Θέλοντας να σχολιάσω το άρθρο του Gernot Wagner “Going Green but Getting Nowhere”, που εκδόθηκε στις 7 Οκτωβρίου στην New York Times, θα πω εξαρχής ότι αυτή τη φορά περίμενα ως αναγνώστης περισσότερο από κάθε φορά ο τίτλος του, να είναι παραπλανητικός. Θεώρησα πώς στο τέλος θα έχει αποδείξει πόσο σημαντική είναι τελικά η ατομική περιβαλλοντική συνείδηση. Δυστυχώς, ένα άρθρο από μόνο του δε μπορεί ούτως ή άλλως να ανατρέψει τα αυτονόητα. Είναι σε κάθε έναν φανερό από την καθημερινότητά του, από αυτά που βιώνει και ακούει, πως ο πλανήτης τέθηκε προ πολλού σε κατάσταση έκρυθμη.
Η πιο βασική απόκριση της έλλειψης των αποθεματικών πλούτων του που μας στέλνει είναι για παράδειγμα η τιμή της βενζίνης ή οι τιμές των καταναλωτικών αγαθών. ΕΓΩ «μειώνω, επαναχρησιμοποιώ, ανακυκλώνω». Είμαι περιβαλλοντικά ενσυνείδητος, αλλά εξακολουθούν τα πράγματα να μη πηγαίνουν καλά και ακόμα χειρότερα. Αν η βρύση μου «τρέχει» και δεν έχω καλέσει υδραυλικό προφανώς είμαι λιγότερο υπαίτιος για περιβαλλοντική σπατάλη από ένα εργοστάσιο που χρησιμοποιεί τόνους νερού ετησίως για να παράγει τα προϊόντα του.
Σαφώς δε θα σώσω τα απειλούμενα είδη ούτε θα επαναφέρω τα εξαφανισμένα, δε θα σταματήσω το κυνήγι φάλαινας, τόνου, φώκιας, αλεπούς, κτλ., ούτε θα επαναφέρω όσα καταναλώθηκαν ή γδάρθηκαν για τις άγριες καταναλωτικές μου διαθέσεις, δε θα επαναφέρω τα τροπικά δάση ούτε και το έδαφος στην πρότερη της διάβρωσης κατάστασή του, δε θα επικολλήσω τους αποσπασμένους πάγους των πόλων, ούτε θα επαναφέρω το νερό που έλιωσε και ανυψώνει τη στάθμη των ακτών, όσο κι αν μειώσω την ετήσια κατανάλωσή μου. Τίποτα από όσα κάνω εγώ δε μπορούν να σώσουν την κατάσταση.
Το γιατί το λέει περιγραφικά ο Wagner: «Οι Αμερικανοί θα συνεχίσουν να εκπέμπουν κατά μέσο όρο 20 τόνους διοξειδίου του άνθρακα το χρόνο˙ οι Ευρωπαίοι περίπου 10 τόνους». Οποιαδήποτε δράση σε μικροεπίπεδο δε θα μπορέσει να επιφέρει το ζητούμενο σε μακροεπίπεδο. Πλην όμως… Οποιαδήποτε δράση γίνει habitus, δηλαδή κοινό βίωμα και συνήθεια, στο μεγαλύτερο μέρος των ατόμων τότε θα μπορέσει να δώσει μια κουλτούρα αντιμετώπισης στο επίπεδο της μακροδομής, δηλαδή των τακτικών λειτουργίας των θεσμών και των κυβερνητικών αποφάσεων.
Τι αποφάσεις παίρνονται άραγε σε επίπεδο μεγαλοϊθυνόντων; Ο Wagner μας λέει: «Περιορισμός, φυσικά, είναι ο κώδικας για το «cap and trade» (συνθήκη ανώτατου ορίου περιβαλλοντικών εκπομπών και εμπορίου), το σύστημα που βοήθησε να εξαλειφθούν σταδιακά οι τιμές στη βενζίνη στη δεκαετία του 1980, μειώθηκε η οξεία ρύπανση βροχής στη δεκαετία του 1990 και φέρνει σήμερα ολόκληρη την αλιεία πίσω από το χείλος του γκρεμού. Το «Cap and trade» για τον άνθρακα, έχει αρχίσει να μειώνει τη ρύπανση του διοξειδίου του άνθρακα στην Ευρώπη, και παρόμοια μοντέλα έχουν καθοριστεί να κάνουν το ίδιο από την Καλιφόρνια έως την Κίνα.
Αλίμονο, αυτή η προσέγγιση έχει κηρυχθεί ως νεκρή στην Ουάσιγκτον, κατά ειρωνεία της τύχης από τους αυτοαποκαλούμενους ελεύθερους εμπόρους (free-marketers). Μια άλλη λύση, ένας φόρος διοξειδίου του άνθρακα, είναι επίσης εκτός συζητήσεων, επειδή είναι απλά ένας φόρος». Και τονίζει: «Κορυφαίες επιστημονικές ομάδες και κυρίως κλιματολόγοι λένε ότι πρέπει να μειωθούν παγκοσμίως οι ετήσιες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου τουλάχιστον κατά το ήμισυ των σημερινών επιπέδων έως το 2050 και ακόμη περισσότερο έως το τέλος του αιώνα. Και αυτό θα εξακολουθούσε να σημαίνει αύξηση της θερμοκρασίας και της στάθμης της θάλασσας για τις επόμενες γενιές».
Ίσως στο τέλος ο πλανήτης ως πραγματική προσωποποιημένη έννοια με δική του συνείδηση, του οποίου την απεγνωσμένη και πάσχουσα φωνή λαμβάνουμε σε κάθε στιγμή, να έχει ήδη λάβει και αυτός τα δικά του μέτρα ενάντια στην όποια δική μας συνείδηση είτε μικρο- είτε μακρο-επιπέδου, γιατί και αυτά τα δύο επίπεδα χρειάζονται χρόνο για να συντονιστούν, όταν αφορούν το κοινωνικό πεδίο σύγκρισης… Ακόμα και αν εφαρμόσουμε, όπως καλεί αγωνιωδώς ο Wagner, «οικονομικές πολιτικές που θα μας επιτρέψουν ως άτομα να καθοδηγούμαστε από ιδιοτέλεια και να εξακολουθούμε να κάνουμε το σωστό για τον πλανήτη». Ίσως, φοβάμαι, και τότε να είναι ήδη πολύ αργά, για να πάρει ο πλανήτης αυτός το πολύτιμο παρελθόν του πίσω.
