Στην Αίθουσα Τελετών του Παλαιού Κτιρίου της Φιλοσοφικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ), όπου αναγορεύτηκαν επίτιμοι διδάκτορες ο Γιώργος Σεφέρης το 1964 και ο Οδυσσέας Ελύτης το 1978, το βράδυ της Τετάρτης η Φιλοσοφική Σχολή απένειμε τον τίτλο του επίτιμου διδάκτορα στον Νίκο Δ. Τριανταφυλλόπουλο.
«Tον πατριάρχη των παπαδιαμαντικών σπουδών», σύμφωνα με το σχετικό ψήφισμα της Σχολής, «τον χαλκέντερο εκδότη, τον ακάματο ανθολόγο, τον έγκυρο φιλολογικό επιμελητή, τον επιδέξιο μεταφραστή, τον διεισδυτικό ερμηνευτή, τον εμπνευσμένο δάσκαλο στην Ελλάδα και την Κύπρο, τον εν ανθηρώ έλληνι λόγω γράφοντα ποιητή και πεζογράφο», ο οποίος αφιέρωσε τη ζωή του «με αδιαμφισβήτητη γνώση, υποδειγματική αφοσίωση και μανικόν έρωτα στην καλλιέργεια, στη μελέτη και στη διδασκαλία της νεοελληνικής λογοτεχνίας, και ιδίως στο έργο του Αλεξάνδρου Παπαδιαμάντη».
Τον τιμώμενο προσφώνησαν ο πρόεδρος του Τμήματος Φιλολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του ΑΠΘ καθηγητής Μιχάλης Χρυσανθόπουλος και η αντιπρύτανις του ΑΠΘ Δέσπω Λιάλιου.
«Η τιμή που μου προσγίνεται ανήκει χωρίς αμφιβολία αλλού», είπε συγκινημένος στην αντιφώνησή του ο Ν. Δ. Τριανταφυλλόπουλος, «τους δισταγμούς μου όμως να αποδεχθώ τον τίτλο του επίτιμου διδάκτορα, που υπερβαίνει κατά πολύ το ύψος μου, υπερνίκησε η βεβαιότητα ότι η τιμή διαβαίνει στον Παπαδιαμάντη, κυρίως, και έπειτα στη μέση εκπαίδευση από την οποία προέρχομαι».
Στον έπαινο του τιμώμενου, η καθηγήτρια Γεωργία Φαρίνου-Μαλαματάρη, συστηματική μελετήτρια του Παπαδιαμάντη, αναφέρθηκε στα φιλολογικά ενδιαφέροντα του Ν. Δ. Τριανταφυλλόπουλου για τον Αλέξανδρο Μωραϊτίδη, τον Ν. Γ. Πεντζίκη, τον Γιάννη Σκαρίμπα, τον Νίκο Εγγονόπουλο, τον Γιώργο Σεφέρη και τον Ζήσιμο Λορεντζάτο και κατέληξε στην τριανταπεντάχρονη κύρια ενασχόλησή του με τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη.
Στη σύντομη ομιλία της σκιαγράφησε το πορτρέτο του παπαδιαμαντολόγου Ν. Δ. Τριανταφυλλόπουλου και περιέγραψε τις τρεις όψεις του: εκδότης, μελετητής και λογοτέχνης που συνομιλεί ποικιλοτρόπως με το έργο του σκιαθίτη πεζογράφου.
Τόνισε τη συμβολή του στις παπαδιαμαντικές σπουδές με την κριτική έκδοση των Απάντων και την έκδοση της Αλληλογραφίας και έντεκα αυτοτελώς εκδεδομένων μεταφράσεων του Παπαδιαμάντη (με τη συνεπιμέλεια της κόρης του Λαμπρινής).
Εξέθεσε τη «διαφανή» ερμηνευτική γραμμή του Τριανταφυλλόπουλου: «Ο Παπαδιαμάντης δεν είναι «κοινωνικός» συγγραφέας, αλλά ορθόδοξος θεολόγος, ακριβώς όπως ο Ντοστογιέφσκι και συνεπώς με αυτούς τους όρους οφείλουμε να τον διαβάζουμε» και την πρότασή του «να ερμηνεύουμε τον Παπαδιαμάντη διά του Παπαδιαμάντη» και αναφέρθηκε στην αντιρρητική αρθρογραφία του και στη ρητή δυσανεξία του απέναντι σε ερμηνείες που προέρχονται από συγκεκριμένη θεωρητική κατεύθυνση, αφηγηματολογική, πολιτική, κοινωνιολογική ή ψυχαναλυτική.
