Η χειρότερη από οικονομικής άποψης χρονιά της Μεταπολιτευτικής περιόδου άρχισε με μια ψευδαίσθηση αισιοδοξίας (ότι το 2011 θα επιστρέψουμε στις αγορές), συνεχίστηκε με σκληρά μέτρα λιτότητας που δεν απέδωσαν τα αναμενόμενα και ολοκληρώνεται με πυρετώδεις διαπραγματεύσεις για το εθελοντικό «κούρεμα» του ελληνικού χρέους.
Στη διάρκεια του έτους η κυβέρνηση διαπραγματεύθηκε την εκταμίευση τριών δόσεων από την ΕΕ και το ΔΝΤ και δύο αποφάσεων και τη μείωση του χρέους. Ολες οι βασικές υποθέσεις της τρόικας (ΕΕ-ΕΚΤ-ΔΝΤ) για την πορεία της οικονομίας το έτος που φεύγει αποδείχθηκαν λανθασμένες, ενώ οι προσδοκίες για γρήγορη επάνοδο της Ελλάδας στις διεθνείς αγορές διαψεύστηκαν γρήγορα…
Χαρακτηριστικό ήταν το άλμα της ανεργίας. Τα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής (ΕΛΣΤΑΤ) δείχνουν ότι η ανεργία αυξήθηκε μέσα σε 12 μήνες από 12,4% στο 17,7%. Ο αριθμός των ανέργων αυξήθηκε κατά 256.000, από 621.938 σε 878.266 (σύγκριση γ’ τριμήνου 2011 με το αντίστοιχο του 2010).
Η χρονιά-θρίλερ για την ελληνική οικονομία πέρασε από 11+1 «σταθμούς»:
1. Θολή αυγή.
Στις
14 Ιανουαρίου ο οίκος Fitch υποβαθμίζει τα ελληνικά ομόλογα στην κατηγορία «junk» (σκουπίδια), από ΒΒΒ- σε ΒΒ+. Το υπουργείο Οικονομικών αντιδρά, σε ανακοίνωσή του στέκεται στην
«ανάγκη ενός νέου πλαισίου για τους οίκους αξιολόγησης σε ευρωπαϊκό επίπεδο». Λίγες ημέρες αργότερα (18 Ιανουαρίου) ο υπουργός Οικονομικών κ.
Γ. Παπακωνσταντίνου επαναλαμβάνει ότι η Ελλάδα θα επιστρέψει στις αγορές «για μακροπρόθεσμό δανεισμό εντός του έτους».
2. Η συνέντευξη. Την Παρασκευή 11 Φεβρουαρίου του 2011 η τρόικα ανακοινώνει στην Αθήνα την έγκριση της τέταρτης δόσης, ύψους 15 δισ. ευρώ. «Η συνολική μας αξιολόγηση είναι ότι το πρόγραμμα έχει σημειώσει περαιτέρω πρόοδο προς την επίτευξη των στόχων του» αναφέρει το κοινό ανακοινωθέν. Η συνέντευξη τύπου στην «Αίγλη» του Ζαππείου είναι επεισοδιακή. Ο επικεφαλής των ελεγκτών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κ. Σερβάς Ντερούζ ανακοινώνει ο ίδιος πρόγραμμα αποκρατικοποιήσεων 50 δισ. ευρώ ως το 2015 προκαλώντας αναστάτωση. Ωρες αργότερα, τα ξημερώματα του Σαββάτου, ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Γ. Πεταλωτής κάνει λόγο για απαράδεκτη συμπεριφορά των εκπροσώπων της τρόικας. Ακολουθεί το αργά το απόγευμα της ίδιας ημέρας ανακοίνωση της τρόικας στην οποία αναφέρει ότι σέβεται την κυβέρνηση, διαβεβαιώνει ότι ο ρόλος της είναι συμβουλευτικός, και προσθέτει: «Είναι λυπηρό εάν κάποια στιγμή σχηματίστηκε διαφορετική εντύπωση»… Ηταν η τελευταία κοινή συνέντευξη τύπου της τρόικας στην Αθήνα.
