Η σκιά της Ελλάδας πλανιόταν και σήμερα πάνω από το Βερολίνο. Όμως οι πολιτικοί δεν έδειχναν να ενοχλούνται ιδιαίτερα από αυτήν. Ορισμένοι την αγνοούσαν εντελώς, άλλοι αναφέρονταν μόνο παρεμφερώς σε αυτήν. Κι αυτό φάνηκε και στο συνέδριο του Συνδέσμου Γερμανών Βιομηχάνων BDA, όπου είχαν δώσει ραντεβού οι γνωστότεροι εξ αυτών.
Τον τόνο έδωσε η Άνγκελα Μέρκελ, η οποία αναφέρθηκε δυο φορές στην Ελλάδα. Στην πρώτη σε συνάρτηση με την απαίτηση ορισμένων πολιτικών, να μπουν σε ενέργεια ριζοσπαστικότερα μέσα για την καταπολέμηση της κρίσης, όπως, για παράδειγμα, το «μπαζούκα» του ευρωομόλογου, ή το γενναίο κούρεμα του ευρώ. «Το κούρεμα του ελληνικού χρέους έγινε ήδη» είπε. «Αλλά τώρα διαπιστώνουμε ότι υπάρχουν σημαντικές δυσκολίες για την ολοκλήρωσή του».
Η δεύτερη αναφορά αφορούσε στην οικονομική ανάπτυξη. Το πρόβλημα εδώ, είπε, δεν είναι η έλλειψη χρημάτων, αλλά η αξοποίησή τους. «Η Ελλάδα και η Πορτογαλία δεν έχουν κάνει ακόμη χρήση του 70% των ποσών που διαθέτουν για αυτές τα διαρθρωτικά ταμεία της Κοινότητας» είπε. «Κι αυτό παρά τη μείωση του ποσοστού της εθνικής τους συμμετοχής».
Μετρημένες ήταν και οι αναφορές για την Ελλάδα του πρώην υπουργού οικονομικών και πιθανού υποψήφιου των Σοσιαλδημοκρατών για την καγκελαρία Πέερ Σταίνμπρουκ. «Τι νόημα έχει να της δίνουμε χρήματα, όταν δεν φροντίζουμε να βελτιώσουμε τις θεμελιακές δομές της;» αναρωτήθηκε. Το πρώτο ζητούμενο, πρόσθεσε, είναι εδώ μια στρατηγική ανάπτυξης.
Παράλληλα επέκρινε την πολιτική της κ.Μέρκελ ως «αργόσυρτη», «λίγη» και … «στο περίπου». «Πως μπορείτε να μιλάτε για επιτυχία της συνόδου κορυφής της 27ης Οκτωβρίου, όταν κανείς δεν ξέρει τι είδους μόχλευση θα έχει το EFSF;» είπε. «Και όταν το κούρεμα του ελληνικού χρέους είναι μόνο ονομαστικά 50%, ενώ η πραγματική του αξία πέφτει στο 30%»;
Πιο συγκεκριμένος ήταν ο αντικαγκελάριος Φίλιπ Ρόσλερ, o oποίος αναφέρθηκε στις εμπειρίες του από το πρόσφατο ταξίδι του στην Αθήνα. «Πήγα με την πρόθεση να προωθήσω ένα μεγάλο σχέδιο ανάπτυξης» είπε. «Αλλά τι ανάπτυξη μπορεί να γίνει, όταν δεν υπάρχει καν κτηματολόγιο και όταν οι Έλληνες δεν μπορούν να ξέρουν να οργανώσουν τις ιδιωτικοποιήσεις – χώρια οι απεργίες;» πρόσθεσε.
Εκείνος όμως που απέφυγε κάθε νύξη για την Ελλάδα ήταν ο Επίτροπος Όλι Ρεν, που άνοιξε τον κατάλογο των ομιλητών. Ο λόγος του επικεντρώθηκε στις εξελίξεις στην Ιταλία, καθώς και στους δυο βασικούς νεωτερισμούς που προετοιμάζει η Επιτροπή για την ευρωζώνη.
Ο πρώτος από αυτούς προβλέπει τον προληπτικό έλεγχο των προϋπολογισμό των κρατών-μελών. Ο έλεγχος θα αρχίζει το Μάρτιο έκαστου έτους και θα ολοκληρώνεται τον Οκτώβριο. Οι εθνικές κυβερνήσεις θα πρέπει να αποδέχονται τις εντολές της Επιτροπής – εκχωρώντας έτσι ένα σημαντικό μέρος της κυριαρχικότητάς τους στις Βρυξέλλες.
Η δεύτερη καινοτομία είναι η έκδοση ευρωομολόγων που μεταβαπτίζονται σε «ομόλογα σταθερότητας». H Επιτροπή θέτει προς συζήτηση τρεις εκδοχές του – καταρχάς, κλασικά ευρωομόλογα, που θα ισχύουν για όλους, ύστερα, ένα μίγμα κλασικών και εθνικών ομολόγων, και τέλος ομολογιακούς τίτλους, που θα εκδίδονται από μια ξεχωριστή χώρα, θα υποστηρίζονται ωστόσο αναλογικά και από τα άλλα κράτη-μέλη. Η τελευταία εκδοχή είναι ίσως η μοναδική εφαρμόσιμη, αν ληφθεί υπόψη η γερμανική αλλεργία εναντίον κάθε μορφής «ευρωομόλογων».
