Το διάβασμα είναι η δουλειά τους. Ποια είναι όμως τα αναγνώσματα του ελεύθερου χρόνου τους; Ζητήσαμε από 20 ανθρώπους από τον χώρο του βιβλίου να κάνουν απολογισμό της αναγνωστικής ζωής τους για το 2011 και να μας δώσουν ο καθένας πέντε τίτλους που ξεχώρισε.

Βιβλία νέας εσοδείας ή παλαιότερα, έντυπα και e-books, κείμενα που πρωτοδιάβασαν ή ξαναδιάβασαν, στα ελληνικά ή και σε άλλες γλώσσες, ακόμη και άρθρα σε εφημερίδες και περιοδικά απαρτίζουν ένα σύνολο 100 τίτλων με τα πλέον ενδιαφέροντα αναγνώσματα της χρονιάς σε έναν πολύ προσωπικό απολογισμό μεταφραστών, διευθυντών λογοτεχνικών περιοδικών και διευθυντών δημόσιων βιβλιοθηκών, πανεπιστημιακών και δημοσιογράφων.

Κάθε μέρα ως την Παρασκευή 30 Δεκεμβρίου πέντε από αυτούς αποκαλύπτουν στο «Βήμα» τα αναγνώσματα του 2011 που τους συγκίνησαν, που ερέθισαν τη σκέψη τους, που έδωσαν απαντήσεις σε ερωτήματά τους ή τους πρόσφεραν ώρες απόλαυσης. Μας θυμίζουν εκδόσεις του έτους που λήγει σύντομα, βιβλία που αντέχουν στον χρόνο αλλά και κείμενα λιγότερο γνωστά ή άγνωστα που ίσως αξίζει να αναζητήσουμε.

Πρώτοι επιχειρούν τον αναγνωστικό απολογισμό της χρονιάς που φεύγει οι μεταφραστές Αθηνά Δημητριάδου, Μαργαρίτα Ζαχαριάδου, Κρίτων Ηλιόπουλος, Βασίλης Κιμούλης και Μαρία Παπαδήμα.

Αθηνά Δημητριάδου

Εχει μεταφράσει στα ελληνικά κείμενα του Σάμιουελ Μπέκετ, του Χέρμαν Μέλβιλ, της Τόνι Μόρισον. Είναι βραβευμένη μεταφράστρια του νομπελίστα Τζ. Μ. Κουτσί (ΕΚΕΜΕΛ 2007) και του Φίλιπ Ροθ (Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης 2009). Από τα διαβάσματα του 2011 ξεχώρισε:

1. David Lodge, «A Man of Parts» (Harvill Secker, 2011): Γλαφυρότατη μυθιστορηματική βιογραφία του Τζορτζ Γουέλς. Ο Λοτζ σκιαγραφεί με τη γνωστή μαεστρία του τον πασίγνωστο για το ταλέντο και τις αντιφάσεις του συγγραφέα.

2. Γουόλτερ Πέιτερ, «Η Αναγέννηση. Μελέτες για την τέχνη και την ποίηση» (Αλεξάνδρεια, 2011): Από τα σπουδαιότερα κείμενα φιλοσοφικής κριτικής του πολιτισμού, υπήρξε το «ευαγγέλιο» μοντέρνων συγγραφέων και ποιητών, όπως ο Όσκαρ Ουάιλντ, ο Τζέιμς Τζόυς, ο Μαρσέλ Προυστ και ο Κ. Π. Καβάφης. Σε υποδειγματική μετάφραση του Άρη Μπερλή.

3. Colm Toibin, «The Blackwater Lightship» (Picador, 1999): Τρεις γυναίκες, γιαγιά, μητέρα και εγγονή καλούνται να αντιμετωπίσουν την αρρώστια και τον αναπόφευκτο θάνατο του πολυαγαπημένου εγγονού, γιου και αδελφού αντίστοιχα. Τρεις γενιές με τις πεποιθήσεις και τις εμμονές τους οφείλουν να βρουν κοινή γλώσσα. Διεισδυτική και ευαίσθητη ματιά στις οικογενειακές σχέσεις.