3. Η πρώτη επιμήκυνση. Τα ξημερώματα του Σαββάτου 12 Μαρτίου η Σύνοδος Κορυφής της ΕΕ αποφασίζει την επιμήκυνση της αποπληρωμής των δανείων των 110 δισ. ευρώ προς την Ελλάδα στα 7,5 χρόνια και τη μείωση του επιτοκίου για το σύνολο του δανείου κατά 100 μονάδες βάσης (από 5,2% σε 4,2%). «Σήμερα η Ελλάδα κέρδισε περισσότερα από 6 δις. ευρώ» δηλώνει ο πρωθυπουργός κ. Γ. Παπανδρέου. Στην ίδια Σύνοδο συμφωνήθηκε η οικονομική ενίσχυση του Ευρωπαϊκού Ταµείου Χρηµατοπιστωτικής Σταθερότητας (EFSF) από τα 250 στα 440 δισ. ευρώ.
4. Ο Πύργος του Σένινγκεν. Το απόγευμα της Παρασκευής 6 Μαΐου δημοσίευμα του Spiegel αναφέρεται σε μυστική σύσκεψη στην οποία συζητείται το ενδεχόμενο αποχώρησης της Ελλάδας από τη ζώνη του ευρώ. Μετά από ώρες αβεβαιότητας η ανακοίνωση του υπουργείου Οικονομικών διαψεύδει το δημοσίευμα και σημειώνει ότι ο κ. Παπακωνσταντίνου «κλήθηκε να συμμετάσχει για ανταλλαγή απόψεων σχετικά και με τις οικονομικές εξελίξεις στην Ελλάδα» σε μια έκτακτη σύσκεψη «στο πλαίσιο της συνάντησης των υπουργών Οικονομικών της Ευρωζώνης που συμμετέχουν στο G20». Το τι πραγματικά ειπώθηκε παραμένει άγνωστο…
5. Εφυγε η τρόικα (1). Μετά την έγκριση του Μεσοπρόθεσμου από το υπουργικό Συμβούλιο (15 Απριλίου) και εν μέσω διαδηλώσεων στην Αθήνα και σε άλλες πόλεις η επίσημη αξιολόγηση της τρόικας για την 5η δόση, ύψους 12 δις. ευρώ, ολοκληρώθηκε στις 3 Ιουνίου χωρίς την έγκριση της δόσης. Οι δανειστές «παρήγγειλαν» μέτρα και έφυγαν. «Η αποστολή κατέληξε σε συμφωνία, σε επίπεδο κλιμακίου εκπροσώπων, με τις ελληνικές αρχές επί μιας δέσμης οικονομικών και χρηματοπιστωτικών πολιτικών που απαιτούνται για να επιτευχθούν οι στόχοι του προγράμματος» ανέφερε η ανακοίνωση της τριμερούς. Η «καυτή πατάτα» ήταν η ψήφιση των μέτρων του Μεσοπρόθεσμου…
6. Αλλαγή φρουράς. Η αλλαγή της ηγεσίας στο υπουργείο Οικονομικών ήλθε με τον ανασχηματισμό της 17ης Ιουνίου. «Πρέπει όλοι μαζί Ελληνίδες και Ελληνες να αγωνιστούμε να βγάλουμε το κεφάλι μας από το νερό και να πάρουμε μια ανάσα» δήλωσε ο νέος υπουργός Οικονομικών κ. Ευ. Βενιζέλος ο οποίος αντικατέστησε τον κ. Γ. Παπακωνσταντίνου. Ο τελευταίος μετακινήθηκε στο υπουργείο Περιβάλλοντος.
7. Μεσοπρόθεσμο – Μέτρα σοκ (1). Λίγο πριν από την ψήφιση του Μεσοπρόθεσμου στις 29 Ιουνίου και του εφαρμοστικού νόμου (την 1η Ιουλίου) ο νέος υπουργός Οικονομικών εξήγγειλε νέα μέτρα για την κάλυψη απόκλισης 5,5 δισ. ευρώ για το 2011. Ανάμεσα στις ρυθμίσεις ήταν η μείωση του αφορολόγητου στις 8.000 ευρώ, η ειδική εισφορά στα εισοδήματα άνω των 12.000 ευρώ, η έκτακτη εισφορά για ΙΧ, σκάφη αναψυχής και πισίνες, η κατάργηση της έκπτωσης φόρου μέσω αποδείξεων, η καθιέρωση ετήσιου τέλους επιτηδεύματος για ελεύθερους επαγγελματίες, η αύξηση των τεκμηρίων διαβίωσης και των τελών κυκλοφορίας. Παράλληλα επήλθαν ανατροπές στις εργασιακές σχέσεις με την ενίσχυση των συμβάσεων ορισμένου χρόνου και τη μείωση κατά 20% του μισθού για τους νεοεισερχόμενους στην αγορά εργασίας, ηλικίας 18 έως 25 ετών. Στις 2 Ιουλίου το Eurogroup ενέκρινε την εκταμίευση της 5ης δόσης δίνοντας τέλος στο πρώτο θρίλερ της χρονιάς για την πληρωμή δόσης.
