∆έκα χρόνια πέρασαν από τα «∆εκεµβριανά» της Αργεντινής – τότε που η µεσαία τάξη της πλούσιας αυτής χώρας, απαυδισµένη από το «κοραλίτο» (το «πάγωµα» των τραπεζικών της καταθέσεων) και την πολυετή λιτότητα εξεγέρθηκε ενάντια στην κυβέρνηση, πληµµύρισε τη θρυλική πλατεία «Πλάσα ντε Μάγιο» και, αφού συγκρούστηκε µε την αστυνοµία, ανάγκασε τον πρόεδρο Φερνάντο ντε λα Ρούα να εγκαταλείψει εσπευσµένα το προεδρικό µέγαρο «Κάσα Ροσάδα» από την ταράτσα µε πολεµικό ελικόπτερο. Ηταν το βράδυ της 20ής ∆εκεµβρίου 2001. Η συγκλονιστική εικόνα του προέδρου που τρέπεται σε άτακτη φυγή από τον ίδιο τον λαό του µεταδόθηκε live σε όλο τον κόσµο, παρά την προσπάθεια για καθολική λογοκρισία των ΜΜΕ στο πλαίσιο της κατάστασης πολιορκίας που είχε διαταχθεί, κάνοντας τους Αργεντίνους να πανηγυρίσουν ξέφρενα. Σήµερα, δέκα χρόνια µετά το ελικόπτερο, η χώρα της Λατινικής Αµερικής που έπεσε θύµα του πιο άγριου νεοφιλελευθερισµού, τραβάει την ανηφόρα. Οι δείκτες ευηµερούν, η ψαλίδα ανάµεσα σε πλούσιους και φτωχούς µειώνεται, αλλά η καθηµερινή ζωή παραµένει εξαιρετικά σκληρή για εκατοµµύρια ανθρώπους που παλεύουν µε την ανεργία, τη φτώχεια και την ανάπτυξη µε αργούς ρυθµούς. Το πολυήµερο «κασερολάσο» που έριξε τον Ντε λα Ρούα και συγκλόνισε το πολιτικό σύστηµα της Αργεντινής ήταν πρωτίστως µια εξέγερση της µεσαίας τάξης, µεγάλο µέρος της οποίας «πτωχοποιήθηκε» απότοµα. Εκτοτε πολλοί έχουν στραφεί για να επιζήσουν στο ανταλλακτικό εµπόριο, αλλά και στα «παράλληλα νοµίσµατα», τραπεζογραµµάτια που εξέδωσαν διάφορες αρχές για να κινηθεί κάπως η αγορά. Σήµερα η χώρα έχει γεµίσει από δεκάδες χιλιάδες νεοάστεγους «καρτονέρος» που µάζευαν χαρτιά από τους δρόµους για να τα πουλήσουν στα εργοστάσια ανακύκλωσης. Νέα, φθηνά «ναρκωτικά της κρίσης» έχουν κάνει την εµφάνισή τους σε τεράστιες ποσότητες και σαρώνουν τη νεολαία.
Οι εισοδηµατικές ανισότητες, που ήταν ήδη τεράστιες, έσπασαν κάθε προηγούµενο ρεκόρ: το ποσοστό των ανθρώπων κάτω από το όριο της φτώχειας, που τον Μάιο του 2001 ήταν ήδη 35,9%, έφτασε τον Οκτώβριο του 2002 το 57,5% – ενώ η ακραία φτώχεια, που ορίζεται από την αδυναµία ακόµη και της στοιχειώδους διατροφής, έφτασε το ίδιο διάστηµα από το 11,6% στο 27,5%!