Ολοκλήρωσε τον έπαινό της αναφερόμενη στον λογοτέχνη Τριανταφυλλόπουλο, ο οποίος έχει συνθέσει ποιήματα χάι κου και πεζογραφήματα «άλλοτε για να αφηγηθεί με το απαράμιλλο ύφος του την ανεπανάληπτη εμπειρία της διδασκαλίας του Παπαδιαμάντη στη μέση εκπαίδευση, άλλοτε μιμούμενος τη γλώσσα και το ύφος à la maniere de, άλλοτε δημιουργώντας αξιοζήλευτα pastiche, άλλοτε σκηνοθετώντας συνομιλίες του Παπαδιαμάντη με άλλους συγγραφείς, και άλλοτε κατασκευάζοντας φανταστικές συναντήσεις ηρώων σταχυολογημένων από κείμενα διαφόρων συγγραφέων με παπαδιαμαντικούς ήρωες», κείμενα τα οποία θα ονόμαζε, όπως είπε χαρακτηριστικά, «παιχνίδια μεταμοντέρνα, αν δεν επρόκειτο να κεντρίσω «την αναμάρτητη οργή» του Τριανταφυλλόπουλου».
Την επίδοση των διασήμων και την αναγόρευση από τον πρόεδρο του Τμήματος Φιλολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του ΑΠΘ καθηγητή Μιχάλη Χρυσανθόπουλο ακολούθησε ομιλία του τιμώμενου με θέμα τις παπαδιαμαντικές σπουδές σήμερα.
Στη δύση του παπαδιαμαντικού έτους 2011, ο επίτιμος διδάκτορας, προέβη σε σύντομη αποτίμηση της προόδου στην ταύτιση και έκδοση των μεταφράσεων που είχε εκπονήσει ο Παπαδιαμάντης για τα έντυπα και τους εκδότες με τους οποίους συνεργαζόταν, υπογραμμίζοντας ότι έχει αυξηθεί κατακόρυφα ο αριθμός των μελετητών του μεταφραστικού έργου του Παπαδιαμάντη και ότι είναι πλέον προσιτές στο ευρύ κοινό αρκετές από τις καλύτερες μεταφράσεις του επαγγελματία μεταφραστή Παπαδιαμάντη.
«Το μείζον πρόβλημα στην περιοχή αυτή είναι ο εντοπισμός μεταφράσεων που ενδέχεται να είναι παπαδιαμαντικές και η εξακρίβωση της πατρότητάς τους» κατέληξε ο ομιλητής προτού απαριθμήσει τα τρέχοντα ζητούμενα στον χώρο των παπαδιαμαντικών σπουδών.
Ξεκινώντας με τη φράση «Ο Παπαδιαμάντης έχει το αμφίβολο προνόμιο να ανήκει στους συγγραφείς που το έργο τους απαιτεί κριτική έκδοση» επανέλαβε την, εκπεφρασμένη και αλλού, ανάγκη για μια αναθεωρημένη κριτική έκδοση των απάντων του παπαδιαμαντικού έργου.
Στα εκδοτικά ζητούμενα συγκαταλέγονται, σύμφωνα με τον Ν. Δ. Τριανταφυλλόπουλο, ένα υπόμνημα στον Παπαδιαμάντη, ερμηνευτικές εκδόσεις της «Φόνισσας» και των «Ρόδινων ακρογιαλιών», των μυθιστορημάτων και των εκτενέστερων διηγημάτων.
«Προς το παρόν επείγει μια χρηστική έκδοση της «Φόνισσας»»,
τόνισε, «που θα παραμερίσει εύτολμα τη συζήτηση με τις απειράριθμες ερμηνείες του έργου και θα περιοριστεί στα ποικίλα πραγματικά ή πραγματολογικά του κειμένου».Στα βιβλιογραφικά ζητούμενα επισήμανε την ανάγκη για τη σύνταξη άμεσα μιας γενικής παπαδιαμαντικής βιβλιογραφίας, «ή έστω ενός τμήματος της Εργογραφίας Παπαδιαμάντη που θα περιλαμβάνει τα Άπαντα, μεμονωμένα έργα, μεταφράσεις καμωμένες από τον Παπαδιαμάντη και μεταφράσεις έργων του σε ξένες γλώσσες. Για να ξέρουμε λιγάκι, σε ποια θάλασσα αρμενίζουμε».
«Είμαι πρόθυμος να κάνω και άλλο σκόντο», συνέχισε μετριάζοντας τις απαιτήσεις του, «ας βρεθεί κάποιος να μας δώσει μια πλήρη βιβλιογραφία της «Φόνισσας»».
Η έκδοση επίσης ενός καταλόγου με τις αποδεδειγμένα βέβαιες παπαδιαμαντικές μεταφράσεις και ενός με τις αμφίβολες θα καλύψει ένα βασικό κενό της παπαδιαμαντικής βιβλιογραφίας, την οποία θα συμπληρώσουν ένα πλήρες Παπαδιαμαντικό Λεξικό ή έστω μια «Συναγωγή λέξεων πλασμένων από τον Παπαδιαμάντη, λέξεων ιδιωματικών και λέξεων που αποκλίνουν ιδιαζόντως από την κοινή χρήση» καθώς και μια Παπαδιαμαντική αθηναϊκή προσωπογραφία.
Η τελετή έληξε με την ανάγνωση του διηγήματος του τιμώμενου «Γαμπρός στο Βαρβάκειο» από την ηθοποιό και πρόεδρο του Τμήματος Θεάτρου του ΑΠΘ, Έφη Σταμούλη.