8. Πρώιμη συμφωνία. Η Σύνοδος Κορυφής της 21ης Ιουλίου έσπασε το «ταμπού» της αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους και εισήγαγε τη χώρα στη φάση των διαπραγματεύσεων με τους πιστωτές της για τη συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα (PSI) στην αναχρηματοδότηση του χρέους. Η συμφωνία, η οποία δεν εφαρμόστηκε ποτέ, προέβλεπε την εθελοντική συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα με καθαρή συνεισφορά 37 δισ. ευρώ. Θα οδηγούσε στη χορήγηση ενός νέου πακέτου βοήθειας στην Ελλάδα, ύψους 158,6 δισ. ευρώ. Συνολικά 109 δισ. θα προέρχονταν από την ευρωζώνη και το ΔΝΤ, 12,6 δισ. ευρώ από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης (EFSF) και 37 δισ. ευρώ από ιδιώτες. Παράλληλα, οδηγούσε σε επιμήκυνση, από 7,5 σε τουλάχιστον 15 χρόνια, της αποπληρωμής των νέων δανείων των χωρών της ευρωζώνης προς την Ελλάδα και σε νέα μείωση του επιτοκίου δανεισμού από τα 4,5% στα 3,5%.
9. Εφυγε η τρόικα (2). Η ένταση του τριμήνου Μάιου-Ιουλίου 2011 έδωσε τη θέση της στη χαλάρωση. Στο τέλος Αυγούστου η τρόικα επανήλθε στην Αθήνα για τις διαπραγματεύσεις που θα οδηγούσαν στην εκταμίευση της 6ης δόσης, ύψους 8 δισ. ευρώ, στα μέσα Σεπτεμβρίου. Το βράδυ της Πέμπτης 1 Σεπτεμβρίου οι διαπραγματεύσεις διακόπηκαν. Η ιστοσελίδα tovima.gr ήταν το πρώτο μέσο ενημέρωσης που μετέδωσε την είδηση κάνοντας λόγο για άρνηση του Οικονομικών κ. Ευ. Βενιζέλου να συναινέσει σε νέα μέτρα για την κάλυψη των αποκλίσεων κατά την εκτέλεση του προϋπολογισμού. Την επομένη μέρα, τόσο ο κ. Βενιζέλος όσο και η τρόικα, διέψευσαν τη «διακοπή» των διαπραγματεύσεων και ανέφεραν ότι θα επαναληφθούν μετά την πάροδο δέκα ημερών. Ομως οι εκτιμήσεις δεν επιβεβαιώθηκαν. Η αποχώρηση της τρόικας ήταν η αρχή ενός νέου τρίμηνου θρίλερ.
