Φανταστικά όντα «αποτρέπουν το κακό» στο ημερολόγιο του Βυζαντινού Μουσείου

Γρύπες, κυνοκέφαλοι, μονόκεροι, σφίγγες, κένταυροι και σειρήνες, ακόμη και μαυριδεροί δαίμονες, τρομακτικοί δράκοντες αλλά και ο «Παμφάγος Άδης», όλα αυτά τα «Φανταστικά και απόκοσμα» παρελαύνουν μέσα από τις σελίδες του ημερολογίου του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου για το 2012. Γιατί φέτος το ημερολόγιό του είναι αφιερωμένο σε μία όχι ιδιαίτερα γνωστή αλλά πολύ ενδιαφέρουσα όψη της βυζαντινής τέχνης: την απεικόνιση φανταστικών πλασμάτων που είναι εμπνευσμένα κυρίως από τη μυθολογία των αρχαίων πολιτισμών της Ανατολικής Μεσογείου, καθώς και από μορφές δαιμονικές που αναδύονται από τα βάθη της κολάσεως…

Τα όντα αυτά έχουν απομονωθεί από τον διάκοσμο αντικειμένων που εκτίθενται στο μουσείο, πρόκειται δηλαδή για λεπτομέρειες, κυρίως από ζωγραφικά έργα, φορητές εικόνες, πίνακες, εικονογραφημένα χειρόγραφα και χαρακτικά. Υπάρχουν όμως και λεπτομέρειες από τον διάκοσμο γλυπτών, καθώς και λειτουργικών αντικειμένων.

Μικρή έκθεση εξάλλου, στην πρώτη αίθουσα του μουσείου με χαρακτηριστικά αντικείμενα των συλλογών, που παριστάνουν όντα μυθολογικά και δαιμονικά συμπληρώνει το θέμα. Κατά την πορεία του μάλιστα στις διάφορες εκθεσιακές ενότητες ο επισκέπτης θα έχει την ευκαιρία να εντοπίσει, με τη βοήθεια ειδικής σήμανσης, επιλεγμένα αντικείμενα από τα οποία προέρχονται τα φανταστικά και απόκοσμα όντα του ημερολογίου.

Από το ίδιο θέμα αντλεί έμπνευση και το «τυχερό» του μουσείου, το οποίο απεικονίζει την κεφαλή της Μέδουσας Γοργούς, που την θανάτωσε ο Περσέας σύμφωνα με την αρχαία μυθολογία. Κατά την αρχαιότητα το βλοσυρό βλέμμα της Γοργούς θεωρήθηκε ότι αποτρέπει το κακό και έτσι η κεφαλή της, το «Γοργόνειο» εικονίζεται συχνά σε αρχαία έργα ως ιδιαίτερα ισχυρό φυλαχτό. Με την ίδια ιδιότητα το συναντούμε όμως και στους πρώτους χριστιανικούς αιώνες.

Ετσι το «Γοργόνειο», που συνοδεύεται από μαίανδρο και σκύλο που τρέχει, θεωρούνταν ότι έχει έντονα προστατευτικό χαρακτήρα και έτσι ήταν το ιδανικό «γούρι» σε δύσκολους καιρούς. Να σημειωθεί πάντως, ότι η κεφαλή της Μέδουσας που χρησιμοποιήθηκε ως πρότυπο κοσμεί μία μαρμάρινη πλάκα του 6ου αιώνα μ. Χ., η οποία εκτίθεται στο μουσείο στην ενότητα «Ο εκχριστιανισμός των αρχαίων ιερών».

Η έκθεση θα διαρκέσει από τις 21 Δεκεμβρίου έως τις 5 Φεβρουαρίου 2012 ενώ με αφορμή το θέμα του ημερολογίου, ο Σύλλογος Φίλων του ΒΧΜ διοργανώνει από τον Ιανουάριο έως τον Μάιο του 2012 ομώνυμο κύκλο διαλέξεων. Το ημερολόγιο και το «τυχερό» διατίθενται στο πωλητήριο του Μουσείου.