Μέρα που είναι, ευνοείται η ανταλλαγή δώρων. Ο προκείµενος µποναµάς προσφέρεται ενόψει και των προεκλογικών (αρχηγικών και προεδρικών) ελιγµών, εντός και µεταξύ των κοινοβουλευτικών µας κοµµάτων. Πρόκειται για ένα ανέκδοτο που µεταφέρεται εξ υφαρπαγής από την «Ιστορίην» του Ηροδότου και αφορά στο κόλπο µε το οποίο ο υποψήφιος για τον βασιλικό θρόνο της Περσίας ∆αρείος υποσκέλισε πέντε ανταγωνιστές. Ακούστε πώς –η µετάφραση είναι δική µου: «Οσο για το θέµα ποιος θα γινόταν βασιλιάς, πήραν οι έξι συνωµότες την εξής απόφαση: την άλλη µέρα, µε την ανατολή του ηλίου, έφιπποι να βρεθούνε στο προάστιο, κι όποιου το άλογο χρεµετίσει εκεί πρώτο, αυτός να πάρει τη βασιλεία. Είχε ο ∆αρείος τότε έναν σοφό ιπποκόµο, που άκουγε στο όνοµα Οιβάρης. Σ’ αυτόν λοιπόν, όταν οι άλλοι διαλύθηκαν, είπε ο ∆αρείος: Οιβάρη, εµείς αποφασίσαµε το πώς θα λύσουµε το θέµα της βασιλείας όποιου το άλογο θα χρεµετίσει πρώτο µε την ανατολή του ηλίου, αυτός θα πάρει τη βασιλεία. Ελα λοιπόν και δείξε τώρα τη σοφία σου, και βρες τον τρόπο να πάρουµε εµείς αυτό το έπαθλο, κι άλλος κανείς.
Ο Οιβάρης αµέσως αποκρίθηκε: Αφέντη µου, αν πράγµατι από αυτό εξαρτάται να γίνεις ή να µη γίνεις βασιλιάς, δεν έχεις κανένα λόγο να φοβάσαι, και µην ανησυχείς καθόλου, γιατί δεν πρόκειται άλλος κανείς να γίνει βασιλιάς πριν από σένα –το µέσο και το γιατρικό το έχω στα χέρια µου. Τότε ο ∆αρείος του λέει: αν όντως κατέχεις µια τέτοια µηχανή, είναι η ώρα να τη στήσεις, το πράγµα δεν παίρνει αναβολή, γιατί η µέρα η αυριανή θα κρίνει τον αγώνα µας.
Τον άκουσε ο Οιβάρης και νά τι κάνει. Μόλις ενύχτωσε για τα καλά, επήρε µια φοράδα, που του ∆αρείου το άλογο της είχε ιδιαίτερη αδυναµία. Αυτή λοιπόν την πήρε και την επήγε στο προάστιο, την έδεσε εκεί, κι ύστερα έφερε και του ∆αρείου το άλογο. Πρώτα το εγύρισε πολλές φορές γύρω από τη φοράδα, αφήνοντας να τρίβεται πάνω της, και στο τέλος το άφησε να την καβαλικέψει.
Χάραζε πια η µέρα, όταν οι έξι, κατά τη συµφωνία τους, φάνηκαν πάνω στ’ άλογά τους. Κι όπως διέσχιζαν το προάστιο, µόλις εβρέθηκαν στο µέρος, όπου την περασµένη νύχτα είχε ο Οιβάρης δέσει τη φοράδα, εκεί ακριβώς το άλογο του ∆αρείου προστρέχοντας χρεµάτισε. Την ίδια ώρα µάλιστα που χρεµετούσε το άλογο, σε κατακάθαρο ουρανό, έλαµψε αστραπή κι ακούστηκε βροντή. Κι αυτά τα επουράνια σηµάδια, σαν κάποιος να τα είχε ορίσει, επικύρωσαν τη βασιλεία στον ∆αρείο, ενώ οι άλλοι συνωµότες πηδούσαν κιόλας κάτω από τα άλογά τους και προσκυνούσαν τον ∆αρείο.
