Το µυθιστόρηµα Δουβλινιάδα του Ενρίκε Βίλα-Μάτας, από τους σηµαντικότερους σύγχρονους συγγραφείς της Ισπανίας, είναι ένα από τα προκλητικότερα σχόλια για το παρόν και το µέλλον του βιβλίου και για τις προκλήσεις της ψηφιακής κοινωνίας.
Ποιος µπορεί να βιώσει βαθύτερα το είδος αυτό της εµπειρίας από έναν παραδοσιακό, ας πούµε, εκδότη υψηλής λογοτεχνίας που αποφάσισε να συνταξιοδοτηθεί λίγο πριν χρεοκοπήσει; Γιατί αυτός είναι ο ήρωας του Βίλα-Μάτας, ο εξηντάρης Σαµουέλ Ρίβα, αλκοολικός, απογοητευµένος από τις εµπορικές επιλογές του εκδοτικού κόσµου, ένας από τους τελευταίους εκδότες που ως τη µέρα που συνταξιοδοτήθηκε διάβαζε όλα τα βιβλία που εξέδιδε. Ο κατάλογός του περιελάµβανε µια πλειάδα από τους καλύτερους συγγραφείς της εποχής, όµως ο ίδιος, εκτός από το αλκοόλ, είχε αναπτύξει κι ένα άλλο πάθος: για το ∆ιαδίκτυο, το οποίο σε ώριµη ηλικία τον είχε µεταβάλει σε έναν «χιχικοµόρι» – ο όρος (σηµαίνει «αποµόνωση») και αναφέρεται στους γιαπωνέζους εφήβους που είναι εξαρτηµένοι από το ∆ιαδίκτυο.
Ο Ρίβα έχει µία σύζυγο που τον αγαπά, αλλά δύσκολα ανέχεται την εξάρτησή του από το αλκοόλ, δύο γέροντες γονείς που τους επισκέπτεται µία φορά την εβδοµάδα και ελάχιστους φίλους, µε τους οποίους µοιράζεται την αγάπη του για τα ταξίδια και τις αντίστοιχες εµπειρίες του. Από αυτή τη ρουτίνα θα τον βγάλει ένα όνειρο που τον µεταφέρει στο ∆ουβλίνο, µια πόλη που δεν την είχε επισκεφθεί ποτέ. Οµως είναι η πόλη του Οδυσσέα του Τζόις, ενός µυθιστορήµατος που σηµάδεψε τη λογοτεχνία του 20ού αιώνα και στοίχειωσε και τα δικά του ξύπνια όνειρα. Οργανώνει λοιπόν ένα ταξίδι εκεί, προσκαλώντας κάποιους φίλους του κι ακολουθώντας τα ίχνη του Λέοπολντ Μπλουµ, κύριου χαρακτήρα του τζοϊσικού αριστουργήµατος, του ίδιου του Τζόις, όπως κι ενός άλλου κορυφαίου συγγραφέα της Ιρλανδίας: του Σάµιουελ Μπέκετ. Σκοπός του ταξιδιού; Να οργανώσουν µια επικήδεια τελετή για το τέλος της τυπογραφίας.
Στο βροχερό τοπίο του ∆ουβλίνου, στον µυστηριακό ποταµό Λίφι που στο έργο του Τζόις παίρνει κοσµογονικές σχεδόν διαστάσεις και, σύµφωνα µε τον Ρίτσαρντ Ελµαν, είναι µεταφορικά ο Βόσπορος του Τζόις, η λογοτεχνία ξαναβρίσκει το συµπαντικό της νόηµα και το αίνιγµα της ζωής και της δηµιουργίας την παλιά του γοητεία βαραίνοντας στη συνείδηση ενός ανθρώπου που µπορεί ακόµη να ελέγχει τις µεταπτώσεις του χρησιµοποιώντας την αυτοειρωνεία και το µαύρο χιούµορ. Ποιο είναι εποµένως το νόηµα της λογοτεχνίας; Πού ανήκουν οι δηµιουργοί της, οι έγκλειστοι της µυθοπλασίας οι οποίοι ωστόσο µπορούν να περιπλανώνται µέσω της γραφής στον κόσµο των επινοήσεων και της ανθρώπινης ψυχής;
Πλήθος γνωστών συγγραφέων του 20ού αιώνα παρελαύνουν από τις σελίδες της Δουβλινιάδας. Αν ο αναγνώστης είναι εξοικειωµένος µε το έργο τους εύκολα – κι εύλογα – προβαίνει στις δικές του λεπτές συγκρίσεις παράλληλα µ’ εκείνες του Βίλα-Μάτας. Αυτό όµως δεν είναι υποχρεωτικό προκειµένου να παρακολουθήσει το ξετύλιγµα του νήµατος της αφήγησης και να διεισδύσει στο υπόστρωµά της. Η Δουβλινιάδα έχει µεταφραστεί πολύ ωραία από τη Νάννα Παπανικολάου. Η ποιότητα της µετάφρασης, ειδικά σ’ ένα τέτοιο βιβλίο, παίζει εξαιρετικά σηµαντικό ρόλο, καθώς το µυθιστόρηµα είναι ουσιαστικά ένας ύµνος στη λογοτεχνία και κατ’ εξοχήν στο ύφος, το µόνο αντίδοτο εναντίον της ισοπέδωσης που έχει επιφέρει η οµογενοποίηση της γραφής.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
