σχήµατος Oliaros, ο οποίος έχει αγοράσει 50 ακίνητα στην περιοχή του Κεραµεικού και του Μεταξουργείου, µας εξηγεί τα σχέδιά του.
«Με ενδιαφέρει η ανάπλαση και αναδιοργάνωση του κέντρου µε έναν κεντρικό σχεδιασµό και όχι µε µπαλώµατα» λέει ο κ. Τσάκωνας, ο οποίος σε συνεργασία µε έλληνες και ξένους αρχιτέκτονες σχεδιάζει να αναπαλαιώσει τα 50 κτίρια και να τα µετατρέψει σε χώρους κατοικίας, εµπορικών δραστηριοτήτων, γραφείων κτλ.
«Το κέντρο βρίσκεται σε εγκατάλειψη και πρέπει να επανασχεδιαστεί. Για να κάνει κάποιος ιδιώτης κάτι σε µια πόλη πρέπει να το θέλει και η πολιτεία. Πρέπει να επενδυθούν χρήµατα για το κέντρο της Αθήνας τόσο από ιδιώτες όσο και από το κράτος και την ΕΕ» λέει ο κ. Τσάκωνας. Οπως αναφέρει, έχει κάνει την πρότασή του προς την κεντρική διοίκηση και ζητεί να ρυθµιστούν διάφορα θέµατα όπως η στάθµευση, ο φωτισµός, οι αναπλάσεις των δρόµων, να δουν τι θα κάνουν µε τα πορνεία, να γίνει ένας βρεφονηπιακός σταθµός, σχολεία κτλ. «Περιµένω µια κίνηση για να προχωρήσω στην επένδυση, η οποία υπολογίζεται στα 100 εκατ. ευρώ» λέει και καταλήγει: «Αν δεν υπάρξει πολιτική βούληση, δεν θα κάνω τίποτε».
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