10. Μέτρα σοκ (2). Το υπουργικό Συμβούλιο της 10ης Σεπτεμβρίου που έγινε στη Θεσσαλονίκη στο περιθώριο της ΔΕΘ άνοιξε τον χορό των νέων μέτρων για την κάλυψη των δημοσιονομικών αποκλίσεων και τον …«εξευμενισμό» την τρόικας, ώστε να επιστρέψει στην Αθήνα και να εγκρίνει την 6η δόση. Η αρχή έγινε με την επιβολή τέλους ακινήτων μέσω του λογαριασμών της ΔΕΗ με απειλή διακοπής της ηλεκτροδότησης. Ακολούθησε «τσουνάμι» μέτρων που περιγράφηκε σε επιστολή του υπουργού Οικονομικών προς την επικεφαλής του ΔΝΤ κυρία Κριστίν Λαγκάρντ και τα οποία συμπεριλήφθηκαν στο πολυνομοσχέδιο που ψηφίστηκε την 21η Οκτωβρίου. Ανάμεσα στις ρυθμίσεις ήταν η μείωση του αφορολογήτου στις 5.000 ευρώ, η κατάργηση σειράς φοροαπαλλαγών, οι μειώσεις μισθών των δημοσίων υπαλλήλων ως και 50% μέσω του ενιαίου μισθολογίου-βαθμολογίου (με κατάργηση της «προσωπικής διαφοράς»), η καθιέρωση της εργασιακής εφεδρείας, η μείωση κατά 20% του ποσού της κύριας σύνταξης που υπερβαίνει τα 1.200 ευρώ, η μείωση κατά 40% του ποσού της κύριας σύνταξης που υπερβαίνει τα 1.000 ευρώ για συνταξιούχους κάτω των 55 ετών, καθώς επίσης μειώσεις σε επικουρικές συντάξεις και εφάπαξ. Το άρθρο 37 ανέτρεψε την υφισταμένη πυραμίδα των συμβάσεων θέτοντας τις επιχειρησιακές συμβάσεις πάνω από τις κλαδικές και δίνοντας τη δυνατότητα να περιλαμβάνουν δυσμενέστερες διατάξεις για μισθούς και εργασιακές σχέσεις. Η τρόικα ολοκλήρωσε την αξιολόγηση στις 11 Οκτωβρίου, ωστόσο η εκταμίευση δεν προχώρησε λόγω των επιφυλάξεων του ΔΝΤ για τη βιωσιμότητα του χρέους.
11. «Κούρεμα».
Οι ολονύκτιες διαπραγματεύσεις στις Βρυξέλλες οδήγησαν τα ξημερώματα της 27ης Οκτωβρίου σε συμφωνία των ηγετών της ευρωζώνης με τους ιδιώτες πιστωτές της Ελλάδας για εθελοντικό «κούρεμα» του ελληνικού χρέους κατά 50%. Οι εκτιμήσεις του υπουργείου Οικονομικών κάνουν λόγο για μείωση του χρέους κατά 100 δισ. ευρώ και το ευνοϊκότερο συνέριο προβλέπει την υποχώρηση του χρέους στο 120% του ΑΕΠ το 2020. Η συμφωνία προβλέπει τη χορήγηση νέου πακέτου στήριξης 130 δισ. ευρώ προς την Ελλάδα από το ευρωπαϊκό ταµείο EFSF. Από το ποσό αυτό προβλέπεται ότι θα χρησιμοποιηθούν 30 δισ. ευρώ για την ανακεφαλαιοποίηση των ελληνικών τραπεζών και άλλα 30 δισ. ευρώ θα δοθούν στην Ελλάδα για την υποβοήθηση της διαδικασίας ανταλλαγής ομολόγων. Οι διαπραγματεύσεις για το PSI βρίσκονται σε εξέλιξη.
12. Δημοψήφισμα, Παπαδήμος, 6η δόση. Η εξαγγελία του δημοψηφίσματος από τον πρωθυπουργό κ. Γ. Παπανδρέου πυροδότησε ραγδαίες πολιτικές εξελίξεις και αναστάτωση στις διεθνείς αγορές και οδήγησε σε σχηματισμό συμμαχικής κυβέρνησης τριών κομμάτων (ΠΑΣΟΚ, ΝΔ, ΛΑΟΣ) με πρωθυπουργό των πρώην αντιπρόεδρο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας κ. Λ. Παπαδήμο. Η νέα κυβέρνηση ορκίστηκε στις 11 Νοεμβρίου. Οι εξελίξεις «πάγωσαν» την εκταμίευση της 6ης δόσης. To Eurogroup ενέκρινε τελικά την εκταμίευση στις 29 Νοεμβρίου και ακολούθησε αντίστοιχη απόφαση από το διοικητικό συμβούλιο του ΔΝΤ στις 5 Δεκεμβρίου. «Η Ελλάδα παραμένει τελματωμένη σε βαθιά ύφεση» συμπέρανε το Ταμείο στην έκθεσή του που δημοσιοποιήθηκε στις 16 Δεκεμβρίου. Εκτιμά ότι η ύφεση θα φτάσει τελικά στο 6% του ΑΕΠ το 2011, αντί για 2,6% που προέβλεπε τον Μάιο του 2010, κατά την υπογραφή του μνημονίου.