Σήµερα, χάρη στη ραγδαία ανάπτυξη, τα αντίστοιχα ποσοστά είναι 15,3% και 4,4% αντίστοιχα. Αυτό έγινε γιατί η οικονοµία, χάρη στο υποτιµηµένο πέσο, πήρε γρήγορα τα πάνω της. Η διεθνής τιµή της σόγιας, βασικού εξαγωγικού προϊόντος της Αργεντινής, αυξήθηκε σηµαντικά, µε την Κίνα να σπάει το καθεστώς του «εµπορικού παρία» που επιφύλασσαν οι δυτικοί στην Αργεντινή και να αγοράζει τις µεγαλύτερες ποσότητες. Το ΑΕΠ άρχισε να αυξάνεται θεαµατικά και πάλι µετά το 2003, µετά τη µεγάλη τριετή βουτιά (1999-2002). Το κράτος πρόνοιας έχει αποκατασταθεί σταδιακά, ενώ δόθηκε µεγάλο βάρος στην ενίσχυση της εγχώριας παραγωγής, σε βάρος των (πανάκριβων πλέον) εισαγόµενων προϊόντων. Και αφού µάζεψε αρκετό χρήµα, ο «αδιάφθορος» κυβερνήτης µιας µικρής επαρχίας Νέστορ Κίρσνερ ξεπλήρωσε πλήρως τους «σωτήρες» του ∆ΝΤ και ξεπροβόδισε οριστικά το Ταµείο από τη χώρα…
Η εκλογή το 2003 του «αριστερού», για τα δεδοµένα των περονιστών, Κίρσνερ ήταν η αρχή του τέλους για µια µακρά περίοδο νεοφιλελεύθερης οικονοµικής πολιτικής, βασικό χαρακτηριστικό της οποίας ήταν ο υπερδανεισµός από το εξωτερικό και το ξεπούληµα (ιδιωτικοποιήσεις, το λένε) του τεράστιου δηµόσιου πλούτου της χώρας σε µια χούφτα εταιρείες, κατ’ εντολή του ∆ΝΤ.
Μετά την παραίτηση του υπερυπουργού Οικονοµικών Ντοµίνγκο Καβάγιο (που έφυγε άρον-άρον για την… πατρίδα, τις ΗΠΑ) και την «απόδραση» Ντε λα Ρουά, η νέα υπηρεσιακή κυβέρνηση του Ροδρίγκες Σάα ανακοίνωσε τη στάση πληρωµών του εξωτερικού χρέους, την εισαγωγή νέου εσωτερικού νοµίσµατος και την ανάκληση της κατάστασης πολιορκίας. Οµως η κυβέρνησή του ήταν γεµάτη από παλαιούς, διεφθαρµένους πολιτικούς, και γι’ αυτό άντεξε µόλις µια εβδοµάδα, αφού µια νέα σειρά «κασερολάσο» – κατά τη διάρκεια των οποίων πραγµατοποιήθηκε και έφοδος διαδηλωτών στο κτίριο του κοινοβουλίου – σήµανε το τέλος της.
Λίγο πριν από τα µεσάνυχτα της Πρωτοχρονιάς και αφού από την «ηλεκτρική καρέκλα» της Κάσα Ροσάδα είχαν κιόλας περάσει άλλοι δύο «πρόεδροι ολίγων ηµερών», η Βουλή διόρισε πρόεδρο τον (περονικό) γερουσιαστή Εντουάρδο Ντουάλδε, που είχε χάσει το 1999 τις εκλογές από τον Ντε λα Ρουά. Αµέσως ο Ντουάλδε µετέτρεψε το «κοραλίτο» σε «κοραλόν» – «µεγάλο µαντρί», παγώνοντας ακόµη περισσότερο τις καταθέσεις, ενώ εισήγαγε το µέτρο της «πεσοποίησης», όπου όλες οι καταθέσεις σε δολάρια (που δεν είχαν φύγει από τη χώρα…) µετατράπηκαν σε πέσος.
Το «ξεκλείδωµα» της ισοτιµίας ξεκίνησε «συντεταγµένα», αλλά γρήγορα έγινε άτακτο και οδήγησε από το «1 δολάριο: 1 πέσο» στο «1: 4». Στο µεταξύ, η στάση πληρωµών «προς τα έξω» ήταν γεγονός, ενώ και οι αποστολές του ∆ΝΤ και της Παγκόσµιας Τράπεζας εκδιώχθηκαν ουσιαστικά από τη χώρα.
Το οικονοµικό σοκ ήταν όµως τροµερό και στο εσωτερικό: πολλές επιχειρήσεις «πάγωσαν», µε τους (ξένους και ντόπιους) ιδιοκτήτες τους να φεύγουν στο εξωτερικό. Αρκετά εργοστάσια καταλήφθηκαν από τους εργαζοµένους τους. Οι τιµές βασικών τροφίµων εκτοξεύτηκαν στα ύψη, όπως και η ανεργία (άνω του 20%). Το κράτος πρόνοιας κατέρρευσε, αλλά υποκαταστάθηκε σε µεγάλο βαθµό από τη δράση των λαϊκών συνελεύσεων, των asampleas, που οργάνωσαν συσσίτια, αυτοσχέδια ιατρεία κ.ά.