Αυτός είναι προφανώς και ο λόγος, που ο κ.Ρεν θέλει να πάρει σειρά συνοδευτικών μέτρων, που θα ικανοποιεί και τις αυστηρότερες γερμανικές απαιτήσεις περί σταθεροποίησης του ευρώ. Σε αυτά συγκαταλέγονται η επιβολή αυτόματων κυρώσεων στις χώρες-παραβάτες, καθώς και η δυνατότητα έγκλισης τους στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. Τυχόν εφαρμογή τους, έλεγε αναλυτής, θα μετέτρεπε τα ευρωομόλογα σε «τρομοομόλογα».
Αίσθηση προκάλεσε στο συνέδριο και η διαπίστωση του προέδρου της γερμανικής Κεντρικής Τράπεζας Γιενς Βάιντμαν, ότι η μη καταβολή της έκτης δόσης οφείλεται στην «πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα». Όχι, δηλαδή, στην υπογραφή του Αντώνη Σαμαρά κάτω από τη δανειακή σύμβαση, ούτε στο δημοψήφισμα του Γιώργου Παπανδρέου, αλλά στη γενικότερη αστάθεια της χώρας. «Τώρα έχουμε τη νέα κυβέρνηση του Λουκά Παπαδήμου» είπε. Αλλά αυτή δεν αποτελεί από μόνη της εχέγγυο. Βοήθεια, πρόσθεσε, θα δοθεί «μόνο αν υλοποιηθούν τα προγράμματα».
Η Ελλάδα, πρόσθεσε, αποτελεί «ιδιάζουσα περίπτωση» στην ευρωζώνη, που δεν μπορεί να συγκριθεί με καμιά άλλη. Αυτό αφορά και τις προοπτικές της «Η Πορτογαλία και ιδιαίτερα η Ιρλανδία ξαναβρήκαν ενδιάμεσα τον ορθό βηματισμό» είπε – για την Ελλάδα δεν μπορεί να ειπωθεί ακόμη κάτι τέτοιο.
Ο κ.Βάιντμαν αναφέρθηκε άλλη μια φορά στην Ελλάδα σε συνάρτηση με τα υψηλά εμπορικά πλεονάσματα της Γερμανίας και την απαίτηση των ευρωπαίων εταίρων να τα περιορίσει μέσω της αύξησης των γερμανικών μισθών, καθώς και της παρεπόμενης ανόδου της κατανάλωσης και των εισαγωγών.
«Τέτοια αύξηση δεν θα βοηθήσεις τους έλληνες, ή τους ισπανούς μισθωτούς» είπε. Εκείνο που χρειάζονται πραγματικά είναι αύξηση της ανταγωνιστικότητας, άνοδο της παραγωγικότητας και καινοτομίες στην παραγωγή.
Η πολιτική αστάθεια στην Ελλάδα έπαιξε ρόλο και στα πάνελ, που παρεμβλήθηκαν μεταξύ των λόγων. «Οι πολιτικές εξελίξεις στην Ελλάδα καθορίζονται από το δρόμο» παραπονέθηκε ο αντιπρόεδρος του BDA Έγκερτ Βοσεράου. «Έτσι όμως δεν μπορεί να επιβληθεί μια σώφρονα κυβερνητική πολιτική».
Πιο ριζοσπαστική ήταν η τοποθέτηση του διευθυντή του Ινστιτούτου Οικονομικής Έρευνας ifo στο Μόναχο Χανς-Πέτερ Σίν, ο οποίος ζήτησε την αποχώρηση της Ελλάδας από την ευρωζώνη. «Αν δεν επανέλθει στη δραχμή, που θα την υποτιμήσει στη συνέχεια κατά 50% έναντι του ευρώ, δεν θα μπορέσει να ορθοποδήσει πάλι οικονομικά» είπε. «Ο κοινωνικός αναβρασμός θα καταλήξει μοιραία σε εμφύλιο πόλεμο».
Ο κίνδυνος εμφυλίου πολέμου καραδοκεί και σε περίπτωση τέτοιας δραστικής υποτίμησης, που θα προκαλέσει αντίστοιχη μείωση μισθών και εισοδημάτων, αντίτεινε ο διευθυντής του Ινστιτούτου για τη Γερμανική Οικονομία στην Κολωνία Μίχαελ Χούτερ. «Πιστεύω ότι μπορούμε να οργανώσουμε την ανασυγκρότηση της ελληνικής οικονομίας στο πλαίσιο της ευρωζώνης αν υλοποιήσουμε με συνέπεια τη συμφωνία της 27ης Οκτωβρίου» τόνισε.
Ο εμφύλιος πόλεμος αναβάλλεται λοιπόν – μέχρι τουλάχιστον το επόμενο πάνελ.