Αυτά, λοιπόν, λεν µερικοί πως µηχανεύτηκε ο Οιβάρης. Και άλλοι άλλα, γιατί και τις δύο εκδοχές τις διηγούνται οι Πέρσες. Πως δηλαδή ο Οιβάρης έτριψε µε το ίδιο του χέρι το πράµα της φοράδας, κι ύστερα έκρυψε το χέρι του µες στο µπατζάκι του. Κι όταν ανέτειλε ο ήλιος κι ήρθε η ώρα να ξεκινήσουν τα άλογα, ύψωσε ο Οιβάρης το χέρι του και το έφερε στη µούρη του αλόγου του ∆αρείου, αυτό αισθάνθηκε τη µυρουδιά, καύλωσε και χρεµέτισε.» Εδώ τελειώνει το διδακτικό ανέκδοτο. Επονται λίγα επιλεγόµενα, για να µη θεωρηθεί πως πρόκειται για πλαστογραφία. Το φιλολογικό κύρος του ελέγχεται µε την παραποµπή του στο πρωτότυπο: βιβλίο ΙΙΙ, παράγραφοι 84-87. Αρχαίο κείµενο εξάλλου και µετάφραση εύκολα ανευρίσκονται στο βραβευµένο πόνηµα, συµπληρωµένο στη δεύτερή του έκδοση: «Ηρόδοτος, οκτώ νουβέλες και τέσσερα ανέκδοτα» (εισαγωγή, κείµενο, µετάφραση, πέντε δοκίµια: ∆. Ν. Μαρωνίτης, εκδόσεις Αγρα, Αθήνα 2009, σ. 175-179). Γειτονεύοντας εκεί µε άλλα τρία παραδειγµατικά ανέκδοτα του ηροδοτείου έργου, που επιγράφονται: «Ο Αρίων και το δελφίνι», «Οι πρώτοι άνθρωποι της γης», «Τα ανάποδα των Αιγυπτίων» –δικοί µου οι τίτλοι.
Ως προς το ερώτηµα τι ρόλο παίζουν οι νουβέλες και τα ανέκδοτα στο έργο του Ηροδότου, βλέπε: «Ηροδότου Ιστορίαι, Κλειώ» (εισαγωγή, µετάφραση και σχόλια δικά µου, πρόλογος Ι. Θ. Κακριδή), Βιβλιοθήκη Αρχαίων Κλασικών, Γκοβόστης, Αθήνα 1964, σ. 80-88). Οπου (σ. 52) βρίσκει κανείς και τα πολιτικά συµφραζόµενα πριν από το ευτράπελο ανέκδοτο, που σίγουρα ο Ηρόδοτος πολύ το διασκέδασε. Παραφράζω: Πριν πεθάνει ακόµη στην Αίγυπτο ο Καµβύσης, εµφανίστηκε στην Περσία κάποιος µάγος, ονόµατι Σµέρδις, ο οποίος, εξαπατώντας τους πάντες, για σύντοµο χρονικό διάστηµα έγινε βασιλιάς. Τον ανακάλυψαν όµως και τον καθαίρεσαν οι έξι συνωµότες, στους οποίους πρωτοστάστησε ο ∆αρείος, που τελικώς ανακηρύχτηκε ο ίδιος «µέγας βασιλεύς». Αφού προηγουµένως πήρε µέρος στο πρώτο, όσο ξέρουµε, προεκλογικό ντιµπέιτ της ιστορίας, όπου υπερασπίστηκε το καθεστώς της µοναρχίας, κατανικώντας τον Οτάνη, που πρότεινε ως άριστο πολίτευµα την «ισονοµία», και τον Μαγάβυξο, που τάχθηκε υπέρ της ολιγαρχίας.
Αυτά και καλή χρονιά, µε όσο κέφι απόµεινε.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