4. Γιόζεφ Ροτ, «Η ομολογία ενός δολοφόνου – μέσα σε μια νύχτα» (Άγρα, 2011): Για μια ολόκληρη νύχτα οι θαμώνες ενός καπηλειού ακούνε την εξομολόγηση ενός –υποτιθέμενου– δολοφόνου. Μια αφήγηση-ποταμός, αριστοτεχνικά μεταφρασμένη από τη Μαρία Αγγελίδου.

5. Μπουαλέμ Σανσάλ, «Ο Γερμανός μουτζαχεντίν ή το ημερολόγιο των αδελφών Σίλλερ» (Πόλις, 2010): Μέσα από τα ημερολόγια των αδελφών Σίλλερ ζωντανεύει το Ολοκαύτωμα, ο πόλεμος του ’90 στην Αλγερία και η κατάσταση που επικρατεί στα γαλλικά προάστια, με τους νεαρούς Γάλλους αλγερινής καταγωγής να είναι έρμαια των φανατικών ισλαμιστών. Σε πολύ καλή μετάφραση της Ευγενίας Γραμματικοπούλου.

Μαργαρίτα Ζαχαριάδου

Εχει μεταφράσει, μεταξύ άλλων, κείμενα του Μαρκ Τουέν, του Τζον Λε Καρέ, του Μάικλ Γκριγκόριο, του Ντέιβιντ Μίτσελ, του Τζόναθαν Κόου. Εφέτος τιμήθηκε με το Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης Αγγλόφωνης Λογοτεχνίας του ΕΚΕΜΕΛ. Από τα διαβάσματα του 2011 ξεχώρισε:

1. Φίλιπ Ροθ, «Η Νέμεσις» (μτφ. Κατερίνα Σχινά, Πόλις, 2011) και του ίδιου το «Patrimony. A True Story» (Cape, 1991): Δύο μικρά σε έκταση βιβλία, όπου βλέπεις πόσο πολλά μπορεί να πει ένας πραγματικά μεγάλος συγγραφέας μέσα σε τόσο λίγες σελίδες για θέματα όπως η ενοχή και η οικογένεια, και πώς μεταμορφώνει την αυτοαναφορικότητα σε κάτι οικουμενικό.

2. Άρτουρ Σοπενχάουερ, «Η τέχνη του να έχεις πάντα δίκιο» (μτφ. Μυρτώ Καλοφωλιά, Πατάκης, 2011): Χρησιμότατο εγχειρίδιο-άμυνα απέναντι στην πολιτική και δημοσιογραφική ρητορική της εποχής μας. Και μάλλον κάθε εποχής, δηλαδή.

3. Σπύρος Τσακνιάς, «A propos. Αναστοχασμοί και σχόλια» (Στιγμή, 1995): Ένα βιβλίο στο οποίο επιστρέφω κατά καιρούς, όποτε αισθάνομαι πως θέλω να ξανασυνδέσω τη λογοτεχνία με την πραγματικότητα.

4. Αργύρης Χιόνης, «Το οριζόντιο ύψος και άλλες αφύσικες ιστορίες» (Κίχλη, 2008): Υπέροχα παραμύθια-ιστορίες για μεγάλα παιδιά. Γευστικά, ζουμερά ελληνικά, με σουρεαλιστικό χιούμορ και χωρίς ίχνος μελοδραματισμού.

5. Χόρχε Λουίς Μπόρχες, «Ποιήματα» (μτφ. Δημήτρης Καλοκύρης, Ελληνικά Γράμματα, 2006): Μπορεί ο ποιητικός του εαυτός να μην είναι τόσο γοητευτικός όσο ο πεζογραφικός. Αλλά ο Μπόρχες παραμένει Μπόρχες κι εγώ αγαπώ τις εμμονές του… εμμονικά.

