«Αυτό που εντυπωσιάζει μπροστά στον κίνδυνο διάλυσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης και μαζί όλων των ιδεών και του πολιτισμού που τη συνοδεύει, είναι η ανικανότητα των πολιτικών ηγετών να κατανοήσουν αυτό που συμβαίνει», τονίζει ο Γάλλος φιλόσοφος Ιβ Σαρλ Ζαρκά, στη Le Monde.
Θεωρώντας αποκαλυπτικό τον τρόπο που αντιμετωπίστηκε η Ελλάδα, κρίνει ότι την τύχη της θα έχουν η Ιταλία και η Γαλλία. Στις πηγές των κακών που μαστίζουν την ΕΕ, εντάσσει την εμμονή των ηγετών στη σκληρή λιτότητα και την τυφλή πίστη τους στην αυτορύθμιση της αγοράς.
Ο συγγραφέας του βιβλίου «Να ξανασκεφτούμε τη Δημοκρατία» αναλύει γιατί η πολιτική βρίσκεται σε κατάσταση υποδούλωσης απέναντι στις αγορές, ενώ στο ίδιο άρθρο επιχειρείται να απαντηθεί και πώς οι ηγέτες θα πειστούν να αναθεωρήσουν το ρόλο τους.
Ζούμε σε μια αποφασιστική στιγμή της ιστορίας της Ευρώπης, μια στιγμή όπου το ίδιο το σχέδιο της ευρωπαϊκής ενοποίησης βρίσκεται σε κίνδυνο, γράφει στη Μοντ ο Γάλλος φιλόσοφος.
Αυτό που εντυπωσιάζει μπροστά σ’ αυτόν τον κίνδυνο είναι η ανικανότητα των πολιτικών ηγετών να κατανοήσουν αυτό που συμβαίνει. Από την αρχή της κρίσης του ευρώ, οι αποφάσεις που ελήφθησαν είναι κοντόφθαλμες.
Ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίστηκε η Ελλάδα είναι αποκαλυπτικός.
Μετά την Ελλάδα, γράφει στη Μοντ ο Γάλλος φιλόσοφος Ιβ Σαρλ Ζαρκά, την ίδια τύχη θα έχουν ασφαλώς κι άλλοι: η Ιρλανδία, η Πορτογαλία, η Ισπανία, ακόμη κι η Ιταλία.
Η Γαλλία, που παρακολουθείται ήδη στενά από τους οίκους αξιολόγησης, δεν απέχει πολύ από αυτή την ομάδα των «απείθαρχων» κρατών που πρέπει να τιμωρηθούν.
Η ενιαία λύση στην κρίση, που συνίσταται στην επιβολή μιας όλο και μεγαλύτερης λιτότητας, έχει αποτέλεσμα αντίθετο του αναμενομένου: την ύφεση, την αύξηση της ανεργίας, τη μείωση των φορολογικών εσόδων, αλλά και την απώλεια της εμπιστοσύνης των πληθυσμών απέναντι στους ηγέτες τους και την εμφάνιση κινημάτων αντίστασης απέναντι στις αδικίες, τις ανισότητες και τη φτώχεια.
Σε κίνδυνο δεν βρίσκεται μόνο η Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά και ο πολιτισμός που τη συνοδεύει.
Αν οι κυβερνώντες δεν καταλαβαίνουν αυτό που συμβαίνει -γράφει ο Ιβ Σαρλ Ζαρκά- ο λόγος είναι ότι εξακολουθούν να πιστεύουν στην αυτο-ρύθμιση της αγοράς.
Το αποτέλεσμα είναι η ενοχοποίηση των λαών και των κρατών. Δεν πρόκειται όμως για κάποιο αντικειμενικό φαινόμενο ή κάποιο νόμο, παρά μόνο για μια πεποίθηση. Αυτή η πεποίθηση αποτελεί μια από τις πηγές των κακών που μαστίζουν την ΕΕ.
Γιατί τα κράτη που έσωσαν τις τράπεζες, όπως όφειλαν να κάνουν, δεν χρησιμοποίησαν τα μέσα που διαθέτουν για να ελέγξουν τη λειτουργία τους και τις επιλογές τους; Γιατί δεν ελήφθησαν δραστικά θεσμικά και οικονομικά μέτρα για να απαλλαγούν τα κράτη από τον βρόχο των τριών οίκων αξιολόγησης, που η αξιοπιστία τους φαίνεται από το ότι βαθμολογούσαν με ΑΑΑ τα ενυπόθηκα δάνεια υψηλού κινδύνου (subprimes) μέχρι την καταστροφή του 2008; Γιατί επιτράπηκε στις χρηματοπιστωτικές αγορές να αυξήσουν τον έλεγχό τους επί των κρατών μέσα από την αύξηση του χρέους;
Σύμφωνα με τον Γάλλο φιλόσοφο, το τελευταίο βιβλίο του οποίου λέγεται «Να ξανασκεφτούμε τη Δημοκρατία» (εκδ. Armand Colin, 2010), η πολιτική βρίσκεται από τρεις απόψεις σε κατάσταση υποδούλωσης απέναντι στις αγορές:
1) Στο επίπεδο του κράτους, βλέπουμε την καταστροφή του δημόσιου χώρου και τη γενίκευση του ιδιωτικού μοντέλου των επιχειρήσεων, που θεωρείται πρότυπο αποτελεσματικότητας. Το κράτος αρκείται πλέον στη διαχείριση και αδυνατεί να γλιτώσει από τη λογική των αγορών.
2) Στο επίπεδο της κοινωνίας των πολιτών, παρακολουθούμε τη διάβρωση όλων των κοινών αγαθών και την απομόνωση των ατόμων στην εργασία τους, είτε πρόκειται για τον τομέα της παραγωγής, της υγείας ή της εκπαίδευσης.
Η κοινωνία των ατόμων έχει μετατραπεί σε ένα άθροισμα μοναξιών. Η βία και η ανασφάλεια είναι αποτέλεσμα αυτής της επέκτασης της απομόνωσης και της αδιαφορίας.
3) Στο ανθρωπολογικό επίπεδο, το άτομο που έχει οχυρωθεί στον εαυτό του είναι πιο εξαρτημένο από τις εξουσίες που το περιβάλλουν. Αυτό οδηγεί όμως σε πολιτικούς εξτρεμισμούς.
Πώς θα πειστούν οι Ευρωπαίοι ηγέτες να αναθεωρήσουν τον ρόλο τους;
Ο Γερμανός φιλόσοφος Γιούργκεν Χάμπερμας αναφέρει πέντε προϋποθέσεις: την ιδέα ότι για την πολιτική ένωση της Ευρώπης απαιτείται όχι μόνο η εναρμόνιση των οικονομιών, αλλά και η ομοιογενοποίηση των συνθηκών διαβίωσης.
Την ιδέα ότι η ΕΕ πρέπει να είναι μια πολιτική, αλλά όχι κρατική οντότητα. Την ιδέα ότι η κατανομή της κυριαρχίας δεν πρέπει να γίνεται ανάμεσα σε κράτη, αλλά ανάμεσα σε λαούς. Την εξίσωση του Ευρωκοινοβουλίου και της Κομισιόν. Την αλληλεγγύη μεταξύ των πολιτών της Ένωσης.