Σε µια προσπάθεια να µαζέψει χρήµατα, η κυβέρνηση Ντουάλδε επέτρεψε στις ξένες εταιρείες που είχαν αναλάβει τους κλάδους ηλεκτροδότησης, ύδρευσης κ.ά. να προχωρήσουν σε µεγάλες αυξήσεις στους λογαριασµούς κοινής ωφελείας. Ο κόσµος, έπειτα από ένα σύντοµο «διάλειµµα» στις κινητοποιήσεις, αγρίεψε και πάλι: τα κασερολάσος έξω από τις έδρες µεγάλων εταιρειών και τραπεζών έδωσαν και πήραν, νέες λεηλασίες σηµειώθηκαν από οµάδες άνεργων πqueteros, και όταν ο κόµπος έφτασε στο χτένι, τον Σεπτέµβριο του 2002, ήρθε η ώρα του apagon – του «σβησίµατος».
Στις οκτώ το βράδυ και για ένα τέταρτο της ώρας όλοι οι πολίτες έσβησαν τα φώτα τους. Η λαϊκή αγανάκτηση έδειξε και πάλι τη δύναµή της: µέσα σε λίγες ηµέρες όλες οι αυξήσεις ανακλήθηκαν. Και λίγους µήνες αργότερα ο Κίρσνερ εξελέγη πανηγυρικά στην εξουσία.
Ολα άρχισαν στις 29 Νοεµβρίου 2001, όταν εκατοντάδες χιλιάδες αργεντινοί καταθέτες έσπευσαν σε ατελείωτες ουρές να σηκώσουν τα λεφτά τους από τις τράπεζες. Ολο το Μπουένος Αϊρες «βούιζε»: τα υπόγεια deals του (προικισµένου από τη Βουλή µε ειδικές, πρωτοφανείς υπερεξουσίες) υπουργού Οικονοµικών Ντοµίνγκο Καβάγιο µε τους ξένους πιστωτές και το ∆ΝΤ για «κούρεµα» του δηµόσιου χρέους δεν πήγαιναν καλά, η ντόπια άρχουσα τάξη και οι ξένες πολυεθνικές, που την προηγούµενη δεκαετία είχαν αγοράσει όλα τα φιλέτα της δηµόσιας περιουσίας, έβγαζαν τα δολάριά τους από τη χώρα µε ρυθµό 1-2 δισ. την ηµέρα.
Ηταν ένα κλασικό «bank run» – µια έφοδος καταθετών στα γκισέ. Ο Καβάγιο, πανικόβλητος, διέταξε την εφαρµογή του «µαντρώµατος» των καταθέσεων µε εβδοµαδιαίο όριο ανάληψης 250 πέσο/δολάρια. Ολόκληρη η οικονοµία «πάγωσε», επιχειρήσεις σταµάτησαν να πληρώνουν τους εργαζοµένους τους, αµέτρητοι πqueteros, άνεργοι διαδηλωτές, διαµαρτύρονταν καθηµερινά, επιτιθέµενοι σε τράπεζες και δηµόσιες υπηρεσίες.
Στις 5 ∆εκεµβρίου το ∆ΝΤ ανακοίνωσε το «πάγωµα» µιας δανειακής δόσης 1,3 δισ. δολαρίων λόγω της αποτυχίας του Μπουένος Αϊρες να περιορίσει το δηµόσιο έλλειµµα. Μία εβδοµάδα αργότερα το spread µε τα αµερικανικά οµόλογα έφτασε το 42% και κάθε δανεισµός κατέστη απαγορευτικός.