Κρίτων Ηλιόπουλος

Μεταφράζει κυρίως ισπανόφωνη λογοτεχνία. Έχει μεταφέρει στα ελληνικά έργα των Ντανιέλ Τσαβαρία, Κάρλο Φραμπέτι, Πάκο Iγνάσιο Tάιμπο II, Χόρχε Μπουκάι. Τελευταία μετάφρασή του το πολυσυζητημένο «2666» του Ρομπέρτο Μπολάνιο. Από τα διαβάσματα του 2011 ξεχώρισε:

1. Raúl Zibechi, «Αυτονομίες και χειραφετήσεις. Η Λατινική Αμερική σε κίνηση» (μτφ. Συλλογική, έκδοση του περιοδικού «Αλάνα», 2010): Μια ερευνητική δουλειά που συλλέγει απόπειρες μιας διαφορετικής κοινωνικής οργάνωσης στη Λατινική Αμερική και στοχάζεται πάνω σε αυτές.

2. Γιάννης Μηλιός, Δημήτρης Σωτηρόπουλος, «Ιμπεριαλισμός, χρηματοπιστωτικές αγορές, κρίση» (Νήσος, 2011): Ενώ περιττεύουν τα σχόλια για την επικαιρότητα, η μελέτη εξετάζει κριτικά πολλές οικονομικές και πολιτικές θεωρίες από μια θέση που δεν «ακούγεται» τόσο πολύ σήμερα μέσα στον ορυμαγδό οικονομικών αναλύσεων.

3. Σπύρος Καράβας, «Μακάριοι οι κατέχοντες την γην» (Βιβλιόραμα, 2010): Ο υπότιτλος είναι αρκετά επεξηγηματικός: «Γαιοκτητικοί σχεδιασμοί προς απαλλοτρίωση συνειδήσεων στη Μακεδονία 1880-1909».

4. Συλλογικό έργο, «Χάρτινα ποδήλατα. Λογοτεχνικές ορθοπεταλιές από τη Συλλογικότητα ΠΟΔΗΛΑΤισσΕΣ» (Οι Εκδόσεις των Συναδέλφων, ΠΟΔΗΛΑΤισσΕΣ, 2010): Καλογραμμένα και ευφάνταστα διηγήματα με θέμα το ποδήλατο γραμμένα από ποδηλάτες-ποδηλάτισσες. Άλλωστε κι εγώ κινούμαι σχεδόν αποκλειστικά με ποδήλατο.

5. Michael Billig, «Banal Nationalism» (SAGE, 1995): Εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1995 και έκτοτε έχει κάνει πολλές επανεκδόσεις αλλά δυστυχώς (από όσο γνωρίζω) δεν έχει μεταφραστεί στα ελληνικά. Πρόκειται για μια ουσιαστικά ρηξικέλευθη προσέγγιση του φαινομένου του εθνικισμού ως καθημερινότητα και όχι απλώς ως ακραίο φαινόμενο.

Βασίλης Κιμούλης

Εχει μεταφράσει το «Χαστούκι» του Ελληνοαυστραλού Χρήστου Τσιόλκα και μυθιστορήματα του ιάπωνα πεζογράφου Χαρούκι Μουρακάμι, του οποίου δηλώνει ισόβιος θαυμαστής. Από τα διαβάσματα του 2011 ξεχώρισε:

1. Πέδρο Χουάν Γκουτιέρες, «Η μελαγχολία των λιονταριών» (μτφ. Κλεοπάτρα Ελαιοτριβιάρη, Μεταίχμιο 2011): Ο Γκουτιέρες δίνει ρεσιτάλ δεξιοτεχνίας στο «μικροδιήγημα»: μελαγχολικές ιστορίες ακραίας πυκνότητας, από μια παράγραφο μέχρι μια-δυο σελίδες, για αναγνώστες «λίγο ατίθασους και λίγο τρελούς».

2. William Burroughs και Allen Ginsberg, «Οι επιστολές του Γιαχέ» (μτφ. Γιώργος Γούτας, Απόπειρα 2010): Ο συγγραφέας του «Junky», με ψυχρό χιούμορ και ανθρωπολογικές παρατηρήσεις, περιγράφει τις περιπέτειές του στις ζούγκλες της Κολομβίας, στο Εκουαδόρ και στο Περού, όπου αναζητά το μυθικό παραισθησιογόνο φυτό γιαχέ.

