Το όνομά του ήταν Ρις. Νόελ Ρις. Ήταν βρετανός πράκτορας. Δεν πρόκειται για μυθοπλαστικό πρόσωπο βγαλμένο από μυθιστόρημα του Ίαν Φλέμινγκ αλλά για πρόσωπο υπαρκτό, τον επικεφαλής της MI6, της ΜΙ9 και άλλων βρετανικών μυστικών υπηρεσιών στη Σμύρνη σε όλη τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου μέχρι την απελευθέρωση της Ελλάδας. «Ο άγγλος πρόξενος» αποκαλείται αόριστα στη βρετανική ιστορική βιβλιογραφία της περιόδου ο Ρις, η δράση του οποίου παρέμεινε για μεγάλο χρονικό διάστημα στο σκοτάδι εξαιτίας ακριβώς της ανάμειξής του με τις μυστικές υπηρεσίες.
Αφιερωμένο στη ζωή και στην προσφορά του Νόελ Ρις στην Ελλάδα του πολέμου και της αντίστασης κατά του Άξονα είναι το βιβλίο του δικηγόρου και ερευνητή της Ιστορίας Πέτρου Στ. Μακρή-Στάικου «Ο άγγλος πρόξενος. Ο υποπλοίαρχος Noël C. Rees και οι βρετανικές μυστικές υπηρεσίες. Ελλάδα-Μέση Ανατολή (1939-1944)» (Ωκεανίδα, 2011, σελ. 860, τιμή 35 ευρώ). «Παράλληλα, επιχειρεί να περιγράψει πτυχές από τη δράση των βρετανικών μυστικών υπηρεσιών της Μέσης Ανατολής στη χώρα μας ή σε σχέση με αυτήν», διαβάζουμε στον πρόλογο του συγγραφέα, και, τέλος, επιδιώκει «να αποκαταστήσει την αλήθεια σχετικά με πρόσωπα και γεγονότα της εποχής εκείνης, έτσι ώστε να κατανεμηθούν δίκαια οι ευθύνες πολλών, Ελλήνων και Βρετανών, για την ελληνική τραγωδία. Και όλα αυτά χωρίς να διεκδικεί τίτλους τελεσιδικίας».
Στον μετεμφυλιακό κόσμο, τον χωρισμένο σε αριστερούς και δεξιούς, ποιος κατέχει την αλήθεια για την Κατοχή, την Αντίσταση και τον Εμφύλιο; Η «αριστερόστροφη» και η «δεξιόστροφη» ιστοριογραφία της περιόδου αποτελούν σχολές με στεγανά όρια μεταξύ των οποίων κινείται το εκκρεμές της ιστορικής γραφής αδυνατώντας να ισορροπήσει; Σε ποιον ανήκει η Ιστορία, σε ποιον εντέλει ανήκει η μνήμη; Τα ερωτήματα αναδύονταν αυθόρμητα κατά την παρουσίαση του βιβλίου την Τρίτη, στο κατάμεστο Cotsen Hall της Γενναδείου Βιβλιοθήκης, παρουσία του τέως Προέδρου της Δημοκρατίας κ. Κωστή Στεφανόπουλου και της Ζωής Ρις, κόρης του «άγγλου προξένου».
«Κανένα βιβλίο δεν καταφέρνει να αποκαλύψει την πλήρη αλήθεια για τα πολιτικά κόμματα και τις κυβερνήσεις αυτής της περιόδου» παρατήρησε ο ιστορικός σερ Μάικλ Λουέλιν Σμιθ, τέως πρέσβης της Μεγάλης Βρετανίας στην Ελλάδα, επισημαίνοντας ότι η εξιστόρηση του Μακρή-Στάικου, γεμάτη περιπέτειες και άγνωστα περιστατικά και βασισμένη σε εντυπωσιακή έρευνα, συμβάλλει σημαντικά προς αυτή την κατεύθυνση αποτελώντας ταυτόχρονα φόρο τιμής στον Ρις και σε όλους όσοι έδωσαν τη ζωή τους στον πόλεμο.
«Ως ιστορικός απέναντι σε έναν άλλο ιστορικό, αναγνωρίζω στον Πέτρο Μακρή-Στάικο ότι η πρωτοπόρος έρευνά του για τον Κίτσο Μαλτέζο άνοιξε τον δρόμο για την έρευνα της αστικής Αντίστασης της εποχής», είπε ο ιστορικός Ευάνθης Χατζηβασιλείου, αναπληρωτής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, θυμίζοντας το προ δεκαετίας ιστορικό έργο του συγγραφέα για τη δολοφονία του Κίτσου Μαλτέζου στην Αθήνα τον Φεβρουάριο του 1944 («Κίτσος Μαλτέζος. Ο αγαπημένος των θεών», Ωκεανίδα, 2000). Το νέο βιβλίο «αποτελεί μια σοβαρή προσπάθεια για μια συνολική εναλλακτική ιστορία της Αντίστασης», κατέληξε, «αναθεωρεί μεγάλο μέρος της υπάρχουσας ιστορικής βιβλιογραφίας και συμβάλλει στη δημιουργία μιας υγιούς ισορροπίας στην ελληνική ιστοριογραφία της περιόδου».
Στο ίδιο πλαίσιο κινούμενος, ο ιστορικός Νίκος Μαραντζίδης, επίκουρος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, σχολίασε: «Μια ολόκληρη γενιά επιστημόνων που μεγαλώσαμε στη μεταπολίτευση είχαμε μια εντελώς παραμορφωμένη εικόνα για τα πολιτικά γεγονότα εκείνης της εποχής. Βλέπαμε μονάχα τη μία πλευρά του φεγγαριού, δεν βλέπαμε τη σκοτεινή πλευρά του. Η μεταπολιτευτική ιστοριογραφία ήταν εν πολλοίς μυθοπλασία, υπήρχαν ερωτήματα που δεν έπρεπε να τεθούν, όπως, για παράδειγμα, γιατί σκοτώθηκε ο Κίτσος Μαλτέζος». Και συνέχισε: «Σε έργα τέτοιου μεγέθους είναι δύσκολο να έχεις μια αφήγηση που να τα περιλαμβάνει όλα, παίζουν όμως σημαντικό ρόλο στην ελληνική ιστοριογραφία γιατί λειτουργούν σαν παζλ, μας βοηθούν να βάλουμε τα σωστά κομμάτια στη σωστή θέση».
Ιδιαίτερα οξύς απέναντι στους αριστερούς ιστορικούς είναι στον πρόλογο του βιβλίου ο συγγραφέας, ο οποίος θεωρείται ότι ανήκει στη λεγόμενη σχολή των αναθεωρητών. «Τέρμα το παραμύθι, τέρμα η διαστροφή της Ιστορίας, τέρμα η σπίλωση ανθρώπων, αυτό ήταν το κύριο μέλημά μου», υπογράμμισε απαντώντας σε ερώτηση του Ευάνθη Χατζηβασιλείου για τη δριμύτητα του τόνου του.
Καρπός εντυπωσιακού «ψαρέματος» ιστορικού υλικού επί πολλά χρόνια, η μελέτη «προσκομίζει νέα στοιχεία, ενημερώνει και προκαλεί την υπάρχουσα γνώση» τόνισε μιλώντας για το βιβλίο και ο ιστορικός Tζον Ο. Ιατρίδης, ομότιμος καθηγητής στο Southern Connecticut State University, θυμίζοντας τα λόγια του Όσκαρ Ουάιλντ ότι «το καθήκον μας προς την Ιστορία είναι να την ξαναγράψουμε».
