∆ύο είναι τα βασικά χαρακτηριστικά της πρόσφατης ευρωπαϊκής συµφωνίας. Το πρώτο, θετικό κατά τη γνώµη µου, είναι η αποχώρηση της Μεγάλης Βρετανίας από τη συµφωνία. Το δεύτερο είναι θετικό αν το δει κάποιος σαν ένα βασικό βήµα ενοποίησης. Αλλά είναι και αρνητικό γιατί αυτή η ενοποίηση βασίστηκε όχι σε µια αναπτυξιακή στρατηγική αλληλεγγύης, αλλά σε µια στρατηγική επιβολής ενός δύσκαµπτου συστήµατος δηµοσιονοµικών ελέγχων.
Η άρνηση της Μεγάλης Βρετανίας να υπογράψει τη συµφωνία της 9ης ∆εκεµβρίου αποτελεί µία κίνηση που σαφώς βοηθά την οικονοµική και πολιτική ενοποίηση της γηραιάς ηπείρου. Τελικά ο Ντε Γκωλ είχε απόλυτο δίκιο όταν δεν ήθελε τη Μ. Βρετανία στην Κοινή Αγορά. Οι Βρετανοί δεν επιθυµούσαν τότε ούτε επιθυµούν σήµερα την ευρωπαϊκή ενοποίηση. Ηταν πάντοτε µε το ένα πόδι εντός και µε το άλλο εκτός του ευρωπαϊκού εγχειρήµατος. Από τη µία µεριά δεν ήθελαν να αποµονωθούν από τους υπόλοιπους Ευρωπαίους, ενώ από την άλλη έκαναν ό,τι µπορούσαν για να σαµποτάρουν την ενοποιητική διαδικασία. Στόχος τους ήταν να παραµείνει η Ευρώπη µια τεράστια, απορρυθµισµένη αγορά.
Επιπλέον, ένα σηµαντικό κοµµάτι των Τόρις δεν είναι µόνο ευρωφοβικό, αλλά και βαθιά θατσερικό. Ετσι δεν είναι περίεργο ότι η βασική διαφωνία του Κάµερον στη συµφωνία ήταν η εναντίωσή του στην αυστηρότερη ρύθµιση του ευρωπαϊκού χρηµατοπιστωτικού συστήµατος. Προφανώς ο βρετανός πρωθυπουργός βρίσκει απόλυτα αποδεκτό τον τωρινό, βάρβαρο και παράλογο καπιταλισµό-καζίνο. Το ότι η παγκόσµια οικονοµική κρίση έχει άµεση σχέση µε την απληστία, ασυδοσία και αδιαφάνεια του παγκόσµιου χρηµατοπιστωτικού κεφαλαίου, το ότι τα καταστρεπτικά τοξικά προϊόντα ήταν σε ένα µεγάλο βαθµό το αποτέλεσµα χαλάρωσης του ελέγχου των τραπεζών και των διαφόρων επενδυτικών οργανισµών, το ότι οι περίφηµοι οίκοι αξιολόγησης και οι µη ελεγχόµενες διακυµάνσεις των χρηµατιστηριακών αγορών κατέληξαν να ρυθµίζουν τις τύχες των ευρωπαϊκών λαών, όλα τα παραπάνω για το βρετανικό Συντηρητικό κόµµα είναι απολύτως φυσιολογικά και απαραίτητα. Οταν ακόµη και οι ΗΠΑ, η πατρίδα του άγριου καπιταλισµού, προσπαθεί να επιβάλει αυστηρότερους ελέγχους στη Wall Street, η Μ. Βρετανία θεωρεί τη σχεδόν απόλυτη αυτονοµία του City ως απαραβίαστο, ιερό κανόνα.
Αν λάβουµε υπόψη µας τα παραπάνω, η αποµόνωση της Μεγάλης Βρετανίας είναι ένα θεόσταλτο δώρο για όσους θέλουν µία ενωµένη Ευρώπη. Και αν τελικά οι Βρετανοί αποχωρήσουν τελείως από την ΕΕ, τόσο το καλύτερο. Και αυτό ευτυχώς είναι πιθανό αφού σε πρόσφατες δηµοσκοπήσεις η πλειονότητα των Βρετανών φαίνεται να µην επιθυµεί να είναι µέρος της ΕΕ.