3. Yoko Ogawa, «Ο αγαπημένος μαθηματικός τύπος του καθηγητή» (μτφ. Παναγιώτης Ευαγγελίδης, Άγρα 2010): Μια μεγάλη συγγραφέας (μεταφρασμένη από τα γιαπωνέζικα με μουσική χάρη) πλέκει με πινελιές «μουρακαμικής» υφής τα μαθηματικά με τις ανθρώπινες σχέσεις, στο πιο ζεστό κι ανθρώπινο μυθιστόρημά της.

4. Robert Luis Stevenson, «Απολογία ενός αργόσχολου» (μτφ. Κατερίνα Σχινά) και Kazimir Malevitch, «Η τεμπελιά ως πραγματική αλήθεια του ανθρώπου» (μτφ. Σόνια Βλάντη) στον ίδιο τόμο (Ποταμός, 2010): Για όσους συμφωνούν ότι η ψυχή μας «στενεύει» όταν χαλαλίζουμε το παιχνίδι για την εργασία (Στίβενσον) και νιώθουν ανακούφιση στην ιδέα ότι η τεμπελιά είναι η «μητέρα της τελειότητας» (Μάλεβιτς).

5. Raymond Carver, «Cathedral» (Vintage, 2003): Τσακίζει κόκαλα, περιγράφοντας κοινότοπες καταστάσεις, με κοινότοπες αλλά ακριβείς λέξεις, και φορτίζει με τρομαχτική δύναμη και την πιο απλή περιγραφή – μια καρέκλα, μια πέτρα, ένα γυναικείο σκουλαρίκι.

Μαρία Παπαδήμα

Είναι αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Τμήμα Γαλλικής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και μεταφράζει από τα γαλλικά και τα ισπανικά. Έχει μεταφράσει από τα πορτογαλικά πολλά κείμενα του Φερνάντο Πεσόα (Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης 2008). Από τα διαβάσματα του 2011 ξεχώρισε:

1. Ρόμπερτ Μπέρτον, «Η ανατομία της μελαγχολίας» (μτφ. Π. Χοροζίδης, Ηριδανός, 2007, 2008, 2011): Συναδελφικά συγχαρητήρια από καρδιάς στον Παναγιώτη Χοροζίδη που από το 2007 αναμετράται με αυτό το ανυπέρβλητο σε δυσκολίες θεμελιώδες έργο.

2. Δανιήλ Χαρμς, Γαλάζιο τετράδιο (μτφ. Ρ. Παππά, Νεφέλη, 2010): Αιφνιδιάζει, γοητεύει και συγκινεί αυτός ο άγνωστος στην ελληνική γλώσσα συγγραφέας της ρωσικής πρωτοπορίας με την τραγική μοίρα.

3. Πλούταρχος, «Οι συμφορές του δανεισμού» (μτφ. Π. Παπαπάνου, Νεφέλη, 2011): Εξαιρετικά επίκαιρο κείμενο που νουθετεί αλλά και παρηγορεί δείχνοντάς μας ότι τα σημερινά λάθη και πάθη είναι παλιά και γνωστά και μάλλον αναπόφευκτα για την ανθρώπινη φύση.

4. Stratis Tsirkas, «Ciudades a la deriva» (Cátedra, 2011): Από επαγγελματική διαστροφή διάβασα τη συλλογική μετάφραση των «Ακυβέρνητων πολιτειών» στα ισπανικά από τους Ιωάννα Νικολαΐδου, Βιθέντε Φερνάντεθ Γκονθάλεθ, Μαρία Λόπεθ Βιγιάλµπα και Λεάντρο Γκαρθία Ραµίρεθ. Πολυφωνική μετάφραση ενός πολυφωνικού έργου με άριστο αποτέλεσμα.

5. Μίλαν Κούντερα, «Συνάντηση» (μτφ. Γιάννης Χάρης, Εστία, 2010): Ο οξυδερκής Κούντερα που αγαπήσαμε στην αριστοτεχνική μετάφραση του Γιάννη Χάρη.

Την Τετάρτη 28 Δεκεμβρίου: Πέντε διευθυντές λογοτεχνικών περιοδικών καταθέτουν τους τίτλους που ξεχώρισαν από τα αναγνώσματα του 2011.