Στις 16 του µήνα άρχισαν οι λεηλασίες των σουπερµάρκετ – πρώτα στα προάστια του Μπουένος Αϊρες και στο Ροσάριο. Ταυτόχρονα κατέρρευσε η ύστατη προσπάθεια της Καθολικής Εκκλησίας για σχηµατισµό κυβέρνησης εθνικής ενότητας. Καταγράφονται οι πρώτοι φόνοι διαδηλωτών που αποδίδονται σε άνδρες ιδιωτικής ασφαλείας και παρακρατικούς. Στις 19 ο πρόεδρος διατάζει την επιβολή κατάστασης πολιορκίας και ζητεί από τον στρατό να παρέµβει. Εκατοµµύρια Αργεντινοί τον αγνοούν και συρρέουν σε εκπληκτικά «κασερολάσος» στις πλατείες ολόκληρης της χώρας. Το επιτελείο αρνείται, παρά τις πιέσεις των ΗΠΑ, να βγάλει τα τανκς.
Ο Ντε λα Ρούα παίζει το τελευταίο του χαρτί: διατάσσει αστυνοµικούς, συνοριοφύλακες και λιµενικούς(!) να διαλύσουν τα πλήθη. Και αυτοί αρνούνται να χρησιµοποιήσουν βία. Ζητεί από τους περονιστές να µπουν στην κυβέρνηση.
Λίγο µετά, ως ύστατη προσπάθεια εκτόνωσης, ανακοινώθηκε η παραίτηση του λαοµίσητου Καβάγιο, του ανθρώπου που το 1991 είχε «κλειδώσει» το πέσο µε το δολάριο, του «βαλτού» των τραπεζών και των ξένων πιστωτών – τον οποίο κάποιοι έφεραν πρόσφατα και στην Ελλάδα για να µας… συµβουλέψει!
Ξηµέρωσε 20 ∆εκέµβρη 2001. Από νωρίς κόσµος συνέκλινε στην Πλάσα ντε Μάγιο, µπροστά στο προεδρικό µέγαρο. Τα πράγµατα γρήγορα αγριεύουν: αστυνοµικοί µε πολιτικά ανοίγουν πυρ στον σωρό. Πέντε διαδηλωτές νεκροί. Ο κόσµος εξαγριώνεται. Ο Ντε λα Ρούα ξαναβγαίνει στην TV. Τα πλήθη εισβάλλουν στην Κάσα Ροσάδα. Είχε έρθει η ώρα του ελικοπτέρου…
Το «μεγακάνχε» (μεγάλη ανταλλαγή) ήταν η προσπάθεια του υπερυπουργού Οικονομικών Ντομίγκο Καβάγιο για συναινετικό «κούρεμα» του δημοσίου χρέους από τους ξένους πιστωτές μέσω ανταλλαγής των ομολόγων τους με άλλα ομόλογα στο άρτιο, αλλά με ευνοϊκότερους όρους. Η κατάρρευση του αργεντίνικου PSI ήταν η αρχή του τέλους για την κυβέρνηση Ντε λα Ρούα.
«Κοραλίτο» σημαίνει μικρό μαντρί. Ετσι βαπτίστηκε από τον λαό η δέσμη μέτρων για το πάγωμα των καταθέσεων και την προστασία των τραπεζών. Επρόκειτο υποτίθεται να διαρκέσει τρεις μήνες, αλλά τελικά (ενισχυμένο πλέον σε «κοραλόν», ή μεγάλο μαντρί, με ακόμη αυστηρότερες προβλέψεις) κράτησε έναν χρόνο, γονατίζοντας την οικονομία.
Οι «διαμαρτυρίες της κατσαρόλας», κατά τις οποίες δεκάδες ή και εκατοντάδες χιλιάδες «νοικοκυραίοι» συνέρεαν σε κεντρικές πλατείες των πόλεων κάνοντας εκκωφαντικό θόρυβο χτυπώντας τα κουζινικά τους, υπήρξαν το βασικό όπλο των διαδηλωτών. Η χαρακτηριστική… κλαγγή της κατσαρόλας ήταν που έριξε τον Ντε λα Ρούα και λίγους μήνες αργότερα τον «μεταβατικό» πρόεδρο Ντουάλδε.
Οι λαϊκές συνελεύσεις των γειτονιών που στήθηκαν αυθόρμητα για να υποκαταστήσουν τις διαλυμένες υπηρεσίες του κράτους πρόνοιας. uni0394εν είναι υπερβολή πως τα «ασαμπλέας» έσωσαν με τα συσσίτια και τις ad hoc ιατρικές υπηρεσίες τους χιλιάδες ανθρώπους από την πείνα και τον θάνατο, στο αποκορύφωμα της ύφεσης το 2001-2002, παίζοντας πολιτικό ρόλο στις εξελίξεις.