Βέβαια τα παραπάνω δεν σηµαίνουν πως όλα πάνε καλά στη διαδικασία της ενοποίησης. Αυτή βασίστηκε λιγότερο στην αλληλεγγύη και περισσότερο στην προώθηση γερµανικών συµφερόντων. Το ότι σε περίοδο οξείας παγκόσµιας και ευρωπαϊκής κρίσης η γερµανίδα καγκελάριος δίνει το αποκλειστικό βάρος στη δηµοσιονοµική πειθαρχία και στη λιτότητα αγνοώντας τελείως την ανάγκη αναθέρµανσης της οικονοµίας σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο µπορεί να το εξηγήσει κάποιος είτε σαν ένα είδος γερµανικού οικονοµικού ιµπεριαλισµού είτε σαν αποτέλεσµα της φοβίας του πληθωρισµού που χαρακτηρίζει την πλειονότητα των Γερµανών. Είτε το πρώτο ισχύει είτε το δεύτερο, µια δηµοσιονοµική πολιτική που εντείνει την ύφεση δεν µπορεί να πετύχει ούτε καν τον βασικό στόχο της µείωσης του χρέους των χωρών του ευρωπαϊκού Νότου. Η απολυτοποίηση της έννοιας της δηµοσιονοµικής πειθαρχίας τη µετατρέπει σε «σιδηρούν νόµο» που ισχύει είτε µια οικονοµία έχει ανοδική είτε καθοδική πορεία. Ετσι η έννοια του timing εξαφανίζεται και αγνοείται το κεϊνσιανού τύπου επιχείρηµα πως απαιτείται άλλη πολιτική σε περίοδο οικονοµικής ανόδου και άλλη σε περίοδο ύφεσης. Παρόµοιος δογµατισµός παρατηρείται και στην εµµονή του ∆ΝΤ να απαιτεί την ίδια δηµοσιονοµική πειθαρχία σε χώρες που έχουν τη δυνατότητα να υποτιµήσουν το νόµισµά τους και σε χώρες, όπως αυτές του ευρωπαϊκού Νότου, που δεν έχουν τέτοια δυνατότητα – άρα δεν µπορούν µέσω της υποτίµησης να αυξήσουν τις εξαγωγές τους. Είναι σαν η τρόικα να πιστεύει σε µία µαγική φόρµουλα, σε ένα θαυµατουργό φάρµακο που θεραπεύει όλες τις ασθένειες.
∆εν έχουν χαθεί βέβαια όλα. Η κυρία Μέρκελ, παρ’ όλο τον δογµατισµό της, µπορεί τελικά να αναγκαστεί από συστηµικές πιέσεις να αλλάξει πολιτική. Επιπλέον, οι γερµανοί Χριστιανοδηµοκράτες και οι Φιλελεύθεροι σύµµαχοί τους στοχεύουν σε µία ενοποίηση νεοφιλελεύθερου τύπου, οι γερµανοί Σοσιαλδηµοκράτες που µάλλον θα κερδίσουν τις εθνικές βουλευτικές εκλογές του 2013, καθώς και οι γάλλοι συνάδελφοί τους, ας ελπίσουµε πως δεν θα έχουν τις µονεταριστικές εµµονές/ παρωπίδες της κυρίας Μέρκελ. Οπως ο γαλλογερµανικός άξονας άλλαξε τις προηγούµενες συµφωνίες και επέβαλε τη συµφωνία της 9ης ∆εκεµβρίου, έτσι και η τελευταία µπορεί και πρέπει να αλλάξει προς το σοσιαλδηµοκρατικότερο.
Ανεξάρτητα όµως από το τι µπορεί να συµβεί στο µέλλον, είναι γεγονός πως η ΕΕ είχε να επιλέξει τον ∆εκέµβριο µεταξύ της διάλυσης και της περαιτέρω ενοποίησης. Το ότι διάλεξε τη δεύτερη, αυτό άνοιξε τον δρόµο για µια Ευρώπη ικανή να καταστεί σοβαρός παίκτης στην παγκόσµια οικονοµική και γεωπολιτική αρένα – στόχο τον οποίο µάλλον δεν θα µπορέσει να επιτύχει η Μ. Βρετανία.
∆ύο είναι οι βασικές προϋποθέσεις για να καταστεί η Ευρώπη µια δύναµη ικανή να επηρεάζει το παγκόσµιο γίγνεσθαι. Η οριστική αποχώρηση της Μ. Βρετανίας από την ΕΕ και η µετάβαση από µία ενοποιητική διαδικασία που βασίζεται σε µονεταριστικές ιδεοληψίες σε µία ενοποίηση που θα βασίζεται στις αξίες της ανάπτυξης και της αλληλεγγύης. Μια τέτοια Ευρώπη, λαµβάνοντας υπόψη τις κοινωνικές κατακτήσεις και τις πολιτισµικές καταβολές της, θα µπορέσει να συµβάλει καθοριστικά στη διαµόρφωση ενός πιο ανθρώπινου και δηµοκρατικού κόσµου.
Ο κ. Ν. Μουζέλης είναι ομότιμος καθηγητής Κοινωνιολογίας της London Schoοl of Economics.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
