Ένα από τα «μαύρα» κεφάλαια της σύγχρονης τουρκικής ιστορίας «άγγιξε» ο πρωθυπουργός Ταγίπ Ερντογάν, προσφέροντας την Τετάρτη την πρώτη επίσημη απολογία της χώρας για τις δεκάδες χιλιάδες Κούρδων που σκοτώθηκαν ή εκτοπίστηκαν βιαίως στην επαρχία Ντερσίμ της ανατολικής Τουρκίας το 1937.
Η απολογία έρχεται σε μία τεταμένη στιγμή στις σχέσεις της Τουρκίας με τη μειονότητα των Κούρδων, και εν μέσω εκκλήσεων διεθνώς προς την Άγκυρα να αντιμετωπίσει μία άλλη μαύρη σελίδα της ιστορίας της, τη γενοκτονία των Αρμενίων το 1915.
Ο Ερντογάν είναι ο πρώτος ηγέτης της Τουρκίας που απολογείται επισήμως για τη σφαγή των Κούρδων. Στην ανατολική επαρχία Ντερσίμ (μετονομάστηκε σε Τούντζελι μετά τις σφαγές) σκοτώθηκαν τουλάχιστον 14.000 Κούρδοι -κυρίως Αλεβίδες στο θρήσκευμα. Άλλες μαρτυρίες ωστόσο ανεβάζουν τον αριθμό των νεκρών σε 40 έως 50 χιλιάδες, ενώ στα θύματα των επιδρομών του στρατού συγκαταλέγονται και δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι που υποχρεώθηκαν να εκτοπιστούν.
Ο Τούρκος πρωθυπουργός δήλωσε παράλληλα πως σκοπεύει να αποχαρακτηρίσει σειρά κρατικών εγγράφων της εποχής.
Πέραν της ιστορικής σημασίας της, η απολογία ερμηνεύεται από την αντιπολίτευση και ως κίνηση πολιτικού τακτικισμού για την αμαύρωση της εικόνας του αντιπολιτευόμενου κεμαλιστικού Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος, η μοναδική πολιτική δύναμη στο μονοκομματικό κεμαλιστικό καθεστώς της εποχής εκείνης.
Μέσα από την ενοχοποίηση του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος, ο κ. Ερντογάν πιστεύει ότι η αντιπολίτευση θα αναγκαστεί να συμβιβαστεί με τις προτάσεις του ΑΚΡ σχετικά με το νέο σύνταγμα και το Κουρδικό Ζήτημα.
Η συγγνώμη ήλθε κατά τη διάρκεια συνάντησης του Ταγίπ Ερντογάν με στελέχη του κυβερνώντος Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) στην Άγκυρα και ενώ είχε προηγηθεί πρόσφατα σύγκρουση με τον ηγέτη του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος (CHP), Κεμάλ Κιλιντσάρογλου.
«Εάν υπάρχει ανάγκη απολογίας εκ μέρους του κράτους και εάν υπάρχει μία τέτοια ευκαιρία μπορώ να το κάνω, και απολογούμαι» είπε ο Τούρκος πρωθυπουργός -για να τονίσει όμως πως ο πραγματικός υπαίτιος είναι το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα -η μόνη πολιτική δύναμη της εποχής- και ο νυν ηγέτης του πρέπει να απολογηθεί.
«Είμαι εγώ που πρέπει να απολογηθώ ή εσείς; [απευθύνεται στον Κιλιτσντάρογλου]. Εάν υπάρχει μία απολογία εκ μέρους του κράτους, μπορώ να το κάνω και απολογούμαι. Όμως εάν υπάρχει κάποιος που πρέπει να απολογηθεί εκ μέρους του CHP, είσαι εσύ, καθώς κατάγεσαι από το Ντερσίμ. Έλεγες ότι νιώθεις τιμή για την καταγωγή σου. Τώρα σώσε την τιμή σου» είπε ο Ερντογάν.
«Το Ντερσίμ είναι το πιο τραγικό γεγονός στη σύγχρονη ιστορία. Είναι μία καταστροφή που τώρα πρέπει να αντιμετωπιστεί με θάρρος. Το κόμμα που πρέπει να αντιμετωπίσει αυτό το γεγονός δεν είναι το κυβερνών. Είναι το CHP, που βρίσκεται πίσω από την αιματηρή καταστροφή, και πρέπει να την αντιμετωπίσει όπως και ο αρχηγός του» συνέχισε ο Ερντογάν.
Η κίνηση Ερντογάν διχάζει το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα με τον μεν αντιπρόεδρο να δηλώνει πως αποτελεί «βόμβα στα θεμέλια του κράτους», αλλά την τοπική οργάνωση του CHP στο Ντιγιάρμπακιρ να ανακοινώνει με τη σειρά του πως απολογείται προς το λαό του Ντερσίμ.
Στο στόχαστρο και η πνευματική κόρη του Κεμάλ
Την ίδια στιγμή, το φιλοκουρδικό Κόμμα Ειρήνης και Δημοκρατίας (BDP) ζήτησε διά του αναπληρωτή του να μετονομαστεί το αεροδρόμιο «Σαμπιχά Γκιοκτσέν» της Κωνσταντινούπολης, λαμβάνοντας το όνομα «Σεγίντ Ριζά», ο οποίος ήταν το πρόσωπο που φέρεται να ηγήθηκε της αντίστασης των Κούρδων του Ντερσίμ στην εκστρατεία εξόντωσής τους δεκαετίας του ’30.
Η Σαμπιχά Γκιοκτσέν ήταν πνευματική κόρη του Κεμάλ Ατατούρκ και η πρώτη γυναίκα αεροπόρος της Τουρκίας, σε μία εποχή που οι περισσότερες προηγμένες χώρες της Δύσης δεν είχαν γυναίκες αεροπόρους. Παρουσιάστηκε επί δεκαετίες στην τουρκική κοινωνία ως ηρωική φυσιογνωμία, το τελευταίο όμως διάστημα η εικόνα της αμαυρώθηκε από τις ιστορικές αναφορές για το ρόλο της στους βομβαρδισμούς του τοπικού πληθυσμού του Ντερσίμ.
