Η χρηµατοπιστωτική κρίση και η κρίση δηµοσίου χρέους της ευρωζώνης οφείλονται στο βασικό πρόβληµα της αρχιτεκτονικής της. ∆ηλαδή ότι αποτελεί « ένα νόµισµα χωρίς κράτος », χωρίς ενιαία πολιτική δηµοσίου χρέους, χωρίς έναν «ύστατο δανειστή» σε περίπτωση ανάγκης όπως η σηµερινή, χωρίς έναν δηµοσιονοµικό πυλώνα ισοβαρή µε την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ). Αυτή η ασυµµετρία δεν δηµιουργούσε προβλήµατα όσο οι χρηµατοπιστωτικές αγορές χρηµατοδοτούσαν τα ελλείµµατα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών των µελών της ευρωζώνης, σήµερα όµως εξελίσσεται σε παράγοντα αποσταθεροποίησής της. H Ελλάδα ήταν απλώς η αφορµή της κρίσης, όχι η αιτία. Τέσσερις αρχές απαιτούνται να υιοθετηθούν για την αποκατάσταση της ισορροπίας.

1. Η λειτουργία της ΕΚΤ ως ύστατου δανειστή. Με τις συνθήκες που επικρατούν σήµερα, αυτή η λειτουργία δεν θέτει σε κίνδυνο τον στόχο του χαµηλού πληθωρισµού.

2. Η έκδοση ευρωοµολόγου. Ουδείς έγκυρος οικονοµολόγος σήµερα πιστεύει ότι το ευρώ θα επιβιώσει χωρίς ευρωοµόλογο. Οµως η γερµανική κυβέρνηση έχει αυτοπαγιδευθεί στην αρχική ρητορική της και δεν θέλει ούτε να αναφέρει τη λέξη αυτή. Επειδή όµως οι χρηµατοπιστωτικές αγορές δεν αποδέχονται πλέον ηµιτελείς λύσεις και είναι αρκετά πιθανόν να δοκιµάσουν σύντοµα τις αντοχές µιας µεγάλης περιφερειακής χώρας της ευρωζώνης, το ευρωοµόλογο είναι sine qua non για την επιβίωση του ευρώ.

3. Η σταδιακή δηµοσιονοµική (και πολιτική) ενοποίηση, µε τροποποίηση των συνθηκών και τη δηµιουργία ενός υπουργείου Οικονοµικών της ευρωζώνης.

4. Η άρση της «µεροληψίας στασιµότητας» που εµπεριέχεται σε ενιαίες νοµισµατικές ζώνες: ∆ηλαδή ότι η προσαρµογή πρέπει να επιτυγχάνεται µε µείωση των ελλειµµάτων στα ισοζύγια τρεχουσών συναλλαγών όπου αυτά υπάρχουν, αλλά και µε µείωση των αντίστοιχων πλεονασµάτων. ∆ιαφορετικά, όπως είναι γνωστό από την τοποθέτηση του Κέινς στη διαπραγµάτευση του Μπρέτον-Γουντς το 1944, το σύστηµα θα ισορροπήσει µε δραστική µείωση της οικονοµικής δραστηριότητας (ύφεση).

Οσο ορισµένες κυβερνήσεις των χωρών-µελών της ευρωζώνης αρνούνται (παραλόγως) να υιοθετήσουν αυτές τις τέσσερις αρχές, και επιµένουν στον δηµοσιονοµικό εξαγνισµό των ατάκτων µελών, τόσο πιο κοντά έρχεται το τέλος του ευρώ.

Το δίληµµα για την Ελλάδα σήµερα είναι: Παραµονή στην ευρωζώνη και ανάταξη της οικονοµίας ή επιστροφή στη δραχµή και οικονοµική καταστροφή; Η ορθή απάντηση είναι η ανάταξη µέσα στην ευρωζώνη. Αυτό µπορεί να γίνει µόνο µε ένα νέο αναπτυξιακό και κοινωνικό πρότυπο. Το νέο αναπτυξιακό πρότυπο πρέπει να διακρίνεται από εξωστρέφεια, αξιοκρατία στο ∆ηµόσιο, κίνητρα, ανταγωνισµό, ανταγωνιστικότητα, δηµοσιονοµική πειθαρχία µέσω περιορισµού των δαπανών, άνοιγµα κλειστών αγορών και επαγγελµάτων, υψηλότερες ιδιωτικές και δηµόσιες επενδύσεις, ιδιωτικοποιήσεις, αξιοποίηση της µεγάλης αλλά αδρανούς δηµόσιας περιουσίας, έµφαση στο τρίγωνο της γνώσης: Παιδεία, Ερευνα, Καινοτοµία.

Το νέο κοινωνικό πρότυπο πρέπει να είναι διαφορετικό από το σηµερινό, όπου υπάρχει το παράδοξο της συνύπαρξης υψηλών δαπανών κοινωνικής προστασίας (25% του ΑΕΠ) και υψηλού ποσοστού φτώχειας (20%) και σύγχυση µεταξύ κοινωνικών στόχων και κρατισµού.

Το νέο κοινωνικό πρότυπο πρέπει να διακρίνεται από ίσες ευκαιρίες µε έµφαση στην ίση πρόσβαση σε δηµόσια αγαθά υψηλής ποιότητας (δηµόσια Παιδεία, Υγεία), δίκαιο φορολογικό σύστηµα, δηµιουργία διχτυού προστασίας µε ανακατανοµή των υψηλών κοινωνικών δαπανών. Αν σχεδιάσουµε αυτόν τον µετασχηµατισµό τώρα η οικονοµική κρίση θα µετατραπεί σε ευκαιρία. Εάν δεν το πράξουµε, θα µετατραπεί σε βαθιά και µακροχρόνια κοινωνική κρίση.

Ο κ. Γιάννης Στουρνάρας είναι καθηγητής του Πανεπιστηµίου Αθηνών, γενικός διευθυντής του ΙΟΒΕ.


ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