Το «απαγόν» ή σβήσιμο είναι άλλη μία μοναδική μορφή διαμαρτυρίας που χρησιμοποίησαν τον Σεπτέμβριο του 2002 οι αργεντινοί καταναλωτές για να ακυρώσουν τις αυξήσεις στο ρεύμα και σε άλλα αγαθά κοινής ωφελείας. Εσβησαν ταυτόχρονα τα φώτα για ένα τέταρτο σε όλη τη χώρα! Τη βύθισαν στο σκοτάδι και ανάγκασαν κυβέρνηση και εταιρείες σε άτακτη υποχώρηση.
«Οι ίδιοι άνθρωποι κυβερνάνε πάντα την Αργεντινή» λέει στο «Βήµα» ο πιο διάσηµος σκηνοθέτης της χώρας και πολιτικός (είναι βουλευτής και ηγέτης του αριστερού κόµµατος Proyecto Sur) Φερνάντο «Πίνο» Σολάνας. Ο 75χρονος δηµιουργός της ταινίας «Νότος» είχε την καλοσύνη να απαντήσει τηλεφωνικά σε ερωτήσεις για τη σηµερινή κατάσταση της χώρας του αλλά και της «τόσο κοντινής και τόσο µακρινής» Ελλάδας.
Πώς είναι η κατάσταση δέκα χρόνια μετά τη φυγή Ντε λα Ρούα; «Εγώ, ξέρετε, είµαι αριστερός. Είπα προ ηµερών στη Βουλή ότι ο προϋπολογισµός µας για το 2012 είναι προϋπολογισµός µπανανίας και ότι η Αργεντινή αυτοκαταστρέφεται όσο δεν επανεθνικοποιεί τον πετρελαϊκό κλάδο της… Ούτε καν τις συµβατικές υποχρεώσεις τους δεν τηρούν οι ξένες πετρελαϊκές: δεν επενδύουν σε νέα κοιτάσµατα και έτσι κινδυνεύουµε σε µερικά χρόνια να χάσουµε κάθε ενεργειακή αυτάρκεια. Επίσης δεν ασχολείται καθόλου µε την ανασυγκρότηση των σιδηροδρόµων που καταστράφηκαν από τους ιδιώτες. Λένε επίσης ότι ο πληθωρισµός είναι 9%, ο πραγµατικός πληθωρισµός όµως στον δρόµο ξεπερνά το 20%. Εν τω µεταξύ συνεχίζουµε να πληρώνουµε το επαχθές χρέος µας στην πιστωτική “Λέσχη των Παρισίων”».
Ποια η γνώμη σας για τη θριαμβευτική επανεκλογή της Κριστίνα Φερνάντες – Κίρσνερ; «Το ζεύγος Κίρσνερ την τελευταία οκταετία έκανε πολλά – ιδίως ο µακαρίτης Νέστορ – για να επαναφέρει τη χώρα µας στον σωστό δρόµο. Αλλά, όπως συνήθως συµβαίνει, η προσπάθεια έµεινε στη µέση. ∆εν προχώρησαν σε πραγµατική αναδιανοµή του πλούτου και στην ουσία οι ίδιοι άνθρωποι – οι µεγάλες τράπεζες, οι µεγάλες αγροβιοµηχανίες της σόγιας, οι πετρελαϊκές εταιρείες – κυβερνάνε πάντα τη χώρα. Το χάσµα της ανισότητας έχει µειωθεί πολύ βέβαια σε σχέση µε το 2001 αλλά παραµένει υψηλό. Πολιτικά στη χώρα µας ζούµε την επιστροφή του ηγεµονισµού. Ενώ αρχικά το κάθε µικρό κόµµα θα µιλούσε 35 λεπτά για τον προϋπολογισµό, τελικά µας έδωσαν µόνο 10 λεπτά… Η πρόεδρος στήριξε πολλές άδικες πολιτικές, ιδίως όσον αφορά την ατιµωρησία των πετρελαϊκών και των εξορυκτικών εταιρειών». Και για την Ελλάδα τι έχετε
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
